Medya oyunları oynamayı çok seviyoruz. Her bir medya oyunu oyuncuları bambaşka dünyaları taşıyıp, ne bir sinemada ne de bir kitapta görebileceğimiz hikayeleri oyunculara en yeterli biçimde tecrübe ettirebiliyorlar. Başında saatlerimizi harcadığımız bu başarılı imalatların en büyük handikapı ise bizden devrimizi alması oluyor. Rastgele bir formda geri kazanamayacağımız devir kavramını, kendimizi güzel hissetmek için oyunların başında harcıyoruz. Tahminen günlük yaşantının getirdiği düşüncelerden kaçmak için medya oyunların çatısı altına sığınıyoruz, tahminen de en yakın arkadaşlarımız ile daha şık vakit geçirmek için. O kısmın tercihini yapmak büsbütün sizin elinizde, lakin medya oyunların psikolojimize ve dolaylı yoldan dimağımıza tesir ettiğini bilmeniz gerekiyor.
Oyun oynadığımızda dimağımızda neler oluyor?
Konsolun, telefonun yahut bilgisayarın başında ne kadar vakit geçirmenizden tutun da oyunun içeriği ve birlikte oynadığımız kişiler dolaylı yollardan biyolojik olarak hayatımıza tesir ediyor. Yapılan araştırmalara nazaran küresel olarak oyuncuların ekran başında geçirdiği müddet yekunda 3 milyar saate denk durumda. 150 milyonluk oyuncu nüfusu ile görüntü oyun pazarına hükmeden Amerika Birleşik Devletleri’nde her oyuncu haftada en az 3 saatini medya oyunların başında geçiriyor. Belirtilenlere nazaran ortalama bir Amerikan oyuncunun yaşı ise 35 ve oyuncuların yüzde 72’si 18 yaşının üzerinde. Medya oyunlar ile oynayan insanların yaşı yetişkin seviyesinde olunca, aile kurma yetisine sahip bireylerin de görüntü oyunlarla bağlantılı olduğunu iddia edebiliriz. Tekrar öbür bir istatistik araştırmasına nazaran Amerika’lı ailelerin birden fazla görüntü oyunlar ile iç içe yaşıyor. Böylece ailelerin evlatları da küçük yaşlardan itibaren medya oyun kültürünü kavrayabiliyor.
Umum olarak en çok satılan oyunların başını ise FPS tipine ilişkin oyunlar çekiyor. Amerika’da en tanınan oyun serileri Call of Duty, Battlefield ve rakiplerine nazaran az da olsa HALO olarak gösteriliyor. Her ne kadar bu oyunlarda şiddet ögesi ön planda olsa da, yapılan tüm ilmî araştırmalar şiddet içeren görüntü oyunların insan hayatına tesirini kanıtlayamamıştır.
Her ne kadar görüntü oyunların, oyuncuların sağlıklı olan psikolojisine uzun vadede zarar vermediği kanıtlanmış olsa da, dimağın motor ve karar verme fonksiyonlarına olan tesiri ilmî olarak kanıtlanmış durumda. Şayet dilerseniz bu mevzu ile alakalı yapılan 116 ilmî araştırmanın özetini Frontiers in Human Neuroscience’dan okuyabilirsiniz.
Yapılan araştırmalarda bilim kişileri uzun yıllardır medya oyunların, insan dimağına olan yapısal tesirlerini araştırdı. Bunun yanında dimağın işlevselliğini bozup bozmadığı konusunda da araştırma yapmaya devam eden bilim kişileri, medya oyunlara maruz kalan bireylerin dimağlarının çalışmasında değişiklik gözlemlerken, oyunların dimağın yapısına da tesir gösterdiği sonucuna ulaştı.
Bilim kişileri tahlilleri sonucunda medya oyunların, insan dikkatine olan tesirinin altını çiziyor. Deneylere davet edilen bireyler medya oyunları ile vakit geçirdikten sonra, kendilerine verilen hizmetleri daha az efor sarf ederek daha ziyade dikkatli bir halde yaptıkları gözlemlenmiş. Yani medya oyunları ile olağan seviyede vakit geçiren bireylerin, öbür kişilere nazaran yaptıkları işlerde detayları gözden kaçırmadığını söyleyebiliriz.
Görüntü oyunların dimağın yapısını etkilediğini söylemiştik. Bilim kişileri bu kısımda, medya oyunların dimağın nesneleri algılamak için kullandığı görsel ve uzaysal becerilerden sorumlu kısmı geliştirdiğini belirtiyor. Yapılan deneylerin bu tarafına katılan bireylerde uzun vadede dimağın sağ hipokampus kısmının geliştiğine dikkat çekiliyor. Böylece şayet bir halı saha maçında baş topuna çıkarken topun düşeceği alanı ve suratı başka oyunculardan daha süratli hesaplayıp topa akıllıca zıplayabiliyorsanız, bunu görüntü oyunlara borçlu olabilirsiniz.
Lakin şayet medya oyunların kendinize daha ziyade yarar sağlamasını istiyorsanız, bilim adamları insan dimağını yoracak bulmacaları öneriyor. Alzaymır illetine bile deva olabilen bu stil oyunların insan hafızasını geliştirdiğini söyleyen bilim adamları, daha güçlü oyunların dimağın armağan mekanizmasını çalıştırdığının altını çiziyor. Oyunlarda muvaffakiyet yakaladığımızda (LoL’de Penta, Dota’da Rampage, CS:GO’da Ace yapmak vs.) memnun olmamızın sebebi ise buna bağlanıyor.
Lakin bu mekanizmayı ziyade çalıştırır ve dimağınızı buna alıştırırsanız bunun istenilmeyen sonuçlar doğurabileceğini belirtelim. Zira bilim kişileri dimağın armağan mekanizmasının daha çok gerçek hayatta faal olmasını destekliyor. Oyunlarda devamlı olarak yakaladığınız sanal (sahte) muvaffakiyet hissiyatı, sizleri oyunlara bağımlı yapabiliyor ve gerçek hayatta kazandığınız muvaffakiyetler dimağınızı tatmin etmiyor. Örnek vermek gerekirse bir Counter Strike maçında karşı kadrosu tek başınıza öldürdüğünüzde beyninizin salgıladığı Seratonin, Dopamin, Oksitosin ve Endorfin hormonları, gerçek hayatta derslerinizde ve işinizde yakaladığınız hoş muvaffakiyetlerde salgıladığı tekrar Seratonin, Dopamin, Oksitosin ve Endorfin hormonuna nazaran daha ziyade seviyede.
Oyunlarda yakaladığınız muvaffakiyet hissiyatının, gerçek hayatta karşılaştığınız dertleri anlık olarak (uyuşturucunun tesiri ile aynı) unutturabileceğinin farkındayız, hayatınızı bu usul rekabetçi oyunlara adamamanızı, bu stil oyunların hayatınızda sırf hobi olarak kalmasını öneriyoruz.
Sona geldiğimizde görüntü oyunların dimağımıza olumlu yanda tesir ettiğini söyleyebiliriz. Mahsusen hikayesi itinayla yazılmış oyunların edebi tarafları bizleri tatmin etmeye yararken, rekabetçi oyunlarda ise günlük gerilimimizi atabiliyoruz. Ama çeşit ayırt etmeksizin tüm oyunların çokça kullandığımız hengam önemli dertlerin da beraberinde geldiğini unutmamamız gerekiyor. Ayrıyeten bu mevzuda oyun seçiminin de kıymet taşıdığını unutmadan belirtelim.
Bu makale yazılırken bu kaynaklardan yardım alınmıştır,
Medical News Today
Frontiers in Human Neuroscience
Netdoctor