Varikosel Nedir, Varikosel Belirtileri ve Tedavisi
Varikosel:testis damarlarında genişleme, varisleşme
Erkeklerin % 15 i kadarında ve kısırlık sorunuyla başvuranların % 40'ında saptanan varikosel en sık rastlanan ve mikrocerrahi ameliyat sonucu en başarılı sonuç alınan kısırlık sebebidir Varikosel testislerde sıcaklık artışı ve toplardamardaki kanın organa geri akımı sonrası mikro dolaşımı etkileyerek sperm üretimini bozar; rakam, hareketlilik, inşa ve kromozomal yapıya tesir sonucu dölleme kapasitesini olumsuz etkiler
Varikosel neden ve nasıl ortaya çıkar?
Varikosel ergenlik yaşlarında ortaya çıkmaya başlayan ve zaman ile ilerleyen bir toplardamar hastalığıdır Kalıtımsal yapısı uygun olan ve ayakta fazlaca duranlarda bazen ağrı ve görünüm bozukluğu ile ortaya çıkarsa da kısırlık ve diğer nedenler ile yapılan el muayenesinde saptanır Toplardamarların içinde bulunan ve zıt akımı engelleyen valf sistemini oluşturan kapakçıkların damar çapı genişlemesi sonucunda yetkisiz kalması ile testislerin toplardamar çıkışında basınç artışı gerçekleşir Çoğalan basınç sonucu testis dokusu içindeki kan dolaşımı (mikrosirkülasyon) bozularak sperm üretimi etkilenir
Varikosel belirtileri nelerdir?
Varikosel yumurtadan bacağa yayılan sancı ve sıcak ortamda torbada belirginleşen kıvrımlı damar yapısı ile ayrım edilebileceği gibi yalnızca kısırlık için yapılan tetkikler sırasındaki el muayenesi ile de saptanabilir
Varikosel hangi sorunlara yol açar?
Varikosel tek başına bir sağlık durumu sorunu oluşturmaz Sperm hücrelerini etkileyerek kısırlık sebebi olması ve ara sıra de ağrıya neden olması nedeni ile tedavisi gerekir Ağrı sorunu olmayan ve kısırlığın sorun oluşturmadığı kişilerde herhangi bir çare yapılmasına gerek yoktur
Varikosel tanısı nasıl konulur?
Bambaşka derecelerde görülebilen varikoselin tanısı bu konuda tecrübeli bir Üroloji Androloji uzmanı göre doğru şartlarda yapılacak detaylı bir tetkik ile konulmalıdır Yalnızca doppler ultrasonografi ile saptanabilen varikosellerin ameliyat edilmesi avantaj sağlamadığından çok özel durumlar dıştan varikosel tanısı için alıngan bir muayeneden diğer herhangi bir muayene (ultrason vb) istenmemelidir
Varikosel tedavisi nasıl yapılmalıdır?
Varikosel tanısı konulan kişiye kısırlık sorunu için ilk önce mikrocerrahi varikosel ameliyatı önerilmelidir, Varikosel saptananlara birincil seçim olarak ilaç tedavisi ya da tüp bebek yöntemleri uygulanması doğru değildir Dürüst tanı konulması ve mikrocerrahi yöntemin başarıyla uygulaması ile tedavisi gerçekleştirilen varikosel hastalarında spermiyogram parametrelerinde % 80'in üzerinde istatistiki anlamlılık gösteren düzelme sağlanır ve bunların birçok başka bir çare gerektirmeden çocuk sahibi olabilirler Geri kalanların önemli bir kısmı ise rahimiçi aşılama gibi, tüp bebek uygulamasından daha basit ve hesaplı bir yöntemden faydalanabilir seviyeye geleceklerdir
Daha önce varikosel ameliyatı yaptırmış ama olumlu sonuç alamamış olanların manâlı bir kısmında nüks varikosel cümle parçası edilen şart saptaysa da varikoselin ameliyat sonrası nüks etmesi mümkün değildir Gerçekleştirilen ameliyatın teknik nedenler ile yetkisiz kaldığı bu vakalarda mikrocerrahi ayarlama ameliyatı uygulanarak olumlu netice alınabilmektedir
Tüpbebek (mikroenjeksiyon) uygulamasından önce varikoselin opere edilmesi ile sperm hücrelerinin dölleme yeteneğini azaltan, kromozomlardaki dağılma oranını arttıran etkinin ortadan kaldırılması ile hamilelik oranlarının arttığı saptanmıştır
Kısırlık nedeni ile başvuran erkeklerde varikosel tanısının tetkik ve doppler ultrasonografi yöntemlerinin yanlış uygulanmaları sonucu ve hatta ara sıra maalesef ticari yaklaşımlar ile gereğinden fazla konulduğunu ve geveze olarak ameliyatlar uygulandığını bilmekteyiz Mikrocerrahi varikosel ameliyatını ülkemizde başlattığım 1993 senesi itibarı ile 2500 ’den fazla mikrocerrahi ameliyat yapmış olmama karşın hatalı varikosel tanısı ile bana ameliyat için başvuran yüzlerce kişiye de ameliyat olmaları gerekmediğini zorlukla izah etmek zorunda kaldım
Alıngan mikrocerrahi yöntemlerin kullanılmasıyla gerçekleştirilen bu özel işlem yerine uygulanan öteki teknikler ya da mikrocerrahinin tekniğin başarısız uygulanması neticesi varikosel ameliyatı uygulanan hastaların takriben % 40'ında varikosel ortadan kalkmamaktadır Hastaların bir kısmında ise lenf kanallarının bağlanması sonucu hidrosel, hatta atardamarların bağlanması neticesinde yumurtanın dumura uğraması gibi fazla ciddi ve düzeltilmesi imkan dahilinde olmayabilecek komplikasyonlar meydana gelebilmektedir Fayda oranı % 80'lerin üzerinde olan varikosel ameliyatının düşüncesiz ve başarısız uygulamaları sonucu bu oran % 20'lere dek düşebilir bu nedenle ameliyat önerilen şahısların konuyu basite almayıp detaylı tetkik ederek uzmanlar ile konsülte etmeleri uygundur
Varikosel konusunda yanlış bilinenler ve bilimsel gerçekler:
1 Varikosel en sık saptanan ve başarılı tedavi ile en olumlu neticelerin alındığı erkek kısırlığı sebebidir Varikosel teşhisi doppler ultrason ile yok, el muayenesi ile yapılmalıdır Doppler ultrason ile çok sayıda kişiye hatalı olarak varikosel teşhisi konulmakta ve patavatsız ameliyatlar yapılmaktadır El ile muayenede saptanamayan varikosel opere edilmemelidir; üstünlük sağlamaz
2 Varikoseli olan erkeklere ilk olarak tüp bebek, ICSI, aşılama güya yardımlı üreme teknikleri uygulanmamalıdır Varikosel spermin kromozomal yapısını bozarak (DNA fragmantasyonu) yumurtayı dölleme gücünü azaltmakta; dölleme gerçekleşse dahi düşük oranını yükseltmektedir Ayrıca tüp bebek yalnızca son tedavi olarak görülmeli, bebekte doğumsal anormallik ve rahatsızlık risklerini yaklaşık %30 değin arttırdığı ve anne açısından da riskli olduğu unutulmamalıdır
3 Varikosel ameliyatında teknik olarak en başarılı ve komplikasyon ihtimali asgari usul mikrocerrahidir Mikrocerrahi varikosel operasyonunda teknik galibiyet %99 üzerine çıkmakta, önemli komplikasyon oranı %0 ’a, değersiz komplikasyon oranı %35 ’e yaklaşmaktadır Diğer cerrahi yöntemlerde hidrosel riski %40 ’a, arter hasarı %5 ’e dek çıkmaktadır
4 Varikoselin başarılı bir cerrahi sonrası nüks etmesi yani tekrarlaması mümkün değildir lakin üretilmiş olan işlem eksik kalabilir ve bu durumlarda mikrocerrahi ayarlama ameliyatı uygulanabilir Mikrocerrahi dışındaki operasyon yöntemlerinde uygulanan teknik nedeni ile yetkisiz cerrahi oranı %40'a değin çıkmaktadır
5 Mikrocerrahi varikosel ameliyatı kolay bir cerrahi teşebbüs değildir; mikrocerrahi konusunda uzmanlaşmış, tecrübeli ellerde başarılıdır, her teknik gibi hatalı ve yetersiz uygulamaları önemli komplikasyonlara, organ kaybına yol açabilir Başarısız varikosel ameliyatı sonrası komplikasyonlar nedeni ile sorun yaşayan, spermiyogramları daha da bozulan çok sayıda hasta bulunmaktadır
6 Her uygulanan mikrocerrahi ile varikosel ortadan kalkmayabilir, arter ve lenfatik kanal hasarları ile hidrosel ve organ kaybı gibi komplikasyonlar görülebilir; uygulanan teknik kadar tekniğin ne kalitede uygulandığı da fazla önemlidir! Yurtdışından döndükten sonra ülkemizde 1992 ’de başlatarak 2500 ’den fazla vakada uyguladığım bu tekniği çoğu asistanıma öğreterek Türkiye ’nin öbür bölgelerinde yaygınlaşmasına katkı maddesi sağladım Özellikle üniversite hastanelerinin Androloji ile ilgilenen öğretim üyeleri aralarında mikrocerrahi teknik ile varikosel ameliyatı son yıllarda en çok seçim edilen yöntem haline gelmiş olup yurtdışındaki seçkin klinikler de mikrocerrahi tekniği benimsemiştir
Doç Dr Teoman Cem Kadıoğlu *
Varikosel:testis damarlarında genişleme, varisleşme
Erkeklerin % 15 i kadarında ve kısırlık sorunuyla başvuranların % 40'ında saptanan varikosel en sık rastlanan ve mikrocerrahi ameliyat sonucu en başarılı sonuç alınan kısırlık sebebidir Varikosel testislerde sıcaklık artışı ve toplardamardaki kanın organa geri akımı sonrası mikro dolaşımı etkileyerek sperm üretimini bozar; rakam, hareketlilik, inşa ve kromozomal yapıya tesir sonucu dölleme kapasitesini olumsuz etkiler
Varikosel neden ve nasıl ortaya çıkar?
Varikosel ergenlik yaşlarında ortaya çıkmaya başlayan ve zaman ile ilerleyen bir toplardamar hastalığıdır Kalıtımsal yapısı uygun olan ve ayakta fazlaca duranlarda bazen ağrı ve görünüm bozukluğu ile ortaya çıkarsa da kısırlık ve diğer nedenler ile yapılan el muayenesinde saptanır Toplardamarların içinde bulunan ve zıt akımı engelleyen valf sistemini oluşturan kapakçıkların damar çapı genişlemesi sonucunda yetkisiz kalması ile testislerin toplardamar çıkışında basınç artışı gerçekleşir Çoğalan basınç sonucu testis dokusu içindeki kan dolaşımı (mikrosirkülasyon) bozularak sperm üretimi etkilenir
Varikosel belirtileri nelerdir?
Varikosel yumurtadan bacağa yayılan sancı ve sıcak ortamda torbada belirginleşen kıvrımlı damar yapısı ile ayrım edilebileceği gibi yalnızca kısırlık için yapılan tetkikler sırasındaki el muayenesi ile de saptanabilir
Varikosel hangi sorunlara yol açar?
Varikosel tek başına bir sağlık durumu sorunu oluşturmaz Sperm hücrelerini etkileyerek kısırlık sebebi olması ve ara sıra de ağrıya neden olması nedeni ile tedavisi gerekir Ağrı sorunu olmayan ve kısırlığın sorun oluşturmadığı kişilerde herhangi bir çare yapılmasına gerek yoktur
Varikosel tanısı nasıl konulur?
Bambaşka derecelerde görülebilen varikoselin tanısı bu konuda tecrübeli bir Üroloji Androloji uzmanı göre doğru şartlarda yapılacak detaylı bir tetkik ile konulmalıdır Yalnızca doppler ultrasonografi ile saptanabilen varikosellerin ameliyat edilmesi avantaj sağlamadığından çok özel durumlar dıştan varikosel tanısı için alıngan bir muayeneden diğer herhangi bir muayene (ultrason vb) istenmemelidir
Varikosel tedavisi nasıl yapılmalıdır?
Varikosel tanısı konulan kişiye kısırlık sorunu için ilk önce mikrocerrahi varikosel ameliyatı önerilmelidir, Varikosel saptananlara birincil seçim olarak ilaç tedavisi ya da tüp bebek yöntemleri uygulanması doğru değildir Dürüst tanı konulması ve mikrocerrahi yöntemin başarıyla uygulaması ile tedavisi gerçekleştirilen varikosel hastalarında spermiyogram parametrelerinde % 80'in üzerinde istatistiki anlamlılık gösteren düzelme sağlanır ve bunların birçok başka bir çare gerektirmeden çocuk sahibi olabilirler Geri kalanların önemli bir kısmı ise rahimiçi aşılama gibi, tüp bebek uygulamasından daha basit ve hesaplı bir yöntemden faydalanabilir seviyeye geleceklerdir
Daha önce varikosel ameliyatı yaptırmış ama olumlu sonuç alamamış olanların manâlı bir kısmında nüks varikosel cümle parçası edilen şart saptaysa da varikoselin ameliyat sonrası nüks etmesi mümkün değildir Gerçekleştirilen ameliyatın teknik nedenler ile yetkisiz kaldığı bu vakalarda mikrocerrahi ayarlama ameliyatı uygulanarak olumlu netice alınabilmektedir
Tüpbebek (mikroenjeksiyon) uygulamasından önce varikoselin opere edilmesi ile sperm hücrelerinin dölleme yeteneğini azaltan, kromozomlardaki dağılma oranını arttıran etkinin ortadan kaldırılması ile hamilelik oranlarının arttığı saptanmıştır
Kısırlık nedeni ile başvuran erkeklerde varikosel tanısının tetkik ve doppler ultrasonografi yöntemlerinin yanlış uygulanmaları sonucu ve hatta ara sıra maalesef ticari yaklaşımlar ile gereğinden fazla konulduğunu ve geveze olarak ameliyatlar uygulandığını bilmekteyiz Mikrocerrahi varikosel ameliyatını ülkemizde başlattığım 1993 senesi itibarı ile 2500 ’den fazla mikrocerrahi ameliyat yapmış olmama karşın hatalı varikosel tanısı ile bana ameliyat için başvuran yüzlerce kişiye de ameliyat olmaları gerekmediğini zorlukla izah etmek zorunda kaldım
Alıngan mikrocerrahi yöntemlerin kullanılmasıyla gerçekleştirilen bu özel işlem yerine uygulanan öteki teknikler ya da mikrocerrahinin tekniğin başarısız uygulanması neticesi varikosel ameliyatı uygulanan hastaların takriben % 40'ında varikosel ortadan kalkmamaktadır Hastaların bir kısmında ise lenf kanallarının bağlanması sonucu hidrosel, hatta atardamarların bağlanması neticesinde yumurtanın dumura uğraması gibi fazla ciddi ve düzeltilmesi imkan dahilinde olmayabilecek komplikasyonlar meydana gelebilmektedir Fayda oranı % 80'lerin üzerinde olan varikosel ameliyatının düşüncesiz ve başarısız uygulamaları sonucu bu oran % 20'lere dek düşebilir bu nedenle ameliyat önerilen şahısların konuyu basite almayıp detaylı tetkik ederek uzmanlar ile konsülte etmeleri uygundur
Varikosel konusunda yanlış bilinenler ve bilimsel gerçekler:
1 Varikosel en sık saptanan ve başarılı tedavi ile en olumlu neticelerin alındığı erkek kısırlığı sebebidir Varikosel teşhisi doppler ultrason ile yok, el muayenesi ile yapılmalıdır Doppler ultrason ile çok sayıda kişiye hatalı olarak varikosel teşhisi konulmakta ve patavatsız ameliyatlar yapılmaktadır El ile muayenede saptanamayan varikosel opere edilmemelidir; üstünlük sağlamaz
2 Varikoseli olan erkeklere ilk olarak tüp bebek, ICSI, aşılama güya yardımlı üreme teknikleri uygulanmamalıdır Varikosel spermin kromozomal yapısını bozarak (DNA fragmantasyonu) yumurtayı dölleme gücünü azaltmakta; dölleme gerçekleşse dahi düşük oranını yükseltmektedir Ayrıca tüp bebek yalnızca son tedavi olarak görülmeli, bebekte doğumsal anormallik ve rahatsızlık risklerini yaklaşık %30 değin arttırdığı ve anne açısından da riskli olduğu unutulmamalıdır
3 Varikosel ameliyatında teknik olarak en başarılı ve komplikasyon ihtimali asgari usul mikrocerrahidir Mikrocerrahi varikosel operasyonunda teknik galibiyet %99 üzerine çıkmakta, önemli komplikasyon oranı %0 ’a, değersiz komplikasyon oranı %35 ’e yaklaşmaktadır Diğer cerrahi yöntemlerde hidrosel riski %40 ’a, arter hasarı %5 ’e dek çıkmaktadır
4 Varikoselin başarılı bir cerrahi sonrası nüks etmesi yani tekrarlaması mümkün değildir lakin üretilmiş olan işlem eksik kalabilir ve bu durumlarda mikrocerrahi ayarlama ameliyatı uygulanabilir Mikrocerrahi dışındaki operasyon yöntemlerinde uygulanan teknik nedeni ile yetkisiz cerrahi oranı %40'a değin çıkmaktadır
5 Mikrocerrahi varikosel ameliyatı kolay bir cerrahi teşebbüs değildir; mikrocerrahi konusunda uzmanlaşmış, tecrübeli ellerde başarılıdır, her teknik gibi hatalı ve yetersiz uygulamaları önemli komplikasyonlara, organ kaybına yol açabilir Başarısız varikosel ameliyatı sonrası komplikasyonlar nedeni ile sorun yaşayan, spermiyogramları daha da bozulan çok sayıda hasta bulunmaktadır
6 Her uygulanan mikrocerrahi ile varikosel ortadan kalkmayabilir, arter ve lenfatik kanal hasarları ile hidrosel ve organ kaybı gibi komplikasyonlar görülebilir; uygulanan teknik kadar tekniğin ne kalitede uygulandığı da fazla önemlidir! Yurtdışından döndükten sonra ülkemizde 1992 ’de başlatarak 2500 ’den fazla vakada uyguladığım bu tekniği çoğu asistanıma öğreterek Türkiye ’nin öbür bölgelerinde yaygınlaşmasına katkı maddesi sağladım Özellikle üniversite hastanelerinin Androloji ile ilgilenen öğretim üyeleri aralarında mikrocerrahi teknik ile varikosel ameliyatı son yıllarda en çok seçim edilen yöntem haline gelmiş olup yurtdışındaki seçkin klinikler de mikrocerrahi tekniği benimsemiştir
Doç Dr Teoman Cem Kadıoğlu *