Erkeklerin %10 unda testis çevresi toplardamarlarında genişleme ve varisleşme görülür. Bu erkeklerin %25 inde ise bu varisleşme ( varikosel ) erkeğin sperm kalitesini ve testis boyutunu etkiler. Aslında erkek tipi kısırlığın en sık nedeni varikosel hastalığıdır. Bu rahatsızlık çoğu zaman doğumsal bir bozukluk olsa da özellikle karın içi basıncını arttıran işlerde çalışanlar (halterciler, sporcular) ya da uzun süre ayakta kalmayı gerektiren işlerde çalışanlarda (kabin memurları, güvenlik görevlileri) daha sık izlenebilir.
Çoğu kişi torbada şişlik, ağırlık hissi, bacağın içine doğru vuran ağrı ya da sadece kısırlık yakınmaları ile başvurur. Fizik muayenenin yanında testis damarlarını ölçen özel bir ultrasonda oldukça etkili tanı araçlarıdır.
Varikosel tanısı alan her erkeğin mutlaka sperm tahlili yaptırması gereklidir. Sperm analizinde en sık görülen anormallik sperm sayısı azlığı ve hareketliliğindeki bozulmadır.
Varikoselin ilaç ile tedavisi yoktur. Tek tedavisi cerrahi operasyondur. İşlemin mutlaka mikroskop altında yapılması gereklidir. Kasık üzerindeki ufak bir kesiden testis damarları ortaya konup mikroskopik büyütme altında damarların tek tek varislerin kaybolması için bağlanması ve bu esnada atardamarların korunması gerekir. Mikroskop altında tecrübeli ellerin operasyonu yapması hem başarı oranını yükseltir hem de varikoselin tekrarlaması riskini azaltır. Yine de varikseol tekrarlaması ve ameliyat edilen testiste su birikmesi olma ihtimali %1 ile %5 arasında vardır. Bu durumlar ise ikincil operasyon gerektirir. İkincil operasyonların mutlaka çok tecrübeli ellerde yapılması önerilir.
Varikosel operasyonu günbirlik bir işlemdir ve 2 gün sonrasında duş alınabilir ve cinsel aktiveteye 7. günde başlanabilir ama karın içi basıncının yükseltici işler (ağırlık kaldırmak gibi) birkaç ay sonraya ertelenmelidir. Sperm analizi kontrolü ise en erken 6 ay sonra ve özellikle 1 yıl sonrasında yaptırılmalıdır.
Varikosel operasyonunun etkinliği hastaların yarısında sperm analizinde görülür. Ancak diğer yarısında değişmeme ya da daha kötüye gitme görülebilir. Hangi hastanın düzeleceği hangi hastanın düzelmeyeceğini öngörmek şu an için mümkün değildir.