Varis, bacaktaki toplardamarların hastalığıdır.
Toplardamarlar, kirlenmiş kanı kalbe taşırlar.
Bacaktaki toplardamarların bacağın yüzeyinde cilt altında olanlara Dış toplardamar, bacağın içte kasların arasında, kemiklere ve atardamarlara yakın bulunanlara İç toplardamar ve iki damar sisteminin bağlantı damarlarına Bağlantı damarları adı verilmektedir.
Toplardamardaki kan, ayağın alt kısmından yukarıya kasığa doğru ve dış damardan iç damara doğru akar. Damarın içindeki kapakçıklar yukarı doğru ve dıştan içe doğru giden kanın geri dönmesini yani geri kaçmasını önlerler.
Kapakçıklar bozulursa; yukarı giden kan geri döner, kanın normal akışı zorlaşır. Damar giderek gerilmeye, şişmeye başlar. Zamanla uzar ve kıvrılır, normal damar görüntüsü bozulur, daha önce görülmeyen farklı damarlar, görüntüler ortaya çıkar, bunlara varis diyoruz.
Varis, yeterince ciddiye alınmayan bir hastalıktır.
Kadınlarda daha sıktır. Her iki kadından birinde görülmektedir.
20-35 yaş dönemindeki kadınlarda erkeklere oranla 6 kat fazladır. 65-70 yaş döneminde ise, kadınlardaki oran erkeklerin sadece 1,5 katıdır.
Varis, ailesel yatkınlık gösterebilmektedir.
Her iki ebeveynde varsa çocuklarda görülme riski %89,
Bir ebeveynde varsa bu oran %54 tür. Anne-Babada olmasa bile %27 oranında görülebilmektedir.
Sanayileşmiş ülkelerde; çalışmaya ve uzun süre ayakta kalmaya bağlı olarak varis hastalığı artmaktadır.
Varisin teşhis edilmesi kolaydır.
Çoğunlukla görmekle varis olduğu hemen fark edilebilir. Ancak hangi bölgedeki kapakçıkların bozulduğu, kan geri kaçırma olayının ciddiyeti ve iç ve ya dış toplardamarlarda olup olmadığı, damarın çapı, hangi yönteminin (iğne tedavisi veya cerrahi tedavi-ameliyatı) uygulamasının doğru olacağı iyi bir muayene ve doppler tetkiki ile ortaya konur.
En önemli tetkik Doppler cihazı (CW, Duplex-renkli Doppler) ile yapılmaktadır.
Tedavide;
A - Hayat Tarzı Değişiklikleri (tavsiyeler)
1- Ayakta uzun süre sabit durmayınız, hareket ediniz.
-
Otururken ayaklarınızı sarkıtmayınız, uzatınız. -
Uzun süreli oturmayınız, arada kalkıp yürüyünüz.
Yürüyüş yapınca baldır kasları çalışacak ve kasların arasında bulunan ana toplardamarların içindeki kan yukarı doğru pompalanacaktır.
3- Bacakları kalp seviyesinin üzerine kaldırınız.
Yatarken diz altını da dolduracak şekilde bacakları kalp seviyesinden 10-15 cm yükseltecek minder veya yastık koyunuz. Bu pozisyonda damarlardaki kan kalbe daha rahat dönecek, damarlar gerilmeyecek ve dinlenecektir, şişlik ve ağrı azalacaktır.
4- Sıcaktan kaçının.
Sıcak ortam varise iyi gelmemektedir. Banyo sonrası bacaklara soğuk su ile duş yapınız. Varis varsa Solaryum, sauna, hamam, güneşlenme, kuma gömülme uygun değildir.
5- Fazla kilodan kaçınınız. Aşırı kilo kalp ve damar sistemine olumsuzdur.
6- Ayakta şişlik oluyorsa Varis çorabı giyiniz.
Varis çorabını sabah yataktan kalkarken giyiniz, gün boyunca yatana kadar varis çoraplı kalınız.
7- Bacak kaslarınızı çalıştıracak sporlar yapınız. Tempolu yürüyüş yapmak, merdiven inip-çıkmak, bisiklet binmek, yüzmek, jimnastik yapmak yararlıdır.
8- Yolculuklarda arada bir arabayı durdurarak veya molalarda, uçak yolculuklarında ise 2 saatte bir kısa yürüyüşler yapınız. Uzun uçak yolculuklarında varis yoksa düşük basınçlı diz altı varis çorabı, varis varsa kasığa kadar veya kilotlu orta basınçlı varis çorabı giymeniz sizi emboliden koruyacaktır.
9- Çok sıkı giysiler giymeyiniz, yüksek topuklu veya sıfır topuklu ayakkabı giymeyiniz.
10- Sigara kullanımından uzak durunuz.
11 -Aşırı tuzdan kaçınınız.
12- Ayak bakım ve hijyenine dikkat ediniz.
B - Venotonik ilaçlar
Toplardamardaki basıncı düşürürler, damar duvarını ve kapakçıkları güçlendirirler ve kan akışını kolaylaştırırlar.)
C - Skleroterapi
D - Cerrahi Tedavi
(Spinal veya Genel anestezi verilerek bozuk olan büyük (VSM ) ve/veya küçük varis (VSP) damarlarının çıkartılması, dallarının bağlanması, ara bağlantı damarının bağlanması, venöz pakelerin bağlanarak çıkartılması)
E – Lazer, Radyofrekans metodu.(Damarın içinden geçirilen katater aracılığı ile lazer veya radyo dalgaları verilerek – Endovenöz Ablasyon yöntemi ile toplardamarın yakılarak kapatılmasıdır)
F - Kompresyon Tedavisi ( Doktorun önereceği düşük, orta veya yüksek basınçtaki varis çorabının giyilmesi veya bandaj yapılması)
G - Topikal Tedavi (dışarıdan tatbik edilen kremler, jeller )
Uygun Tedavi ve Yeterli önlemler alınmadığı zaman hastalık ilerlemekte ve üzücü durumlar ortaya çıkabilmektedir. Bunlar:
1- Toplardamarda iltihaplanma ( Flebitis, Tromboflebitis ),
2 - Damarda Yırtılmalar ve kanama,
3 - İç toplardamarda bozulma ( DVT, Venöz tromboz)
4 - Ayak bileği yakınında yara (Venöz Ülser) açılması
5 - Akciğere pıhtı atma (Pulmoner Emboli)
6 - Hastalığın ilerlemesi ve şikâyetlerin artma ( ayakta duramama, şişme, gece krampları)
7 - Toplum içine çıkamama, Psikolojik bozukluk.
Varislerden Korunmak İçin,
1 - Uzun süre ayakta durmayınız.
2 - Uzun süre hareketsiz oturmayınız.
3 - Ayaklarınızı vücudunuzdan biraz yukarıda tutarak yatınız.
4 - Düzenli egzersiz yapınız. (En kolay spor yürüyüş, en iyi spor yüzme )
5 - Kilo almayınız, fazla kilonuzu atınız.
6 - Ayaklarınız şişiyorsa (doktor önerisine göre ) varis çorabı kullanınız.
7 - Kasık ve bacakları sıkan dar, streç iç çamaşırları veya dar pantolonlar gibi giysiler giymeyiniz. Kanın dönüşü zorlaşır. Çorap lastikleri de ayağınızı kesmesin.
8 - Yiyeceklerdeki tuz miktarını azaltınız.
9 - Uzun yolculuklarda arada bir kalkıp hareket ediniz, kısa yürüyüşler yapınız.
10- Oturduğunuzda bacak bacak üstüne atmayınız.
11- Sıcaktan uzak durunuz.
12- Güneşte uzun süre kalmayınız. Güneş yanığı olmamasına özen gösteriniz.
13- Bacaklarınıza soğuk suyla masaj yaparak banyonuzu bitiriniz.
14- Ağır yükler taşımaktan ve ağırlık kaldırmaktan kaçınınız.
15- Kabız kalmayınız. (ıkınmayınız )
16- Yumuşak/ortopedik ayakkabı kullanınız.
17- Bacaklarınızda sıkıntı verici şikâyetleriniz varsa doktorunuza başvurunuz.
18- Varisleriniz varsa doktor önerisine göre tedavi ettiriniz.