Varlık Felsefesinin Konusu ve Temel Kavramları
1VARLIK FELSEFESİNİN KONUSU VE TEMEL KAVRAMLARI:
Varlık Felsefesinin konusu varlıktırVarlık;var olan her şeydir Varlık Felsefesi acısından var olanlar iki bicimde ele alınır
1Reel Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olmadan varolanlarGercekte,nesnel olarak var olanlar: Gercek varlık,gercekliğini nesnelerden,olaylardan,kişiler den alan;belli bir zaman ve mekanda var olandırGercekte var olanlar duyu organları ile algılanırOrneğin:masa,sıra,ki tap vb
2İdeal Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olarak varolanlarİdea ’da (zihinde,duşunsel) olarak var olanlar:İnsanların zihinlerinde oluşturdukları kavramlardırZihinde var olanları insanlar bir takım olay ve ilişkilerden soyutlayarak elde ederler,bu nedenle duyu organları ile kavranamazlar Varlık felsefesinin konusu “varolanlardırVarlık felsefesinin konusunu oluşturan “varlık, şu ya da bu varlık olmayıp, tum bu varlıkları da icine alan tumel varlık ya da varlık kavramının kendisidirYani varlık felsefesi, bilimlerin konu edindiği reel varlıklar alanındaki varlıklarla değil, daha cok ideal varlıklar alanındaki varlıkla ilgilenir
2BİLİM VE FELSEFE ACISINDAN VARLIK:
Bilim ve Felsefenin varlığa bakış acıları şu noktalardan farklılaşır: Bilime gore varlık tartışmasız vardırBilim varlığın var olduğunu on kabul olarak benimser ve var kabul ettiği varlıkla ilgili nedensonuc ilişkileri kurar Felsefe varlığın var olup olmadığını da tartışır Nedenlerin nedenlerini de araştırır Bilimler konularına gore varlığı parcalara ayırarak ,kendilerine ozgu yontemlerle inceler Felsefe, varlığı butun halinde gorur ve butun halinde incelemeye calışırBunun icinse gerekirse tum bilimlerin sonuclarını kullanarak genel kuramsal acıklamalar yapar
3METAFİZİK VE ONTOLOJİ:
Metafizik sozcuğunu felsefe tarihinde ilk kullanan filozof Aristoteles ’tirYazmış olduğu ve daha cok ontoloji(varlık) problemlerini ele aldığı kitabının ilk bolumune “Fizik,ikinci bolumune “Metafizik adını vermiştirBuradaki anlamıyla “metafizik, “fizik adlı bolumden sonra gelen bolum anlamını taşımaktadır Aristoteles kitabının bu bolumunde ontoloji problemlerini ele almış, yani metafizik ile ontolojiyi bir ve aynı anlamda kullanmıştırBununla birlikte gecen yılar icerisinde “metafizik sozcuğu ile “ontoloji sozcuğunun anlamları farklılaşmıştır “Metafizik;bugunku anlamıyla, ispatlanması ve curutulmesi mumkun olmayan , daha cok doğa ustu varlıklar alanına ilişkin sorunlarla ilgilenir “Ontoloji varlığı konu edinen ve onu sorgulayan felsefe dalıdır
4VARLIK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI:
Ontolojinin soruları şunlardır:
1 Varlık var mıdır?
2 Varlığın ana maddesi nedir?
3 Evren nasıl oluşmuştur?
4 Evrenin bir amacı var mıdır?
5 Varlıkta ozgurluk var mıdır?
6 Ruh nedir?
7 Ruh olumsuz mudur?
8 Olum nedir?
5VARLIK FELSEFESİNİN SORULARINA YAKLAŞIMLAR:
VARLIĞIN OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ:
Varlığın var olup olmadığı ilk cağlardan bugune ontolojinin tartıştığı temel problemdirBu probleme genelde iki bakış acısıyla yaklaşılmıştır
ANİHİLİZM (HİCCİLİK)
Antik Nihilizm:
Antik Nihilizm ’in temsilcileri Gorgias, Protogoras ve Hippias ’dırAntik nihilizmin temsilcisi olan sofistler, varlığı bir duyum ve algı problemi olarak ele alırlar Ontoloji alanında nihilizmin ilk temsilcileri ilk cağ sofist filozoflarından Gorgias ’tır Gorgias,varlık var mıdır?sorusuna “yoktur cevabını verirGorgias ’a gore;varlık yokturOlsa bile bilinemezBilinse bile bildirilemez Protogoras ’a gore ise aynı varlığa ilişkin herkesin duyum ve algısı farklı farklıdırBu yuzden de bir tek değil pek cok varlık anlayışı ortaya cıkmaktadırVarlık goreceli,kişiden kişiye değişen bir ozellik gosterir
Taoizm:
İlk cağda Cin ’de LaoTse ‘nin kurduğu taoizm gerceğin tum ceşitliliğine karşın “bir(tao) olduğunu ve bunun adının,biciminin, maddesinin, goruntusunun olmadığını savunur Ona gore
“Tao evrendeki tum karşıtlıkları kendisinde birleştiren tanımlanamaz bir şeydirİyidir,aynı zamanda kotudur; guzeldir, aynı zamanda cirkindir;vardır,aynı zamanda yoktur vb O ’na gore aldatıcı olan dunya, varlıktan yoksundur
Anarşizm:
Nihilizm ’e gore hicbir varlık gercekten var değildir ve varlığı var olan olarak kabul eden goruşlere karşı cıkar Nihilizm hicbir değer ve kural tanımayan bir goruştur ve toplumda duzeni sağlayan tum otoriteleri reddeder Nihilizm bu bicimiyle siyasal anlamda anarşizme temel oluştururAnarşizmin en onemli temsilcisi Cernişevski ’dir Ote yandan Nietzsche; Toplumsal değer ve normları tumuyle inkar ederek nihilizmin 19yydaki onemli temsilcisi olmuştur
BREALİZM (GERCEKCİLİK)
Varlık vardır anlayışı realizmdir Realizm varlığın insan bilincinin dışında insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunurRealizme gore dış dunya bizden bağımsız olarak vardırVar olan nesnel olandır,duyu organları aracılığıyla algılanabilir olandır Kısacası realizm insan bilincinden bağımsız bir varlığın olduğunu one suren yaklaşımdırTarih icerisinde pek cok realizm anlayışı gorulurBunlar:
1Kavram Realizmi
Kavramların insan zihninden bağımsız gercek varlıklar olduğunu one suren yaklaşımdırGuzel insan, guzel cicek, guzel kuş gecici varlıklar iken guzellik kalıcı gercekliktirBu ornekteki kavram, guzellik, soyut, genel ve değişmez bir varlıktırDemek ki asıl varolan şu ya da bu insan değil insan kavramıdırOrtacağ boyunca suren “tumel varlıklar mı, yoksa tekil varlıklar mı gercek varolandır? tartışması kavram realizmini ikiye ayırmıştır:
aNominalizm
Bu goruşu savunan filozoflar kavramların sadece nesnelerin adları olduğunu,asıl gercek varlıkların ise tekil kavramlar “şu insan,bu ağac, “o ev vb olduğunu savunurlar
b Konseptualizm
Ortacağın sonlarında gorulen bu yaklaşım bu tartışmaya bir son vermek istemiş ve Aristotelesci bir yaklaşımla tumel tekil tartışmasını sentezlemeyi denemiştirTumel kavramların varolduğunu ama kendi başlarına bir anlam taşımadıklarını,ancak bir tekille birleşmeleri halinde gercek varlığın ortaya cıktığını one surerler
2Epistemolojik Realizm
Gunumuzde yeni bir bicimle karşımıza cıkan ve unlu matematikci ve filozof Bertrand Russel ’ın temsil ettiği epistemolojik realizm,gercek varlıkların duyu verilerinden ibaret olduğunu ileri surerKısaca bu yaklaşıma gor gercek varlık, dış dunyada insan bilincine bağlı olmadan varolan nesnelere ait duyu verileridir
VARLIĞIN NE ’LİĞİ (MAHİYETİ) PROBLEMİ
Varlığın ne olduğu sorusuna farklı cevaplar verilmiştir;
1MATERYALİZM:
Varlığı Madde Kabul EtmeVarlığın ozunu madde olarak kabul ederİdea cinsinden ozlerin ise ancak maddeye bağlı olarak varlığını surdurduğunu one surerEn Onemli temsilcileri ilk cağ ’da Naiv Materyalizmi temsil eden doğa filozofları (Thales,Aneximenes,Aneximandro s,Demokritos vb),Yeni Cağ ’da Mekanik materyalizmi temsil eden La Metrie ve gunumuzde diyalektik materyalizmi temsil eden KMarx ’tır
2İDEALİZM:
Varlığı idea olarak kabul etmeVarlığın ozunun madde gibi sınırlı bir cevherden meydana gelemeyeceğini, varlığın ozunun ancak ideal bir varlıktan meydana gelebileceğini one suren yaklaşımdırEn onemli temsilcileri Sokrates,Platon,Aristoteles,Fa rabi,Hegel ve Kant ’tır
3DUALİZM:
Varlığı hem madde hem idea olarak kabul etmeDescartes tarafından temsil edilen bu yaklaşım idealizmle materyalizmi sentezlemeyi denemiştir Ona gore varlığın ozunde bir değil iki cevher bulunmaktadır: madde ve ideaBu ikisini birbirinden ayırmak olanaksızdırBu yaklaşım iki cevher saptamasında bulunduğu icin dualizm(ikicilik) adını alırken diğer yaklaşımlar varlığın ozunu tek cevherle acıkladıklarından tekcilik(monizm) adını almışlardır
4OLUŞCULUK:
Varlığı oluş kabul etmeHerakleitos ve Whitehead tarafından temsil edilen bu yaklaşıma gore varlık surekli bir oluş yokoluş ve yeniden varoluş sureci icinde olduğundan ozunu saptamak olanaksızdırHerakleitos ’a gore orneğin “her şey akar!(Panta Rai)Ona gore “bir derede bir insan iki kez yıkanamaz;hem dere hem de insan değişim icerisindedir Bu nedenle evrende değişmeden kalan hicbir şey yokturFakat bu değişme de rastlantısal bir değişme olmayıp belli bir mantığa bağlı olarak değişmektedirYani değişmeden kalan tek şey değişme mantığı (logos)tur Herakleitos her şeyi hızla değiştiren ama kendisi hic değişmeyen ateş i ,bu niteliğinden oturu arkhe (ilkkok varlık) saymıştır
5FENOMENOLOJİ:
Varlığı Fenomen kabul etmeEdmund Husserl tarafından temsil edilen bu yaklaşıma ore insan varlığa değerler yukleyerek yaklaştığından onun ozune hic yaklaşamamaktadırVarlığın ozu değerlerden arındırılmış(ayrac icine alınmış) salt varlığın kendisidirBuna Husserl “fenomen adını vermiştirKısacası “fenomen insanın varlığa yuklediği tum değerliklerin arındırılmasından sonra artakalan ozudur
1VARLIK FELSEFESİNİN KONUSU VE TEMEL KAVRAMLARI:
Varlık Felsefesinin konusu varlıktırVarlık;var olan her şeydir Varlık Felsefesi acısından var olanlar iki bicimde ele alınır
1Reel Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olmadan varolanlarGercekte,nesnel olarak var olanlar: Gercek varlık,gercekliğini nesnelerden,olaylardan,kişiler den alan;belli bir zaman ve mekanda var olandırGercekte var olanlar duyu organları ile algılanırOrneğin:masa,sıra,ki tap vb
2İdeal Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olarak varolanlarİdea ’da (zihinde,duşunsel) olarak var olanlar:İnsanların zihinlerinde oluşturdukları kavramlardırZihinde var olanları insanlar bir takım olay ve ilişkilerden soyutlayarak elde ederler,bu nedenle duyu organları ile kavranamazlar Varlık felsefesinin konusu “varolanlardırVarlık felsefesinin konusunu oluşturan “varlık, şu ya da bu varlık olmayıp, tum bu varlıkları da icine alan tumel varlık ya da varlık kavramının kendisidirYani varlık felsefesi, bilimlerin konu edindiği reel varlıklar alanındaki varlıklarla değil, daha cok ideal varlıklar alanındaki varlıkla ilgilenir
2BİLİM VE FELSEFE ACISINDAN VARLIK:
Bilim ve Felsefenin varlığa bakış acıları şu noktalardan farklılaşır: Bilime gore varlık tartışmasız vardırBilim varlığın var olduğunu on kabul olarak benimser ve var kabul ettiği varlıkla ilgili nedensonuc ilişkileri kurar Felsefe varlığın var olup olmadığını da tartışır Nedenlerin nedenlerini de araştırır Bilimler konularına gore varlığı parcalara ayırarak ,kendilerine ozgu yontemlerle inceler Felsefe, varlığı butun halinde gorur ve butun halinde incelemeye calışırBunun icinse gerekirse tum bilimlerin sonuclarını kullanarak genel kuramsal acıklamalar yapar
3METAFİZİK VE ONTOLOJİ:
Metafizik sozcuğunu felsefe tarihinde ilk kullanan filozof Aristoteles ’tirYazmış olduğu ve daha cok ontoloji(varlık) problemlerini ele aldığı kitabının ilk bolumune “Fizik,ikinci bolumune “Metafizik adını vermiştirBuradaki anlamıyla “metafizik, “fizik adlı bolumden sonra gelen bolum anlamını taşımaktadır Aristoteles kitabının bu bolumunde ontoloji problemlerini ele almış, yani metafizik ile ontolojiyi bir ve aynı anlamda kullanmıştırBununla birlikte gecen yılar icerisinde “metafizik sozcuğu ile “ontoloji sozcuğunun anlamları farklılaşmıştır “Metafizik;bugunku anlamıyla, ispatlanması ve curutulmesi mumkun olmayan , daha cok doğa ustu varlıklar alanına ilişkin sorunlarla ilgilenir “Ontoloji varlığı konu edinen ve onu sorgulayan felsefe dalıdır
4VARLIK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI:
Ontolojinin soruları şunlardır:
1 Varlık var mıdır?
2 Varlığın ana maddesi nedir?
3 Evren nasıl oluşmuştur?
4 Evrenin bir amacı var mıdır?
5 Varlıkta ozgurluk var mıdır?
6 Ruh nedir?
7 Ruh olumsuz mudur?
8 Olum nedir?
5VARLIK FELSEFESİNİN SORULARINA YAKLAŞIMLAR:
VARLIĞIN OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ:
Varlığın var olup olmadığı ilk cağlardan bugune ontolojinin tartıştığı temel problemdirBu probleme genelde iki bakış acısıyla yaklaşılmıştır
ANİHİLİZM (HİCCİLİK)
Antik Nihilizm:
Antik Nihilizm ’in temsilcileri Gorgias, Protogoras ve Hippias ’dırAntik nihilizmin temsilcisi olan sofistler, varlığı bir duyum ve algı problemi olarak ele alırlar Ontoloji alanında nihilizmin ilk temsilcileri ilk cağ sofist filozoflarından Gorgias ’tır Gorgias,varlık var mıdır?sorusuna “yoktur cevabını verirGorgias ’a gore;varlık yokturOlsa bile bilinemezBilinse bile bildirilemez Protogoras ’a gore ise aynı varlığa ilişkin herkesin duyum ve algısı farklı farklıdırBu yuzden de bir tek değil pek cok varlık anlayışı ortaya cıkmaktadırVarlık goreceli,kişiden kişiye değişen bir ozellik gosterir
Taoizm:
İlk cağda Cin ’de LaoTse ‘nin kurduğu taoizm gerceğin tum ceşitliliğine karşın “bir(tao) olduğunu ve bunun adının,biciminin, maddesinin, goruntusunun olmadığını savunur Ona gore
“Tao evrendeki tum karşıtlıkları kendisinde birleştiren tanımlanamaz bir şeydirİyidir,aynı zamanda kotudur; guzeldir, aynı zamanda cirkindir;vardır,aynı zamanda yoktur vb O ’na gore aldatıcı olan dunya, varlıktan yoksundur
Anarşizm:
Nihilizm ’e gore hicbir varlık gercekten var değildir ve varlığı var olan olarak kabul eden goruşlere karşı cıkar Nihilizm hicbir değer ve kural tanımayan bir goruştur ve toplumda duzeni sağlayan tum otoriteleri reddeder Nihilizm bu bicimiyle siyasal anlamda anarşizme temel oluştururAnarşizmin en onemli temsilcisi Cernişevski ’dir Ote yandan Nietzsche; Toplumsal değer ve normları tumuyle inkar ederek nihilizmin 19yydaki onemli temsilcisi olmuştur
BREALİZM (GERCEKCİLİK)
Varlık vardır anlayışı realizmdir Realizm varlığın insan bilincinin dışında insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunurRealizme gore dış dunya bizden bağımsız olarak vardırVar olan nesnel olandır,duyu organları aracılığıyla algılanabilir olandır Kısacası realizm insan bilincinden bağımsız bir varlığın olduğunu one suren yaklaşımdırTarih icerisinde pek cok realizm anlayışı gorulurBunlar:
1Kavram Realizmi
Kavramların insan zihninden bağımsız gercek varlıklar olduğunu one suren yaklaşımdırGuzel insan, guzel cicek, guzel kuş gecici varlıklar iken guzellik kalıcı gercekliktirBu ornekteki kavram, guzellik, soyut, genel ve değişmez bir varlıktırDemek ki asıl varolan şu ya da bu insan değil insan kavramıdırOrtacağ boyunca suren “tumel varlıklar mı, yoksa tekil varlıklar mı gercek varolandır? tartışması kavram realizmini ikiye ayırmıştır:
aNominalizm
Bu goruşu savunan filozoflar kavramların sadece nesnelerin adları olduğunu,asıl gercek varlıkların ise tekil kavramlar “şu insan,bu ağac, “o ev vb olduğunu savunurlar
b Konseptualizm
Ortacağın sonlarında gorulen bu yaklaşım bu tartışmaya bir son vermek istemiş ve Aristotelesci bir yaklaşımla tumel tekil tartışmasını sentezlemeyi denemiştirTumel kavramların varolduğunu ama kendi başlarına bir anlam taşımadıklarını,ancak bir tekille birleşmeleri halinde gercek varlığın ortaya cıktığını one surerler
2Epistemolojik Realizm
Gunumuzde yeni bir bicimle karşımıza cıkan ve unlu matematikci ve filozof Bertrand Russel ’ın temsil ettiği epistemolojik realizm,gercek varlıkların duyu verilerinden ibaret olduğunu ileri surerKısaca bu yaklaşıma gor gercek varlık, dış dunyada insan bilincine bağlı olmadan varolan nesnelere ait duyu verileridir
VARLIĞIN NE ’LİĞİ (MAHİYETİ) PROBLEMİ
Varlığın ne olduğu sorusuna farklı cevaplar verilmiştir;
1MATERYALİZM:
Varlığı Madde Kabul EtmeVarlığın ozunu madde olarak kabul ederİdea cinsinden ozlerin ise ancak maddeye bağlı olarak varlığını surdurduğunu one surerEn Onemli temsilcileri ilk cağ ’da Naiv Materyalizmi temsil eden doğa filozofları (Thales,Aneximenes,Aneximandro s,Demokritos vb),Yeni Cağ ’da Mekanik materyalizmi temsil eden La Metrie ve gunumuzde diyalektik materyalizmi temsil eden KMarx ’tır
2İDEALİZM:
Varlığı idea olarak kabul etmeVarlığın ozunun madde gibi sınırlı bir cevherden meydana gelemeyeceğini, varlığın ozunun ancak ideal bir varlıktan meydana gelebileceğini one suren yaklaşımdırEn onemli temsilcileri Sokrates,Platon,Aristoteles,Fa rabi,Hegel ve Kant ’tır
3DUALİZM:
Varlığı hem madde hem idea olarak kabul etmeDescartes tarafından temsil edilen bu yaklaşım idealizmle materyalizmi sentezlemeyi denemiştir Ona gore varlığın ozunde bir değil iki cevher bulunmaktadır: madde ve ideaBu ikisini birbirinden ayırmak olanaksızdırBu yaklaşım iki cevher saptamasında bulunduğu icin dualizm(ikicilik) adını alırken diğer yaklaşımlar varlığın ozunu tek cevherle acıkladıklarından tekcilik(monizm) adını almışlardır
4OLUŞCULUK:
Varlığı oluş kabul etmeHerakleitos ve Whitehead tarafından temsil edilen bu yaklaşıma gore varlık surekli bir oluş yokoluş ve yeniden varoluş sureci icinde olduğundan ozunu saptamak olanaksızdırHerakleitos ’a gore orneğin “her şey akar!(Panta Rai)Ona gore “bir derede bir insan iki kez yıkanamaz;hem dere hem de insan değişim icerisindedir Bu nedenle evrende değişmeden kalan hicbir şey yokturFakat bu değişme de rastlantısal bir değişme olmayıp belli bir mantığa bağlı olarak değişmektedirYani değişmeden kalan tek şey değişme mantığı (logos)tur Herakleitos her şeyi hızla değiştiren ama kendisi hic değişmeyen ateş i ,bu niteliğinden oturu arkhe (ilkkok varlık) saymıştır
5FENOMENOLOJİ:
Varlığı Fenomen kabul etmeEdmund Husserl tarafından temsil edilen bu yaklaşıma ore insan varlığa değerler yukleyerek yaklaştığından onun ozune hic yaklaşamamaktadırVarlığın ozu değerlerden arındırılmış(ayrac icine alınmış) salt varlığın kendisidirBuna Husserl “fenomen adını vermiştirKısacası “fenomen insanın varlığa yuklediği tum değerliklerin arındırılmasından sonra artakalan ozudur