Varlık Felsefesinin Konusu ve Esas Kavramları
1VARLIK FELSEFESİNİN KONUSU VE TEMEL KAVRAMLARI:
Varlık Felsefesinin konusu varlıktırVarlık;var olan her şeydir Varlık Felsefesi açısından var olanlar iki biçimde ele alınır
1Hakiki Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olmadan varolanlarGerçekte,nesnel olarak var olanlar: Gerçek varlık,gerçekliğini nesnelerden,olaylardan,kişiler den bölge;emin bir süre ve mekanda var olandırGerçekte var olanlar duyu organları ile algılanırÖrneğin:masa,sıra,oysa tap vb
2İdeal Varlıklar: İnsan bilincine yan olarak varolanlarİdea ’da (zihinde,düşünsel) olarak var olanlar:İnsanların zihinlerinde oluşturdukları kavramlardırZihinde var olanları halk bazı olay ve ilişkilerden soyutlayarak elde ederler,böylece duyu organları ile kavranamazlar Varlık felsefesinin konusu “varolanlardırVarlık felsefesinin konusunu yaratıcı “varlık, şu ya da bu varlık olmayıp, tüm bu varlıkları da içine alan tümel varlık veya varlık kavramının kendisidirYani varlık felsefesi, bilimlerin konu edindiği gerçek varlıklar alanındaki varlıklarla yok, daha fazla ideal varlıklar alanındaki varlıkla ilgilenir
2BİLİM VE FELSEFE AÇISINDAN VARLIK:
Bilim ve Felsefenin varlığa görüş açıları şu noktalardan farklılaşır: Bilime tarafından varlık tartışmasız vardırBilim varlığın var olduğunu ön kabul olarak benimser ve var kabul ettiği varlıkla ilgili nedensonuç ilişkileri kurar Felsefe varlığın var olup olmadığını da tartışır Nedenlerin nedenlerini de araştırır Bilimler konularına tarafından varlığı parçalara ayırarak ,kendilerine özgü yöntemlerle inceler Felsefe, varlığı bütün halinde görür ve bütün halinde incelemeye çalışırBunun içinse gerekirse bütün bilimlerin sonuçlarını kullanarak genel kuramsal açıklamalar yapar
3METAFİZİK VE ONTOLOJİ:
Metafizik sözcüğünü felsefe tarihinde ilk kullanan filozof Aristoteles ’tirYazmış olduğu ve daha fazla ontoloji(varlık) problemlerini ele aldığı kitabının ilk bölümüne “Fizik,ikinci bölümüne “Metafizik adını vermiştirBuradaki anlamıyla “metafizik, “fizik adlı bölümden sonra gelen bölüm anlamını taşımaktadır Aristoteles kitabının bu bölümünde ontoloji problemlerini ele almış, yani metafizik ile ontolojiyi bir ve aynı anlamda kullanmıştırBununla birlikte geçen yılar içerisinde “metafizik sözcüğü ile “ontoloji sözcüğünün anlamları farklılaşmıştır “Metafizik;bugünkü anlamıyla, ispatlanması ve çürütülmesi muhtemel olmayan , daha fazla doğa üstü varlıklar alanına ilişkin sorunlarla ilgilenir “Ontoloji varlığı konu edinen ve onu sorgulayan felsefe dalıdır
4VARLIK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI:
Ontolojinin soruları şunlardır:
1 Varlık var mıdır?
2 Varlığın belli başlı maddesi nedir?
3 Cihan nasıl oluşmuştur?
4 Evrenin bir amacı var mıdır?
5 Varlıkta hür var mıdır?
6 Ruh nedir?
7 Ruh sonsuz müdür?
8 Ölüm nedir?
5VARLIK FELSEFESİNİN SORULARINA YAKLAŞIMLAR:
VARLIĞIN OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ:
Varlığın var olup olmadığı ilk çağlardan bugüne ontolojinin tartıştığı esas problemdirBu probleme çoğunlukla iki bakış açısıyla yaklaşılmıştır
ANİHİLİZM (HİÇCİLİK)
Antik Nihilizm:
Antik Nihilizm ’in temsilcileri Gorgias, Protogoras ve Hippias ’dırAntik nihilizmin temsilcisi olan sofistler, varlığı bir duyum ve seziş problemi olarak ele alırlar Ontoloji alanında nihilizmin birincil temsilcileri ilk devir sofist filozoflarından Gorgias ’tır Gorgias,varlık var mıdır?sorusuna “yoktur cevabını verirGorgias ’a göre;varlık yokturOlsa bile bilinemezBilinse bile bildirilemez Protogoras ’a kadar ise aynı varlığa ilişkin herkesin duyum ve algısı farklı farklıdırBu yüzden de bir tek değil o kadar çok varlık anlayışı ortaya çıkmaktadırVarlık göreceli,kişiden kişiye değişen bir nitelik gösterir
Taoizm:
Birincil çağda Çin ’de LaoTse ‘nin kurduğu taoizm gerçeğin bütün çeşitliliğine karşın “bir(tao) olduğunu ve bunun adının,biçiminin, maddesinin, görüntüsünün olmadığını savunur Ona kadar
“Tao evrendeki tüm karşıtlıkları kendisinde birleştiren tanımlanamaz bir şeydirİyidir,aynı zamanda kötüdür; güzeldir, aynı zamanda çirkindir;vardır,bununla beraber yoktur vb O ’na tarafından aldatıcı olan dünya, varlıktan yoksundur
Anarşizm Yanlısı Olma:
Hiççilik ’e göre hiçbir varlık doğrusu var değildir ve varlığı var olan olarak kabul eden görüşlere aleyhinde çıkar Nihilizm hiçbir layık ve kaide tanımayan bir görüştür ve toplumda düzeni sağlayan tüm otoriteleri reddeder Hiççilik bu biçimiyle siyasal anlamda anarşizme esas oluştururAnarşizmin en kayda değer temsilcisi Cernişevski ’dir öte yandan Nietzsche; Toplumsal değer ve normları büsbütün red ederek nihilizmin 19yydaki önemli temsilcisi olmuştur
BREALİZM (GERÇEKÇILIK)
Varlık vardır anlayışı realizmdir Gerçekçilik varlığın insan bilincinin dıştan insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunurRealizme tarafından dış dünya bizden egemen olarak vardırVar olan tarafsız olandır,duyu organları yoluyla algılanabilir olandır Kısacası realizm insan bilincinden egemen bir varlığın olduğunu öne süren yaklaşımdırTarih içerisinde böylece fazla realizm anlayışı görülürBunlar:
1Kavram Realizmi
Kavramların insan zihninden bağımsız gerçek varlıklar olduğunu öne süren yaklaşımdırGüzel insan, hoş çiçek, hoş kuş geçici varlıklar iken güzellik kalıcı gerçekliktirBu örnekteki kavram, güzellik, soyut, genel ve değişmez bir varlıktırDemek fakat asıl varolan şu ya da bu insan yok insan kavramıdırOrtaçağ boyunca süren “tümel varlıklar mı, yahut tekil varlıklar mı hakiki varolandır? tartışması kavram realizmini ikiye ayırmıştır:
aNominalizm
Bu görüşü savunan filozoflar kavramların sadece nesnelerin adları olduğunu,esas reel varlıkların ise tekil kavramlar “şu insan,bu ağaç, “o ev vb olduğunu savunurlar
b Konseptualizm
Ortaçağın sonlarında görülen bu yaklaşma bu tartışmaya bir bitirmek istemiş ve Aristotelesçi bir yaklaşımla tümel tekil tartışmasını sentezlemeyi denemiştirTümel kavramların varolduğunu fakat kendi başlarına bir kasıt taşımadıklarını,oysa bir tekille birleşmeleri halinde gerçek varlığın ortaya çıktığını öne sürerler
2Epistemolojik Gerçekçilik
Günümüzde yeni bir biçimle karşımıza çıkan ve meşhur matematikçi ve filozof Bertrand Russel ’ın temsilcilik ettiği epistemolojik gerçekçilik,gerçek varlıkların duyu verilerinden ibaret olduğunu ileri sürerKısaca bu yaklaşıma gör gerçek varlık, dış dünyada insan bilincine emrindeki olmadan varolan nesnelere ait duyu verileridir
VARLIĞIN NE ’LİĞİ (MAHİYETİ) PROBLEMİ
Varlığın ne olduğu sorusuna farklı cevaplar verilmiştir;
1MATERYALİZM:
Varlığı Madde Kabul EtmeVarlığın özünü madde olarak kabul ederİdea cinsinden özlerin ise oysa maddeye emrindeki olarak varlığını sürdürdüğünü öne sürerEn Manâlı temsilcileri ilk devir ’da Naiv Materyalizmi temsil eden doğa filozofları (Thales,Aneximenes,Aneximandro s,Demokritos vb),Yeni Devir ’da Mekanik materyalizmi temsil eden La Metrie ve günümüzde mantıkla ilgili materyalizmi temsil eden KMarx ’tır
2İDEALİZM:
Varlığı idea olarak kabul etmeVarlığın özünün madde gibi sınırlı bir cevherden meydana gelemeyeceğini, varlığın özünün oysa ideal bir varlıktan meydana gelebileceğini öne süren yaklaşımdırEn kayda değer temsilcileri Sokrates,Platon,Aristoteles,Fa rabi,Hegel ve Kant ’tır
3DUALİZM:
Varlığı hem madde keza idea olarak kabul etmeDescartes kadar temsilcilik edilen bu girişim idealizmle materyalizmi sentezlemeyi denemiştir Ona tarafından varlığın özünde bir yok iki cevher bulunmaktadır: madde ve ideaBu ikisini birbirinden yarmak olanaksızdırBu yaklaşım iki cevher saptamasında bulunduğu için dualizm(ikicilik) adını alırken öteki yaklaşımlar varlığın özünü tek cevherle açıkladıklarından tekçilik(monizm) adını almışlardır
4OLUŞÇULUK:
Varlığı oluş kabul etmeHerakleitos ve Whitehead tarafından temsil edilen bu yaklaşıma kadar varlık aralıksız bir oluş yokoluş ve bitmiş varoluş süreci içinde olduğundan özünü tahsis etmek olanaksızdırHerakleitos ’a tarafından mesela “her şey akar!(Panta Rai)Ona kadar “bir derede bir insan iki kez yıkanamaz;ayrıca dere hem de insan değişim içerisindedir bu nedenle evrende değişmeden kalan hiçbir şey yokturFakat bu değişme de rastlantısal bir değiştirme olmayıp emin bir mantığa bağlı olarak değişmektedirYani değişmeden kalan tek şey değişiklik mantığı (logos)tur Herakleitos her şeyi şipşak değiştiren fakat kendisi hiç değişmeyen ateş i ,bu niteliğinden ötürü arkhe (birincilkök varlık) saymıştır
5FENOMENOLOJİ:
Varlığı Fenomen kabul etmeEdmund Husserl kadar temsilcilik edilen bu yaklaşıma öre insan varlığa değerler yükleyerek yaklaştığından onun özüne hiç yaklaşamamaktadırVarlığın özü değerlerden arındırılmış(ayraç içine küskün) salt varlığın kendisidirBuna Husserl “fenomen adını vermiştirKısacası “fenomen insanın varlığa yüklediği tüm değerliklerin arındırılmasından daha sonra artakalan özüdür
*
1VARLIK FELSEFESİNİN KONUSU VE TEMEL KAVRAMLARI:
Varlık Felsefesinin konusu varlıktırVarlık;var olan her şeydir Varlık Felsefesi açısından var olanlar iki biçimde ele alınır
1Hakiki Varlıklar: İnsan bilincine bağlı olmadan varolanlarGerçekte,nesnel olarak var olanlar: Gerçek varlık,gerçekliğini nesnelerden,olaylardan,kişiler den bölge;emin bir süre ve mekanda var olandırGerçekte var olanlar duyu organları ile algılanırÖrneğin:masa,sıra,oysa tap vb
2İdeal Varlıklar: İnsan bilincine yan olarak varolanlarİdea ’da (zihinde,düşünsel) olarak var olanlar:İnsanların zihinlerinde oluşturdukları kavramlardırZihinde var olanları halk bazı olay ve ilişkilerden soyutlayarak elde ederler,böylece duyu organları ile kavranamazlar Varlık felsefesinin konusu “varolanlardırVarlık felsefesinin konusunu yaratıcı “varlık, şu ya da bu varlık olmayıp, tüm bu varlıkları da içine alan tümel varlık veya varlık kavramının kendisidirYani varlık felsefesi, bilimlerin konu edindiği gerçek varlıklar alanındaki varlıklarla yok, daha fazla ideal varlıklar alanındaki varlıkla ilgilenir
2BİLİM VE FELSEFE AÇISINDAN VARLIK:
Bilim ve Felsefenin varlığa görüş açıları şu noktalardan farklılaşır: Bilime tarafından varlık tartışmasız vardırBilim varlığın var olduğunu ön kabul olarak benimser ve var kabul ettiği varlıkla ilgili nedensonuç ilişkileri kurar Felsefe varlığın var olup olmadığını da tartışır Nedenlerin nedenlerini de araştırır Bilimler konularına tarafından varlığı parçalara ayırarak ,kendilerine özgü yöntemlerle inceler Felsefe, varlığı bütün halinde görür ve bütün halinde incelemeye çalışırBunun içinse gerekirse bütün bilimlerin sonuçlarını kullanarak genel kuramsal açıklamalar yapar
3METAFİZİK VE ONTOLOJİ:
Metafizik sözcüğünü felsefe tarihinde ilk kullanan filozof Aristoteles ’tirYazmış olduğu ve daha fazla ontoloji(varlık) problemlerini ele aldığı kitabının ilk bölümüne “Fizik,ikinci bölümüne “Metafizik adını vermiştirBuradaki anlamıyla “metafizik, “fizik adlı bölümden sonra gelen bölüm anlamını taşımaktadır Aristoteles kitabının bu bölümünde ontoloji problemlerini ele almış, yani metafizik ile ontolojiyi bir ve aynı anlamda kullanmıştırBununla birlikte geçen yılar içerisinde “metafizik sözcüğü ile “ontoloji sözcüğünün anlamları farklılaşmıştır “Metafizik;bugünkü anlamıyla, ispatlanması ve çürütülmesi muhtemel olmayan , daha fazla doğa üstü varlıklar alanına ilişkin sorunlarla ilgilenir “Ontoloji varlığı konu edinen ve onu sorgulayan felsefe dalıdır
4VARLIK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI:
Ontolojinin soruları şunlardır:
1 Varlık var mıdır?
2 Varlığın belli başlı maddesi nedir?
3 Cihan nasıl oluşmuştur?
4 Evrenin bir amacı var mıdır?
5 Varlıkta hür var mıdır?
6 Ruh nedir?
7 Ruh sonsuz müdür?
8 Ölüm nedir?
5VARLIK FELSEFESİNİN SORULARINA YAKLAŞIMLAR:
VARLIĞIN OLUP OLMADIĞI PROBLEMİ:
Varlığın var olup olmadığı ilk çağlardan bugüne ontolojinin tartıştığı esas problemdirBu probleme çoğunlukla iki bakış açısıyla yaklaşılmıştır
ANİHİLİZM (HİÇCİLİK)
Antik Nihilizm:
Antik Nihilizm ’in temsilcileri Gorgias, Protogoras ve Hippias ’dırAntik nihilizmin temsilcisi olan sofistler, varlığı bir duyum ve seziş problemi olarak ele alırlar Ontoloji alanında nihilizmin birincil temsilcileri ilk devir sofist filozoflarından Gorgias ’tır Gorgias,varlık var mıdır?sorusuna “yoktur cevabını verirGorgias ’a göre;varlık yokturOlsa bile bilinemezBilinse bile bildirilemez Protogoras ’a kadar ise aynı varlığa ilişkin herkesin duyum ve algısı farklı farklıdırBu yüzden de bir tek değil o kadar çok varlık anlayışı ortaya çıkmaktadırVarlık göreceli,kişiden kişiye değişen bir nitelik gösterir
Taoizm:
Birincil çağda Çin ’de LaoTse ‘nin kurduğu taoizm gerçeğin bütün çeşitliliğine karşın “bir(tao) olduğunu ve bunun adının,biçiminin, maddesinin, görüntüsünün olmadığını savunur Ona kadar
“Tao evrendeki tüm karşıtlıkları kendisinde birleştiren tanımlanamaz bir şeydirİyidir,aynı zamanda kötüdür; güzeldir, aynı zamanda çirkindir;vardır,bununla beraber yoktur vb O ’na tarafından aldatıcı olan dünya, varlıktan yoksundur
Anarşizm Yanlısı Olma:
Hiççilik ’e göre hiçbir varlık doğrusu var değildir ve varlığı var olan olarak kabul eden görüşlere aleyhinde çıkar Nihilizm hiçbir layık ve kaide tanımayan bir görüştür ve toplumda düzeni sağlayan tüm otoriteleri reddeder Hiççilik bu biçimiyle siyasal anlamda anarşizme esas oluştururAnarşizmin en kayda değer temsilcisi Cernişevski ’dir öte yandan Nietzsche; Toplumsal değer ve normları büsbütün red ederek nihilizmin 19yydaki önemli temsilcisi olmuştur
BREALİZM (GERÇEKÇILIK)
Varlık vardır anlayışı realizmdir Gerçekçilik varlığın insan bilincinin dıştan insan bilincinden bağımsız olarak var olduğunu savunurRealizme tarafından dış dünya bizden egemen olarak vardırVar olan tarafsız olandır,duyu organları yoluyla algılanabilir olandır Kısacası realizm insan bilincinden egemen bir varlığın olduğunu öne süren yaklaşımdırTarih içerisinde böylece fazla realizm anlayışı görülürBunlar:
1Kavram Realizmi
Kavramların insan zihninden bağımsız gerçek varlıklar olduğunu öne süren yaklaşımdırGüzel insan, hoş çiçek, hoş kuş geçici varlıklar iken güzellik kalıcı gerçekliktirBu örnekteki kavram, güzellik, soyut, genel ve değişmez bir varlıktırDemek fakat asıl varolan şu ya da bu insan yok insan kavramıdırOrtaçağ boyunca süren “tümel varlıklar mı, yahut tekil varlıklar mı hakiki varolandır? tartışması kavram realizmini ikiye ayırmıştır:
aNominalizm
Bu görüşü savunan filozoflar kavramların sadece nesnelerin adları olduğunu,esas reel varlıkların ise tekil kavramlar “şu insan,bu ağaç, “o ev vb olduğunu savunurlar
b Konseptualizm
Ortaçağın sonlarında görülen bu yaklaşma bu tartışmaya bir bitirmek istemiş ve Aristotelesçi bir yaklaşımla tümel tekil tartışmasını sentezlemeyi denemiştirTümel kavramların varolduğunu fakat kendi başlarına bir kasıt taşımadıklarını,oysa bir tekille birleşmeleri halinde gerçek varlığın ortaya çıktığını öne sürerler
2Epistemolojik Gerçekçilik
Günümüzde yeni bir biçimle karşımıza çıkan ve meşhur matematikçi ve filozof Bertrand Russel ’ın temsilcilik ettiği epistemolojik gerçekçilik,gerçek varlıkların duyu verilerinden ibaret olduğunu ileri sürerKısaca bu yaklaşıma gör gerçek varlık, dış dünyada insan bilincine emrindeki olmadan varolan nesnelere ait duyu verileridir
VARLIĞIN NE ’LİĞİ (MAHİYETİ) PROBLEMİ
Varlığın ne olduğu sorusuna farklı cevaplar verilmiştir;
1MATERYALİZM:
Varlığı Madde Kabul EtmeVarlığın özünü madde olarak kabul ederİdea cinsinden özlerin ise oysa maddeye emrindeki olarak varlığını sürdürdüğünü öne sürerEn Manâlı temsilcileri ilk devir ’da Naiv Materyalizmi temsil eden doğa filozofları (Thales,Aneximenes,Aneximandro s,Demokritos vb),Yeni Devir ’da Mekanik materyalizmi temsil eden La Metrie ve günümüzde mantıkla ilgili materyalizmi temsil eden KMarx ’tır
2İDEALİZM:
Varlığı idea olarak kabul etmeVarlığın özünün madde gibi sınırlı bir cevherden meydana gelemeyeceğini, varlığın özünün oysa ideal bir varlıktan meydana gelebileceğini öne süren yaklaşımdırEn kayda değer temsilcileri Sokrates,Platon,Aristoteles,Fa rabi,Hegel ve Kant ’tır
3DUALİZM:
Varlığı hem madde keza idea olarak kabul etmeDescartes kadar temsilcilik edilen bu girişim idealizmle materyalizmi sentezlemeyi denemiştir Ona tarafından varlığın özünde bir yok iki cevher bulunmaktadır: madde ve ideaBu ikisini birbirinden yarmak olanaksızdırBu yaklaşım iki cevher saptamasında bulunduğu için dualizm(ikicilik) adını alırken öteki yaklaşımlar varlığın özünü tek cevherle açıkladıklarından tekçilik(monizm) adını almışlardır
4OLUŞÇULUK:
Varlığı oluş kabul etmeHerakleitos ve Whitehead tarafından temsil edilen bu yaklaşıma kadar varlık aralıksız bir oluş yokoluş ve bitmiş varoluş süreci içinde olduğundan özünü tahsis etmek olanaksızdırHerakleitos ’a tarafından mesela “her şey akar!(Panta Rai)Ona kadar “bir derede bir insan iki kez yıkanamaz;ayrıca dere hem de insan değişim içerisindedir bu nedenle evrende değişmeden kalan hiçbir şey yokturFakat bu değişme de rastlantısal bir değiştirme olmayıp emin bir mantığa bağlı olarak değişmektedirYani değişmeden kalan tek şey değişiklik mantığı (logos)tur Herakleitos her şeyi şipşak değiştiren fakat kendisi hiç değişmeyen ateş i ,bu niteliğinden ötürü arkhe (birincilkök varlık) saymıştır
5FENOMENOLOJİ:
Varlığı Fenomen kabul etmeEdmund Husserl kadar temsilcilik edilen bu yaklaşıma öre insan varlığa değerler yükleyerek yaklaştığından onun özüne hiç yaklaşamamaktadırVarlığın özü değerlerden arındırılmış(ayraç içine küskün) salt varlığın kendisidirBuna Husserl “fenomen adını vermiştirKısacası “fenomen insanın varlığa yüklediği tüm değerliklerin arındırılmasından daha sonra artakalan özüdür
*
