28 Temmuz 1914 tarihinde başlayan ve 4 yıl boyunca devam eden, dünyanın en büyük global savaşlarından bir tanesi olan Birinci Dünya Savaşı sonrasında farklı antlaşmalar sağlandı. Milyonlarca askerin ve sivil vatandaşın hayatını kaybettiği, iktisadın neredeyse çöktüğü bir periyot olduğu için yoksulluğun olduğu bu periyot sonrasında, devrin ABD Lideri tarafından Wilson İlkeleri olarak bildiğimiz maddeler yayımlandı. ABD Kongresi'nde duyurulan Wilson prensiplerinin maksadı her ne kadar barış olsa bile, birtakım ülkeler tarafından farklı bir halde yorumlandı.
Birinci Dünya Savaşı, dünya genelinde tesirli olan bir savaştı ve sonucunda maddi ve manevi büyük hasarlar meydana getirdi. Savaş sonrasında artık daima savaşmaktan sıkılan milletler, barışa yönelik adımlar atmaya başladı ve problemler siyasi masalarda çözülmeye başlandı. Bu süreçte de Amerika Birleşik Kongresi'nde Wilson Unsurları açıklandı. Kimi ülkeler tarafından kabul edilen bu unsurlar, kimi ülkeler tarafından da desteklenmeyerek, unsurların aslında farklı manalara sahip olduğu söylendi. Dilerseniz lafı hiç uzatmayalım ve gelin daima birlikte Wilson Unsurları nedir, inceleyelim.
Wilson prensipleri nedir? Hususları, maksadı, kıymeti ve sonuçları:
Wilson Prensipleri nedir, kaç unsurdan oluşur?
Wilson İlkeleri’nin maddeleri
Wilson İlkeleri’nin hedefi nedir?
Wilson İlkeleri’nin önemi
Wilson İlkeleri’nin sonuçları
Wilson Prensipleri nedir, kaç unsurdan oluşur?
Tüm dünyayı etkileyen Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına yanlışsız, periyodun Amerika Birleşik Devletleri Lideri Woodrow Wilson tarafından 14 ilke açıklandı. ABD Lideri, ismine Wilson Prensipleri olarak bilinen bu prensipleri açıklayarak, dünya üzerinden tekrardan bu şekil savaşların meydana gelmemesini ve artık tamamiyle barış odaklı münasebetler kurulmasını istiyordu.
Amerika Birleşik Devletleri Kongresi’nde, lider Wilson tarafından açıklanan bu 14 prensip, yeni bir dünya düzeninin birinci adımlarındandır diyebiliriz. O devir açıklanan bu prensipler, savaşa giren ülkelerin büyük bir çoğunluğu tarafından kabul edilmedi.
Wilson İlkeleri’nin hususları:
- Yapılacak olan tüm barış antlaşmaları tamamiyle açık ve şeffaf bir halde yapılacak, uluslar ortası saklı antlaşmalar artık yapılmayacak. Saklı diplomasi tamamiyle ortadan kalkacak, yerine açık diplomasi gelecek.
- Uluslararası kontratlar ile kapatılan denizler haricinde, tüm denizlerde gidiş geliş tamamiyle özgür olacak.
- Bu barışa katılacak uluslar ortasında iktisada yönelik bütün pürüzler kaldırılacak, ticari bağlar esnasınsa eşitlik kabul edilecek.
- Ülkelerdeki silah gücü, ülkenin iç güvenliğini koruyabilecek düzeye indirilecek ve ülkeler bunun haricinde silahlanmayacak.
- Sömürgelerin yaptığı talepler, tamamiyle tarafsız bir formda ele alınacak ve halkın çıkarları da düşünülerek bir sonuca varılacak.
- Rusya’da bulunan tüm yabancı askerler geri çekilecek, Rusya’nın tekrardan kendisi tarafından yönetilmesi için tedbirler alınacak.
- Yabancı askerler Belçika’dan çekilecek, Belçika yine özgürlük haklarına sahip olacak.
- Fransa’ya yapılan haksızlığa son verilecek, işgal edilen Fransız toprakları tekrardan Fransa’ya geri verilecek.
- İtalya ülkesinin sonları, ulusal seviyede tekrardan düzenlenecek.
- Avusturya-Macaristan halkının uluslar ortasındaki yeri korunacak, halk teminat altına alınacak ve halka özerk gelişme imkanı tanınacak.
- Sırbistan denizde özgür ve sağlam bir kapıya sahip olacak, Romanya, Sırbistan ve Karadağ yabancı askerler tarafından boşaltılacak ve geri iade edilecek, Balkan devletleri birbirleriyle olan ulusal ilgilerini tekrardan dostça düzenleyecek. Balkan devletlerine uluslar ortası siyasal ve ekonomik bağımsızlıklarının, sonlarının korunacağı hakkında garantiler verilecek.
- Osmanlı İmparatorluğu’nda bulunan Türk kesitlere egemenlik hakkı tanınacak, Türk idaresinde bulunan öbür uluslara da özerk bir gelişme için fırsat sağlanacak. Çanakkale Boğazı uluslar ortası garanti çerçevesinde tüm devletlerin ticari gemilerine açılacak.
- Bağımsız Polonya devleti kurulacak
- Tüm devletlerin siyasi bağımsızlık ve toprak bütünlüğünü karşılıklı bir formda garanti altına almak maksadıyla, Milletlerarası Milletler Teşkilatı kurulacak.
Woodrow Wilson tarafından açıklanan Wilson İlkeleri’nin gayesi nedir sorusuna gelecek olursak, unsurlar ABD çıkarlarına hizmet ediyor. Her ne kadar Wilson bu unsurların bâtın gayelerini lisana getirmese bile, öteki ülkeler tarafından bu unsurların bilinmeyen emelleri olduğunu söylendi.
Wilson Unsurları, açık olarak baktığımızda; yeni sömürgelerin önüne geçebilebilmesi, işgal edilen ülkelerin haklarının ve topraklarının tekrardan geri verilebilmesi, tüm kontratların açık bir formda yapılması ve savaşın son bulması üzere hedeflere sahip. Öteki ülkelere nazaran Wilson Prensipleri, ABD’nin öbür ülkeler ortasında yapılan antlaşmayı görüntüleyebilmeyi hedeflediğini söylüyordu ve ABD, bu antlaşmalara gerektiğinde müdahale etme hakkını da kazanmaya çalışıyordu. Bu bahisleri kapsayan unsur ise gerçekleşmedi.
Osmanlı İmparatorluğu’na verilen hak, İmparatorluğun toprak ve nüfus bütünlüğünü büyük ölçüde kaybetmesine neden oldu. Zira bölge halkları kendi devletlerini kurabilme imkanını yakaladı.
Wilson İlkeleri’nin kıymetine bakalım:
Amerika Birleşik Devletleri tarafından duyurulan Wilson İlkeleri, açık olduğu kadar bilinmeyen nedenlere de sahip olsa bile, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinde büyük bir rol oynamayı başardı. Zira İttifak Devletleri bu prensipler sonucunda umutlandı. Bu prensiplere nazaran ziyan gören ülkeler tekrardan işgalden kurtulacak, ekonomik özgürlüklerine geri kavuşacaktı. İttifak Devletleri her ne kadar bu unsurları bir kurtuluş yolu olarak tanımlamış olsa bile, İtilaf Devletleri bir üst başlıkta bahsettiğimiz saklı nedenlerini ortaya çıkardı.
Wilson İlkeleri’nin sonuçları:
Savaş sonrasında mağlup olan devletler, Wilson Unsurları hakkında ümitlendiler. Zira, Wilson Unsurları savaş yerine tamamiyle barışı hedefledi. Bununla birlikte, İtilaf Devletleri bu unsurları kabul görmedi. Ancak Amerika’dan gelen takviyesi de kaybetmemek ismine, kabul etmiş görünümü vermeye çalıştı. Galip ülkeler, bu prensipleri kendilerince yorumladılar ve prensiplerin asıl emelini açıkladılar.
Bununla birlikte, 12. hususta bulunan Osmanlı İmparatorluğu prensibi ile birlikte azınlıkların bağımsız devlet kurabilme imkanını kazandı. Bu da Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarının parçalanmasına neden oldu.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında ABD Lideri tarafından açıklanan Wilson Prensipleri, her ne kadar barışı sağlamaya çalışsa bile kimi dengesizliklere yol açtı. Sizler için ABD Kongresi’nde duyurulan Wilson Prensipleri nedir, Wilson Prensipleri gayesi nedir üzere soruları yanıtladık. Sizler ABD Lideri Woodrow Wilson tarafından açıklanan Wilson Unsurları hakkında ne düşünüyorsunuz? Bizlerle yorumlarda paylaşmayı unutmayın.