İnternet ve toplumsal medyanın suratı, üretilen haber ve içeriklerin doğrulanmadan deverana girmesi, kimi vakit anonim kullanıcıların ya da parodi hesapların paylaştığı mizahi yahut manipülatif bilgiler vs. derken günümüzün dijital medya mecralarında yanlış-yalan haberlerin/enformasyonun tesiri, daha evvel hiç görülmediği ölçüde arttı.
Sorunun kendisini ortadan kaldırmak çok güç olsa da şu anda bu durumla baş edebilmek için elimizdeki en değerli enstrümanlardan biri doğrulama/teyit etme kuruluşları denebilir.
Biz de bu içeriğimizde son günlerde sirkülasyona giren ve doğrulama alanında faaliyet gösteren Doğruluk Hissesi ve Teyit'in değerli uğraşıları sonucunda netlik kazanan bilgileri sizlerle paylaşmak istiyoruz.
1. Bir Instagram sayfası tarafından 11 Şubat 2021 tarihinde gerçekleştirilen paylaşımda Türkiye Uzay Ajansı’nın 2020 ve 2021 yılında merkezi idare bütçesinin 5 milyon TL olduğu, birebir periyotta Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yatırım bütçesinin de 20 milyon TL olduğu öne sürüldü.
Paylaşım, 143,3 bin sefer görüntülenme, 9 binin üzerinde beğeni ve 200’ün üzerinde yorum üzere önemli bir etkileşim almış.
Pekala, iki yılda Diyanet İşleri Başkanlığı’na ayrılan yatırım hissesi Türkiye Uzay Ajansı’na ayrılan yatırımın dört katı mı?
Türkiye Uzay Ajansı’nın 2020 bütçesine bakıldığında toplam bütçenin 24 milyon 529 milyon TL olduğu anlaşılmakta. Kurumun toplam bütçesindeki sermaye sarfiyatlarına ayrılan hisse ise 1 milyon TL seviyesinde. Bununla bir arada, Türkiye Uzay Ajansı’nın 2021 yılındaki toplam bütçesi 38 milyon 71 bin TL iken, bu bütçenin 4 milyon TL’sini ise sermaye sarfiyatlarına, yani yatırım bütçesine tahsis edilmiş.
Türkiye Uzay Ajansı’na bu iki yıl için ayrılan sermaye sarfiyatı toplamda 5 milyon TL olduğu bilgi gerçek. Lakin, Diyanet İşleri Başkanlığı’na ayrılan sermaye sarfiyatı bütçesi 2 yılda toplamda 20 milyon TL değil, 217 milyon 687 bin TL.
Kaynak: Doğruluk Hissesi
2. Bir Instagram sayfası tarafında yapılan paylaşımda IMF’nin ülkelerin vatandaşlarına yaptığı COVID-19 mali yardımlarının ulusal gelirlerine oranlarının yayınladığı ve bu rapora nazaran Türkiye’nin ulusal gelirinin %2,5’i bedelinde vatandaşına en az yardım yapan ülkeler kategorisinde olduğu tez edildi.
IMF’nin bilgilerine nazaran, Türkiye'nin ulusal gelirinin %2,5’i oranında direkt mali takviye sağladığı belirtilmiş. Fakat, IMF’nin paylaştığı bir başka rapordaki ve paylaşımda yer alan bu haritadaki kıyaslamada ise Türkiye’nin sıhhat bölümü dâhilindeki ve haricindeki direkt maddi takviyeleri ve vazgeçtiği gelirleri yer alıyor. Haritada kıyaslamaların yapıldığı bu takviyelerin Türkiye’nin millî gelirine oranı ise %1,1 seviyesinde. Bu sebeple Türkiye, dayanaklar açısından %2,5’ten daha düşük düzeydeki ülkeler kategorisinde bulunuyor.
Münasebetiyle argüman gerçek.
Kaynak: Doğruluk Hissesi
3. Bir Instagram sayfası tarafından 14 Şubat 2021 tarihinde yapılan bir paylaşımda Jean-Claude Van Damme’ın Müslüman olduğu ve Müslüman olduktan sonra hiçbir direktörden rol teklifi almadığı belirtildi.
İlgili paylaşımın 21 bin düzeyinde beğenildiği notunu düşmek gerek.
Jean Claude Van Damme, Türkiye’deki röportajlarında Müslüman olmadığını ve tüm dinlere saygılı olduğunu söz etmiş.
Van Damme ayrıyeten, MBC kanalında Arap yemeklerini tercih ettiğini ve Hz. Muhammed’in beslenme biçiminin insan sıhhati için en yanlışsız beslenme olduğunu söylemiş.
Van Damme'ın Müslüman olduğuna yönelik söylentiler bu röportajdan sonra ortaya çıkmış. Bununla birlikte, Van Damme son devirde sinemalarda rol almaya devam ediyor. Bu sinemaları oyuncunun IMDB sayfasından da doğrulamak mümkün.
Kaynak: Doğruluk Hissesi
4. Boğaziçi Üniversitesi rektörlüğüne atanması tartışma yaratan Prof. Dr. Melih Bulu’ya yönelik yansılar, toplumsal medyada sürmeye devam ediyor. Bir argümana nazaran, dünyaca ünlü Amerikalı metal müzik kümesi Metallica, Twitter hesabından “#MelihBuluİstifa” etiketiyle bir paylaşımda bulundu.
Metallica’nın resmi Twitter hesabına bakıldığında ise bu türlü bir paylaşımın kelam konusu olmadığı görülüyor.
İncelemenin gerçekleştirildiği tarihte, kümenin son paylaşımının 9 Şubat tarihinde olduğunu ve bir müzik platformu hakkında olduğunu görmek mümkün. Halbuki savın yer aldığı görsel, tweet'in 13 Şubat tarihinde atıldığını gösteriyor.
Metallica’nın hesabını geçmişe dönük olarak detaylı biçimde incelendiğinde de, Türkiye’deki Boğaziçi protestoları ya da Prof. Dr. Melih Bulu’ya yönelik rastgele bir paylaşım yer almadığı tespit edilebiliyor.
Ayrıyeten Google önbelleğinde de Metallica’nın Twitter sayfasından bu türlü bir paylaşım yapılmadığı sonucuna varılabiliyor.
Görselin gerçeği yansıtmadığını ve parodi olduğunu belirtebiliriz.
Kaynak: Teyit
5. Toplumsal medyada dolaşan bir haritanın, nüfusa oranla Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde aşılamanın düşük olduğunu gösterdiği öne sürülüyor. Kelam konusu harita, aşılamada bölgesel ayrımcılık yapıldığının göstergesi üzere paylaşılmış.
Türkiye’de birinci Covid-19 aşısı 13 Ocak 2021’de Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’ya uygulandı. Bu tarihte başlayan aşılama çalışmalarında öncelikle sıhhat çalışanlarının birinci doz aşılamaları tamamlandı. Yaşlı nüfusun (65 yaşından büyük olanlar) aşılanması ise devam ediyor. 8 Şubat 2021 itibariyle Türkiye’de 2 milyon 600 binden fazla kişi aşılandı.
Türkiye’de aşının uygulanma çalışmaları Ulusal Uygulama Stratejisi’ne uygun bir halde yürütülüyor. Bu stratejiye nazaran sıhhat çalışanlarının akabinde, yaşlı, engelli, muhafaza meskenlerinde kalanlar ve orada çalışanlar aşılanmaya devam ediyor.
Aşılamanın öncelik sıralamasında nüfus yoğunluğu değil, yaş dikkate alınıyor. Aşı uygulanacak küme sıralamasına bakıldığında, C kümesinde bulunan 65 yaş ve üstü bireylerin öncelikli olduğu görülüyor. 8 Şubat 2021 itibariyle sıralamadaki 75 yaş ve üstü bireyler aşılanmaya devam ediyor.
Doğu ve Güneydoğu vilayetlerinde aşılama oranlarının düşük olmasının nedeni yaş ortalaması. Doğu ve Güneydoğu vilayetlerinde yaşlı nüfus oranının oldukça düşük olduğu belirtilebilir.
Husus ile ilgili daha ayrıntılı bilgiye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Kaynak: Teyit