Yanık Nedir? Yanık Türleri Nelerdir?

Yanık Nedir?​

Birçok insan tarafından cevabı merak edilen sorulardan birisi olan yanık nedir sorusu, yanık türlerini de içine almaktadır. Yanıklar; kimyasal, termal, elektriksel ya da elektromanyetik enerji nedeniyle oluşan ağır yaralar olarak bilinmektedir. Yanık yaralanmalarının pek çok nedeni bulunmakta olup bunlardan bazıları sigara içmek, açık alev vb. olarak bilinmektedir. Bu hususların her biri, yanık yaralanmalarının oluşmasına neden olabildiği için bireylerin dikkatli olması ve yanık kapsamında ilkyardım uygulamalarının bilinmesi gerekmektedir. Peki yanık çeşitleri nelerdir ve bu türlerin her birinde hangi ilkyardım basamakları uygulanır?

Yanık Dereceleri

Yanık Dereceleri​

Yanıkların, cilt düzeyine ne şiddette ve derinlikle nüfuz ettiği yanık türleri nelerdir sorusunun cevaplandırılmasını olanaklı hale getirmektedir. Yanık sınıflandırmalarına göre tedavilerde de farklılıklar meydana gelir. Yanık sınıflandırması noktasında, temelde 3 farklı kategori karşımıza çıkar:

Reklamlar

• Birinci Derece Yanıklar
• İkinci derece Yanıklar
• Üçüncü Derece Yanıklar

Her bir yanık tedavisi birbirinden farklıdır ve yanık işlemlerinin uygun ilkyardım basamakları üzerinden gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

1. Derecede Yanık​

Cildin dış katmanını ya da epidermisi etkilemekte olan yanıklar, 1. Dereceden Yanık ya da yüzeysel yanık olarak bilinmektedir. Yanık bölgesi ağrılı, kırmızı, kuru ve kabarcıksız bir durumdadır. 1. Dereceden Yanıklar için örnek vermek gerekirse güneş yanıkları bu kapsamda bulunur. Bu tür yanıklar kapsamında uzun süreli doku hasarının nadir görüldüğü bilinmektedir. Bu tür yanıklarda çoğunlukla cilt renginde bir değişme gözlemlenir.

2. Derece Yanık​

Bir diğer yanık türü, 2. Derece yanık olarak bilinir. Peki 2. Derece yanık nedir? Bu tür yanıklarda, yanık epidermisi ve cildin dermiş tabakasının bir kısmını hasara uğratmaktadır. 2. Derece yanıklarda yanık bölgesinde içi su dolu kabarcıklar oluşur, kırmızı renkte ve şişli, ağrılı olabilmektedir.

3. Derece Yanık​

Epidermisi ve dermisi yok eden 3. Derece Yanık, derinin altında bulunan kas, tendon ve kemiklere zarar verebilir. Oldukça şiddetli bir yanık türü olarak bilinen 3. Derece Yanık; kaslar, tendon ve kemiklerin yanmasını içerir. Bu tür yanıkta, yanık bölgesinin rengi beyazdır. Sinir uçları tahrip gördüğünden dolayı yanık bölgesinde herhangi bir ağrı hissedilmez. Bunun dışında çok daha geniş bölgenin hasara uğramasına neden olan yanıklarda mutlaka tıbbi müdahaleye ihtiyaç vardır.

Reklamlar
Yukarıdaki gibi sıralanabilen yanık türlerinin her biri, kendilerine özgü ilkyardım basamaklarını içermekte olup tıbbi müdahaleler farklı şekillerde yapılabilmektedir. Bu nedenle yanık sonrası hangi ilkyardım uygulamalarının gerçekleştirilmesi gerektiğinin bilinmesi, erken müdahale açısından bir hayli önemlidir.

Yanık Çeşitleri

Yanık Çeşitleri​

Birçok yanı türü bulunmakta olup bu yanıklar temelde radyasyon, kimyasal, elektrik ve termal etkiler nedeniyle meydana gelebilir.

Radyasyon Yanıkları​

Radyasyon yanıkları, farklı yanık türleri nelerdir sorusu kapsamında verilebilecek cevaplardan ilki olarak bilinmektedir. Bu yanık türü temelde, uzun süre güneşin ultraviyole ışınlarına ya da X ışını başta olmak üzere diğer radyasyon kaynaklarına maruz kalınması ile ortaya çıkmaktadır.

Termal Yanıklar​

Bir diğer yanık türü de termal yanıklar şeklinde adlandırılabilmektedir. Kaynar sıvılar, sıcak metaller, alev ve buharların ciltle teması ile meydana gelen bu yanık türünde; deri ve dokunun sıcaklığı yükselir, doku hücresinin ölümü meydana gelir ya da doku hücresi yanması ortaya çıkar.

Elektrik Yanıkları​

Doğru akım (DC) ya da alternatif akım (AC) olmak üzere elektik akımları nedeniyle meydana gelir.

Kimyasal Yanıklar​

Bir diğer yanık türü, kimyasal yanıklar şeklinde adlandırılır ve alkaliler, güçlü asitler, çözücü ya da deterjanların gözlerle ya da ciltle temas etmesi ile oluşur.

Yukarıdaki yanık çeşitlerinin her biri, yanık türleri nelerdir sorusu kapsamında ön plana çıkmakta olup farklı nedenlerden meydana gelen yanık türleri olarak ön plana çıkmaktadır. Yanıklar, oldukça tehlikeli sonuçlara yol açabileceği için doğru ilkyardım uygulamaları ile erken müdahale yapılması ve gerektiği durumda 112 aracılığı ile tıbbi yardım istenmesi gerekmektedir.

Yanık Komplikasyonları

Yanık Komplikasyonları​

Yanıklar ile birlikte çeşitli belirtiler ortaya çıkmakta olup bu belirtiler, yanık komplikasyonları olarak adlandırılmaktadır. Ön plana çıkan belirtileri, genel hatlarıyla aşağıdaki gibi sıralamak olanaklıdır:

• Yanık bölgesinde ağrı
• Deride renk değişikliği
• Yanık bölgesinde kaşıntı
• Yanık bölgesinde soyulma
• Deride iltihaplanma ve şişme
• Deride gerginlik, bası hissi
• Deride su dolu kabarcıklar
• Nefes darlığı, hırıltılı solunum

Yukarıdaki gibi sıralanabilen yanık komplikasyonları, bazı yanık türlerinde çok daha belirgin bir şekilde görülmektedir.

Yanıklarda İlkyardım

Yanıklarda İlkyardım​

Yanıkta ilkyardımın ne şekilde yapılacak olması, erken müdahale açısından bir hayli önemli olduğu için bireylerin bu konuda bilgi sahibi olması ve yanık yarasının bulunduğu bölgeye doğru bir şekilde uygulama yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda yanıkta ilkyardım konusunda temelde şu şekilde sıralama yapılması olanaklıdır:

• Elektrik Yanıklarında İlkyardım
• Kimyasal Yanıklarda İlkyardım
• Isı ile Oluşan Yanıklarda İlkyardım

Her bir başlık için çeşitli adımlar bulunmakta ve bu adımların uygulanması gerekmektedir.

Elektrik Yanıklarında İlkyardım​

Elektrik yanıklarında yapılması gereken ilkyardım uygulamaları şu şekildedir:

• Soğukkanlı olmalıyız ve sakin bir şekilde müdahale edebilmeliyiz.
• Öncelikle akım kaynağı kesilmeli, kişi elektrikten yalıtkan bir malzeme ile (kuru ip, kuru tahta sopa vb.) ayrılmalıdır.
• Hasta / yaralının ABC’si değerlendirilmelidir.
• Elektrik akımı yüzünden hasar gören bölgelerin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir.
• Elektrik yanıklarında asla su ile müdahale edilmez!
• Hasta hareket ettirilmemelidir.
• 112 aranarak tıbbi yardım istenmelidir.

Kimyasal Yanıklarda İlkyardım​

Kimyasal yanıkta ilkyardım işlem basamaklarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Deriyle temas etmekte olan kimyasal malzemenin deriyle teması kesilmelidir.
• Yanık olan bölge, bol tazyiksiz su ile birlikte minimum 15-20 dakika yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır.
• Hastanın giysileri çıkarılmalıdır.
• Hasta / yaralı örtülmelidir.
• 112 aracılığı ile tıbbi yardım istenmelidir.

Isı ile Oluşan Yanıklarda İlkyardım​

Isı ile oluşan yanıklarda ilkyardımda yapılacak ilkyardım basamaklarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olmaya çalışarak koşması engellenir. Kişi koşmaya devam ederse, oksijenle teması artacaktır ve yanma işlemi sonlanmayacaktır.
• Hasta / yaralının üzeri varsa battaniye vb. ile örtülür ve yerde yuvarlanması sağlanır.
• Hastanın ABC’si değerlendirilir. Solunum yolunda görülen hasar varsa değerlendirilir.
• Eğer yanık yüzeyi büyük değilse en az 20 dakika tazyiksiz soğuk su ile yıkanır.
• Yanık yüzeyinde ödem oluşabileceğinden dolayı, yanık bölgede varsa takılar çıkarılır (sonradan dolaşım bozukluğuna yol açabilir).
• Yanmış alandaki giysiler deriyi kaldırmadan çıkarılır. Eğer takılıyorsa giysi kesilebilir.
• Su toplamış yerler asla patlatılmaz. Enfeksiyona yol açabilir.
• Yanık yüzeyine ilaç, merhem vb. dahil olmak üzere hiçbir şey sürülmemelidir.
• Yanık yüzeyi temiz bir bezle örtülmelidir.
• Hasta / yaralının vücudundan ısı buharlaştığı için, vücut ısısını korumak amacıyla üzeri battaniye ile örtülmelidir.
• El/ayak gibi bölgelerdeki parmaklar birlikte bandaj yapılmamalıdır. Birbirine yapışmasına sebep olabilir.
• Yanık yüzeyi geniş ve sağlık kuruluşu uzaksa hasta / yaralının kusması yoksa ve bilinci açıksa ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı veya soda) verilerek sıvı kaybı önlenir.
• 112 aranarak tıbbi yardım istenmelidir.

Yukarıdaki gibi sıralanabilen işlem basamaklarının her biri, yanıklarda ilkyardım kapsamında yer almakta ve belirtilen adımların sırası ile uygulanması gerekmektedir. Bu hususların her biri yanıkta erken müdahale açısından oldukça önemlidir.