yaratıcı drama

yaratıcı drama ısınma oyunları örnekleri doğaçlama örnekleri ilköğretim drama marifetli masal eğitsel drama Dr Ayşe OKVURAN Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği Esas Bilim Dalı 1962 Ankara doğumlu Ilk, orta lise tahsilini Ankara'da tamamladı Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri fakültesinde Eğitim Psikolojisi konusunda lisans eğitimi aldıktan daha sonra üç yıl TEK'de eğitim uzmanı olarak çalıştı İki yıl Ulusal Eğitim bakanlığında kılavuz hoca görevinde bulundu Yüksek lisansında, marifetli dramanın empatik eğilimler üzerine etkisini araştırdı Doktora çalışmasını becerikli dramada tutumlar konusunda yaptı 1989'dan bu yana, Ankara Üniversitesinde çalışıyor Üniversitede yaratıcı drama ve sanat eğitimi ile ilgili dersler veriyor Marifetli Drama Nedir? Marifetli dramanın katılanlara etkisi erken yaşta tanışmış olmaya bağlıdır Okulöncesi dönemden başlayarak, öğrenme ortamının içine kendiliğinden alınan drama etkinlikleri; tıpkı iyi yazınsal metinler, çağdaş anne baba ve öğretmen veya becerikli bir okul gibi, modern, yaratıcı, demokratik bireyleri yaratmada esas araçlardan birisidir İngiltere'de eğitimde drama, Almanya'da oyun ve tiyatro eğitbilimi, Amerika'da da yaratıcı dramaolarak ünlenen, becerikli drama ya da eğitimde drama alanına yakın zamanda işlem drama da denilmektedir Yaratıcı drama veya eğitimde drama alanının günümüzde, bilhassa de ülkemizde, yaygın bir alan olma niteliği kazandığı görülmektedir Dramanın, yayılırken bilimsel, eğitsel, sanatsal ve kültürel boyutlarının veya niteliklerinin göz ardı edilmemesi önemlidir Dramayı çekici kılan, çok yönlülüğü ve oynamayacanlandırmaya dayalı etkin dilidir Ancak, bütün diğer bilimsel alanlar gibi, drama eğitimi de uzun bir işlem içinde öğrenilmelidir Dramayı tanımlayabilmek epeyce kuvvet olmakla birlikte, drama için oyun ve canlandırmaya dayalı olarak jurnal yaşamdaki herhangi bir sözcüğün, kavramın, sesin, bir konunun, bir tablonun, bir heykelin ya da bir masalın, öykünün, şiirin ya da çocukların kendi uydurdukları öykülerin, durumların canlandırılması, oynanması denilebilir Drama, tüm grubun katılımıyla yaratılabileceği gibi, ufak gruplarla da oynanabilir Drama eğitimi de, oysa bu alanı haberdar olan öğretmenlerle yapılabilir veya yapılmalıdır Çocuklar, gençler veya yetişkinlerle yapılan dramanın alışılmış sınıflandırılmasında, ısınma ve rahatlama, rol oynama ve pandomim, doğaçlama, yaradılış ve değer biçme aşamaları yer alır Isınma oyunları; grubun birbirine ısınması, konuya ısınma ve rahatlamayı taşıyan hareketli oyunlardır Rol oynama ve pandomim aşaması, grubun irtibat ve etkileşimini sağlama, imgelemi geliştirme, duyuları geliştirme ve pandomim yoluyla açıklama becerisini geliştirmeyi taşıyan, ses, imge: pandomim ve dokunma, işitme, görme duyusuyla ilgili alıştırmaları içerir Doğaçlama aşamasında, hazırlanmış bir yapıttan masal, şiir hikaye, tablo, resim, heykel, gazete haberi veya bir yaşam durumundan yola çıkılarak drama yaratılır, canlandırılır Oluşumlar aşamasıysa, dramada tecrübe kazanmış gruplarda hiç beklenmedik, yetkin bir doğaçlamanın ortaya çıkmasıdır Dramanın değerlendirilmesi aşaması da, katılanların drama ortamından olumlu, keyifli, iyimser yaşantılarla ayrılmasını karşılayan sözel bir aşamadır Tabloda herzamanki bir becerikli drama programının aşamaları ve bunların amaçlar, içerik, konular açısından sınıflandırılması görülmektedir: Aşamalar, Amaçlar, İçerik Amaçlar İçerik I Isınma Aşaması Oyuna katılma istekliliğinin arttırılması, Grubun birbirine ısınması, Grubun oyunlara ısınma, Grubun dramaya ısınması, Grubun rahatlaması Top ile oynanan tanışma oyunlar Adını çeşitli biçimlerde söyleyerek tanışma oyunları, id Bedeni gevşetme, rahatlama alıştırmaları, Eşini bul, ayağını yerden kes oyunu, Elma birleştirme oyunu, Isınmayı sağlayıcı öteki oyunlar II Rol Oynama Pandomim Aşaması Grup içi iletişimin ve etkileşimin sağlanması, İmgelemi geliştirmesi, Görme, işitme, dokunma vb duyuları geliştirmesi, Pandomim yoluyla açıklama becerisini geliştirmesi Eşinin elini bul oyunu, Âmâ tavuk oyunu, Dağıtılmış seslerle ilgili çağrışımlar yaptırma, İkili heykel olma oyunları, Eşine heykel formu verme, Gözleri kapalı olarak eşinin heykel formunu tanıma ve aynısını, canlandırabilme oyunları, Pandomim yaparak dağıtılmış eylemleri animasyon, Atasözlerini canlandırma III Doğaçlama Aşaması Dramada doğaçlama yapabilmesi, Doğaçlama yoluyla yeni durumlar yaratabilmesi, Oyun aracılığıyla kendini açıklama edebilmesi, Doğaçlamaya katılmada istekliliğinin artması, Doğaçlama yapmaktan tutku alması, eğlenmesi, Becerikli düşünebilmesi, Hazırlanmış bir yapıttan yola çıkarak doğaçlama yapabilmesi, Kendi uydurdukları öykülerden doğaçlama kurma, durumlar Yaratma, canlandırma yetilerini geliştirmesi Masal, öykü, şiir, yöresel öyküler, bir tablo, bir resim, bir heykel, bir gazete haberi ya da bir ders konusundan yola çıkarak doğaçlama kurmak, Durumlar yaratma, canlandırma, Doğaçlama öncesinde konu hakkında liderin bilgilendirmesi, Çocukların uydurduğu öykülerden doğaçlamalar yapma, Öykünün tamamını veya bir kesitini oynama IV Değer Biçme Aşaması Çocukların dramayı değer biçme yetisinin geliştirilmesi, Etkileşimi sağlaması, Paylaşımda bulunması, Yapıcı, olumlu eleştiriyi yapabilmesi, Drama çalışmasından, olumlu duygularla ayrılma Yaşantılarını açıklama edebilmesi Doğaçlamaları canlandırdıktan daha sonra kavga, değerlendirme, Icabında yeniden oynama, Duygu ve düşüncelerin pozitif olarak ifade edilmesi, paylaşılması, Olumlu duygularla, drama çalışmasından ayrılma Drama, çocukların dünyayı daha iyi tanımaları için etkin bir araçtır: Sosyalleşmeye katkıda bulunur Çocuğun kendini ifade etmesini sağlar Demokrasi ve denklik duygusunu geliştirir Yaratıcı düşünme ve becerikli ifadeyi etkiler Çocukların, çatışmalarla pozitif olarak baş etmesine olasılık sağlar Dramanın çocuğa en büyük katkısı, tıpkı çocuk oyunlarındaki gibi, kurgu ve hakikat arasındaki metaforik dili kurması ve geliştirmesidir Dramada çocuk, oyun oynadığının bilincindedir ve bundan büyük şımartma duyar Bu da, estetik hazza yakın bir tutku duygusudur Okulöncesinde de, ilköğretimde de dramanın en manâlı işlevi, eğlenme ve mutluluk duygusudur Drama çocukları neşelendirir, umut ve iyimserlik duyguları yaratır, yaratmalıdır Drama, en fazla çocuğun öznel dünyası ve kişiliği hakkında ipuçları verir Drama programını okulöncesi eğitim programından ayıramayız Öğretmen bağımsızlık ve eşsiz davranabilir Dramada, öğreten ve öğrenenin rolleri kimi vakit karışabilir Drama yaşantısaldır; çocuklarla birlikte hoca de şen, hoş drama yaşantılarına sahip olabilir Öğretmen, çocukların şaşırtıcı, benzersiz, marifetli düşüncelerinden yararlanabilir Drama, en fazla çocuğun öznel dünyası ve kişiliği hakkında ipuçları verir Drama ve doğaçlamalarda içtenlik ve tabiilik çocukların esas özellikleridir Okulöncesinde veya ilköğretim düzeyinde, çocuklarla ya da tüm öteki drama gruplarında, iyi veya kötü oynamaya ilişkin yargılamalar yapılmaz Dolayısıyla dramada temel kıstas, çocuğun katılımıdır Dramaya hevesli mi?, Oynamak, yenilenmek, rol elde etmek istiyor mu?soruları dramanın özünü oluşturur Ama, oynamaya gönülsüz olan çocuklar zorlanamaz Bir Takım çocuklar sessizce izleyerek de dramaya katılabilirler Literatürde dramanın katılanlarda empati kurma becerisini geliştirdiği yer almaktadır Drama empatiyi geliştirir, fakat uzun süreli ve bir sürece dayalı olarak gerçekleştirilebilirse Ben merkezcilikten diğergamlığa geçişte drama etkin bir öğretim yöntemidir Oysa empatik edinmek için, çocuğun erken yaşta empatik anne, baba, öğretmen, yakın aile bireyleri ve empatik bir çevresinin de olması gerekir Bu Nedenle, dramadaki empatik tavır ve davranışlar pekişir Drama tek başına sihirli bir değnek değildir Okulöncesi dönemde, dört yaşta basit ısınma ve rol oyunları ve kolay doğaçlamalar canlandırılabilirken, beş ve altı yaştaki çocuklarla zaman zaman yetişkinlerin doğaçlamalarına yakın oyunlar ortaya çıkabilmektedir Uzun süreli drama deneyimi olan çocuklar, dramaya yeni başlayan bir yetişkinden daha marifetli ürünler ortaya koyabilmektedir Önemli olan, dramada birlikte yaşanan zaman ve süreçtir Grup fazla yetkin ise mesela Ara Güler fotoğraflarından yola çıkarak da sosyodramatik oyunlar yaratılabilir Altında böylesi bir çalışmadan örnekler görebilirsiniz: Işveren (6 yaş, erkek çocuk): 2000 dolar karşılığında ne istersiniz?işçiler (6 yaşta erkek çocuklar): Cep telefonu, bilgisayarişçiler aralıksız çalışır, sonradan; Niyetlenmek çok zorlama, sıkıcı, Para galip gelmek çok baskıderler Yaratıcı drama alanını kullanan öğretmen veya drama öğretmeninin, drama etiği denilen ve dramayı öğretenlerin uyması gerekli olan kuralları da bilmesi ve uygulaması yararlıdır Bunlar; öğretmenin demokratik bir kişiliğe sahip olması, dramada yaşanan bütün süreçten sorumlu olması, grubu olumlu yönde geliştirmesi, empatik olması, güven duygusunu geliştirmesi, dramanın sınırlarını bilmesi ve çocukta evrensel değer sistemini geliştirmeye çalışması gibi kurallardır Drama, okulöncesinden başlayarak çocuk edebiyatı, çocuk tiyatrosu ve bütün öteki sanatlar gibi çocukların hayal dünyasını besler ve geliştirir Ama iyi yetişmiş, çocuğa saygılı ve yaşamın merkezine önce çocuğu koyan öğretmen ya da öğretmenlerle drama, çocukları ve dünyayı daha iyi anlamamızı sağlar Kaynaklar Çoruh, Selahattin (1950) Okullarda Dramatizasyon Hoca Dergisi Yayın No: 2 Işık Matbaası, İstanbul Gönen, Mübeccel, Süer, Hayriye (1997) Yaratıcı Drama MEB METÇE Mesleki ve Teknik Eğitimi Geliştirme Projesi MEB Matbaa Ankara Gönen, Mübeccel, Dalkılıç, Nursel Uyar (1999) Çocuk Eğitiminde Drama, Usul ve Uygulamalar Epsilon Yayın, İstanbul Okvuran, Ayşe (2001) Drama Öğretmeninin Yetişimi Sorunsalı Hoca Dünyası Dergisi, Özel Dosya: Eğitimde Marifetli Drama Yıl 22, Rakam 257, Ankara Önder, Alev (1999) Yaşayarak Öğrenme için Öğretici Drama Kuramsal Temellerle Başvuru Teknikleri ve Örneklen Epsilon Yayıncılık, İstanbul Özdemir, Emin (1965) Uygulamalı Dramatizasyon MEB Öğretmeni iş Başında Yetiştirme Bürosu Yayını Ankara San, İnci (1996) Yaratıcılığı Geliştiren Bir Usul ve Becerikli Bireyi Yetiştiren Bir Disiplin: Eğitsel Marifetli Drama Yeni Türkiye Dergisi Eğitim Özel Sayısı OcakŞubat 1996 Yıl 2 Rakam 7 İstanbul Sağlam, Tülin (1997) Eğitimde Drama ve Türk Çocuklarının Ritüel Kaliteli Oyunlarının Eğitimde Dramada Kullanımı Yayınlanmamış Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara özel baskı