Yelkenli Gemi Hakkında Bilgi
İlk yelkenliler, bircok kalın kirişin yanyana bağlanmasıyla yapılıp, ortasına tek bir dort koşe seren yelkenin basıldığı kısa bir direk yerleştirilmiş teknelerdi 1947'de Norvec'li gezgin Thor Heyerdahl ve arkadaşlarının Buyuk okyanusu aştıkları KonTiki, bu tur ilkel bir teknenin balsa tahtasından yapılmış bir benzeriydi (gunumuzde Oslo'daki KonTiki muzesindedir) Kesin olarak bilinen en eski gemi, firavun Keops'un (MO 19603908) cenaze toreni icin yapılmış, mezarının yanındaki bir hendekte kumla kaplanmış olarak bulunan, guvertesiz teknedir
40 m uzunluğundaki, en buyuğu 23 m uzunluğunda 600 ayrı Kereste parcasından yapılmış bu teknenin, yalnızca Keops'un cenaze toreni icin kullanıldığı, ne denize acıldığı ne de Nil'nde yuzdurulduğu duşunulmektedir Ancak, Mısırlıların Akdeniz'de ticaret amacıyla buna benzer gemiler kullandıklarını gosteren pek cok kanıt vardır
Fenike, Yunan ve Roma gemileri
MO 1000'den 250'ye kadar Akdeniz kıyılarının buyuk bolumune egemen olan Fenikeliler, Mısırlıların gemi tasarımı geliştirmişler, Akdeniz'de ticaret amacıyla uzunluğu yaklaşık 30 m'yi bulan tekneler ve Cebelitarık Boğazından cıkarak Scilly Adalarına (hatta Herodotos'a inanılırsa, Umit Burnu'nun cevresinden donup Hint Okyanusuna) uzanmak icin daha buyuk gemiler yapmışlardır
Cin ve Ortadoğu gemileri
Uzakdoğu'da Cinliler cung (jong) adını verdikleri değişik bir tekne tasarımı geliştirdiler İcleri oyulmuş iki kanoyu kalas kullanarak birleştirdiler Daha sonra yanları, kıc ve başı yaparak, altı duz, tahta bir kutu, yani omurgasız bir govde ortaya cıkardılar Takoz biciminde bir eklenti bu kutunun başını oluşturuyordu kıcı da, arkadan gelecek dalgayla ıslanmayacak bicimde yapılmıştı İcerde, tam ortada bir yerde, ikinci bir duşey su gecirmez kutu, dumen kureğini icermekteydi
İlk Avrupa gemileri
MS 7 yuzyıl'da Avrupa'da tekne tasarımında yeni bir cağ başladı 1863'te Hollanda'da Flensburg yakınında bulunan Nydam kayığının kalıntılarından ve daha sonra İngiltere'de Sutton Hoo gemi mezarlığında ortaya cıkarılan tekneden anlaşıldığı kadarıyla, Vikinglerin denizaşırı akınlarını gercekleştirdikleri tekneler uzun ve dar oldukları gibi, kolayca kıyıya oturmaları icin de su cizgisi ustundeki bolumleri cok alcaktı Bazen kureklerle yurutulen bu tekneler, genellikle tek, buyuk kare yelkenle yonetiliyorlardı Yuzyıl sonraysa Viking gemileri, 1880'de Norvec'te Gokstad gemi mezarlığında kalıtıları ortaya cıkarılan geminin de gosterdiği gibi, 25 m uzunluğunda ve iki başlı olmuştu Baş ve kıc gorkemli bir kıvrımla yukseltilmişlerdi başın ustunde gemi aslanı gibi oyma bir sus vardı Her borda tirizinde, 16 kurek icin delikler acılmıştı Geminin orta yerinde dikili tek bir direk buyuk, kare ve boyanmış bir yelken taşıyordu Bayeux duvar halısından anlşaşıldığı kadarıyla, 1066'da İngiltere'yi istila eden Fatih William'ın kullandığı gemiler de aynı tasarımın urunleriydi Yalnız bunlar kısmen guverteli oldukları gibi, başta ve kıcta birer kasara (kucuk kale) vardı Buradan askerler, borda bordaya gelmeden once, duşmana ok atıyorlardı
Bu donemde, başlıca seyir aracı olarak yelken, kureğin yerini almaktaydı 12 yuzyıl'da kurek yelkenin yerini dumenin alması, gemilerin yonetimini buyuk olcude kolaylaştırdı Bu gelişmeleri direk ve yelken sayısının arttırılması izledi: Birkac kucuk yelkenin, tayfalar tarafından buyuk bir yelkene oranla daha kolay kullanılldığı anlaşılmıştı
Keşifler Cağı'nın gemileri
15 ve 16 yuzyıl'larda Bartolomeu Dias, Ferdinand Magellan, vb'nin gercekleştirdikleri buyuk keşiflerin tumu, karavelalarla yapılmıştır Gerci bunların hicbiri gunumuze kalmamıştır; ama Christopher Columbus'un Santa Maria sının tam boy kopyaları son yıllarda yapılmıştır Bu kopyalarından, bu teknelerin nasıl şeyler oldukları konusunda iyi bir fikir vermekte, ilk gezginlerin boyle zayıf, kucuk teknelerle yolculuklarını tamamlamayı nasıl başardıklarını anlamakta gucluk cekilmektedir
Avrupa'dan yola cıkıp Umit Burnu'nu dolaşarak Uzakdoğu'ya ve Atlas Okyanusu'nu aşarak batı'da Yeni Dunya'ya ulaşan butun deniz yollarının acılmasıyla birlikte, deniz yoluyla yapılan ticarette de buyuk bir artış oldu Hacmi artan malların taşınması icin daha buyuk ticaret gemileri gerekiyordu İspanyollar, 1600 tonajlık kadırgalar yaparak, buyuk ticaret gemileri yapımını başlattılar Bu gemiler ve daha sonra ortaya cıkan kalyonlar (uc guverteli ve gabya cubuklu kadırga) 19 yuzyıl ortalarında buharla calışan tam donanımlı gemilerin habercisi oldular
17 ve 18 yuzyıllarda gemiler
17 ve 18 yuzyıllar'ın karavela turu yelkenli gemileri, 19 yuzyıl'da tahta govdelerin yerini once demir, daha sonra da celik govdeler alıncaya kadar, gemi yapım sanatının en başarılı ornekleri oldular “East Indiamen (Doğu Hindistan adamları) denen bu gemilerin bazıları 60 m'den uzun, 15 m'den genişti ve 5 guvertesiyle, 2000 tonu aşmaktaydı
Butun bu gemiler, başka ulkelerin Savaş gemilerine ve korsanlara karşı korunmak icin toplu savaş gemileri gibi 24'luk ve 32'lik borda toplarıyla silahlandırılmıştı Ayrıca coğu tavlun direkleri, gabya cubukları, babafingo direkleriyle donatılmıştı ve yolcular icin luks kamaraları olan ilk yelkenli gemilerdi
19 yuzyıl gemileri
19 yuzyıl'da yuk taşıma kapasitesi daha fazla olan daha buyuk gemilere duyulan gereksinme, dortyedi direk taşıyan daha buyuk tekneler yapımına yol actı Aynı bicimde, ABD'de altın arayıcılarını doğu kıyısından Kaliforniya ve Avustralyanın altın madenlerine taşımak, İngiltere'de Cin cayı ticareti yapmak icin daha hızlı gemilere gereksinme duyulması, kliper gemileri denen, kare yelken donanımlı, zarif gorunumlu ve cok hızlı tekneler yapılmasını sağladı Hem yolcu, hem de yuk taşıyan, en iyilerinin hızı saatte 1820 deniz milini bulan kliperler, Lightning (Şimşek) ve Flying Cloud (Ucan Bulut) gibi carpıcı isimler taşıyorlardı Bir gunde 436 deniz mili yol alan Lightning in hızına 20 yuzyıl'ın buharlı gemileri bile ulaşamamaktadır
Dretnot, Atlas Okyanusu'nda Cunard buharlı gemilerini coğu zaman geride bırakan en hızlı kliperlerden biriydi New York'tan Liverpool'a 13,5 gunde ulaşmayı başarmıştı Donald McKay'in 4555 tonluk Great Republic (Buyuk Cumhuriyet) adlı kliperiyse, gunumuze kadar yapılmış en buyuk tahta gemiydi 102 m uzunluğunda olan bu geminin dort seren direği, 0,6 hetardan cok yelken bezi taşımaktaydı
20 yuzyıl gemileri
20 yuzyıl'da, cungların hala yaygın olarak kullanıldığı Uzakdoğu dışında buharlı gemiler, aşağı yukarı butunuyle yelkenli gemilerin yerini aldı 1934'te yalnızca tam armalı 40 yelkenli gemi yuzer durumda kalmıştı Bunlardan 16'sı ceşitli ulkeler tarafından eğitim amacıyla kullanılıyor, geri kalanlardan coğu, Şili ve Avustralya'dan Avrupa'ya ucuza kuru yuk taşıyorlardı
Gunumuzde de yalnızca 20 buyuk yelkenli kalmıştır ve tumu eğitim amaclı kullanılmaktadır
İlk yelkenliler, bircok kalın kirişin yanyana bağlanmasıyla yapılıp, ortasına tek bir dort koşe seren yelkenin basıldığı kısa bir direk yerleştirilmiş teknelerdi 1947'de Norvec'li gezgin Thor Heyerdahl ve arkadaşlarının Buyuk okyanusu aştıkları KonTiki, bu tur ilkel bir teknenin balsa tahtasından yapılmış bir benzeriydi (gunumuzde Oslo'daki KonTiki muzesindedir) Kesin olarak bilinen en eski gemi, firavun Keops'un (MO 19603908) cenaze toreni icin yapılmış, mezarının yanındaki bir hendekte kumla kaplanmış olarak bulunan, guvertesiz teknedir
40 m uzunluğundaki, en buyuğu 23 m uzunluğunda 600 ayrı Kereste parcasından yapılmış bu teknenin, yalnızca Keops'un cenaze toreni icin kullanıldığı, ne denize acıldığı ne de Nil'nde yuzdurulduğu duşunulmektedir Ancak, Mısırlıların Akdeniz'de ticaret amacıyla buna benzer gemiler kullandıklarını gosteren pek cok kanıt vardır
Fenike, Yunan ve Roma gemileri
MO 1000'den 250'ye kadar Akdeniz kıyılarının buyuk bolumune egemen olan Fenikeliler, Mısırlıların gemi tasarımı geliştirmişler, Akdeniz'de ticaret amacıyla uzunluğu yaklaşık 30 m'yi bulan tekneler ve Cebelitarık Boğazından cıkarak Scilly Adalarına (hatta Herodotos'a inanılırsa, Umit Burnu'nun cevresinden donup Hint Okyanusuna) uzanmak icin daha buyuk gemiler yapmışlardır
Cin ve Ortadoğu gemileri
Uzakdoğu'da Cinliler cung (jong) adını verdikleri değişik bir tekne tasarımı geliştirdiler İcleri oyulmuş iki kanoyu kalas kullanarak birleştirdiler Daha sonra yanları, kıc ve başı yaparak, altı duz, tahta bir kutu, yani omurgasız bir govde ortaya cıkardılar Takoz biciminde bir eklenti bu kutunun başını oluşturuyordu kıcı da, arkadan gelecek dalgayla ıslanmayacak bicimde yapılmıştı İcerde, tam ortada bir yerde, ikinci bir duşey su gecirmez kutu, dumen kureğini icermekteydi
İlk Avrupa gemileri
MS 7 yuzyıl'da Avrupa'da tekne tasarımında yeni bir cağ başladı 1863'te Hollanda'da Flensburg yakınında bulunan Nydam kayığının kalıntılarından ve daha sonra İngiltere'de Sutton Hoo gemi mezarlığında ortaya cıkarılan tekneden anlaşıldığı kadarıyla, Vikinglerin denizaşırı akınlarını gercekleştirdikleri tekneler uzun ve dar oldukları gibi, kolayca kıyıya oturmaları icin de su cizgisi ustundeki bolumleri cok alcaktı Bazen kureklerle yurutulen bu tekneler, genellikle tek, buyuk kare yelkenle yonetiliyorlardı Yuzyıl sonraysa Viking gemileri, 1880'de Norvec'te Gokstad gemi mezarlığında kalıtıları ortaya cıkarılan geminin de gosterdiği gibi, 25 m uzunluğunda ve iki başlı olmuştu Baş ve kıc gorkemli bir kıvrımla yukseltilmişlerdi başın ustunde gemi aslanı gibi oyma bir sus vardı Her borda tirizinde, 16 kurek icin delikler acılmıştı Geminin orta yerinde dikili tek bir direk buyuk, kare ve boyanmış bir yelken taşıyordu Bayeux duvar halısından anlşaşıldığı kadarıyla, 1066'da İngiltere'yi istila eden Fatih William'ın kullandığı gemiler de aynı tasarımın urunleriydi Yalnız bunlar kısmen guverteli oldukları gibi, başta ve kıcta birer kasara (kucuk kale) vardı Buradan askerler, borda bordaya gelmeden once, duşmana ok atıyorlardı
Bu donemde, başlıca seyir aracı olarak yelken, kureğin yerini almaktaydı 12 yuzyıl'da kurek yelkenin yerini dumenin alması, gemilerin yonetimini buyuk olcude kolaylaştırdı Bu gelişmeleri direk ve yelken sayısının arttırılması izledi: Birkac kucuk yelkenin, tayfalar tarafından buyuk bir yelkene oranla daha kolay kullanılldığı anlaşılmıştı
Keşifler Cağı'nın gemileri
15 ve 16 yuzyıl'larda Bartolomeu Dias, Ferdinand Magellan, vb'nin gercekleştirdikleri buyuk keşiflerin tumu, karavelalarla yapılmıştır Gerci bunların hicbiri gunumuze kalmamıştır; ama Christopher Columbus'un Santa Maria sının tam boy kopyaları son yıllarda yapılmıştır Bu kopyalarından, bu teknelerin nasıl şeyler oldukları konusunda iyi bir fikir vermekte, ilk gezginlerin boyle zayıf, kucuk teknelerle yolculuklarını tamamlamayı nasıl başardıklarını anlamakta gucluk cekilmektedir
Avrupa'dan yola cıkıp Umit Burnu'nu dolaşarak Uzakdoğu'ya ve Atlas Okyanusu'nu aşarak batı'da Yeni Dunya'ya ulaşan butun deniz yollarının acılmasıyla birlikte, deniz yoluyla yapılan ticarette de buyuk bir artış oldu Hacmi artan malların taşınması icin daha buyuk ticaret gemileri gerekiyordu İspanyollar, 1600 tonajlık kadırgalar yaparak, buyuk ticaret gemileri yapımını başlattılar Bu gemiler ve daha sonra ortaya cıkan kalyonlar (uc guverteli ve gabya cubuklu kadırga) 19 yuzyıl ortalarında buharla calışan tam donanımlı gemilerin habercisi oldular
17 ve 18 yuzyıllarda gemiler
17 ve 18 yuzyıllar'ın karavela turu yelkenli gemileri, 19 yuzyıl'da tahta govdelerin yerini once demir, daha sonra da celik govdeler alıncaya kadar, gemi yapım sanatının en başarılı ornekleri oldular “East Indiamen (Doğu Hindistan adamları) denen bu gemilerin bazıları 60 m'den uzun, 15 m'den genişti ve 5 guvertesiyle, 2000 tonu aşmaktaydı
Butun bu gemiler, başka ulkelerin Savaş gemilerine ve korsanlara karşı korunmak icin toplu savaş gemileri gibi 24'luk ve 32'lik borda toplarıyla silahlandırılmıştı Ayrıca coğu tavlun direkleri, gabya cubukları, babafingo direkleriyle donatılmıştı ve yolcular icin luks kamaraları olan ilk yelkenli gemilerdi
19 yuzyıl gemileri
19 yuzyıl'da yuk taşıma kapasitesi daha fazla olan daha buyuk gemilere duyulan gereksinme, dortyedi direk taşıyan daha buyuk tekneler yapımına yol actı Aynı bicimde, ABD'de altın arayıcılarını doğu kıyısından Kaliforniya ve Avustralyanın altın madenlerine taşımak, İngiltere'de Cin cayı ticareti yapmak icin daha hızlı gemilere gereksinme duyulması, kliper gemileri denen, kare yelken donanımlı, zarif gorunumlu ve cok hızlı tekneler yapılmasını sağladı Hem yolcu, hem de yuk taşıyan, en iyilerinin hızı saatte 1820 deniz milini bulan kliperler, Lightning (Şimşek) ve Flying Cloud (Ucan Bulut) gibi carpıcı isimler taşıyorlardı Bir gunde 436 deniz mili yol alan Lightning in hızına 20 yuzyıl'ın buharlı gemileri bile ulaşamamaktadır
Dretnot, Atlas Okyanusu'nda Cunard buharlı gemilerini coğu zaman geride bırakan en hızlı kliperlerden biriydi New York'tan Liverpool'a 13,5 gunde ulaşmayı başarmıştı Donald McKay'in 4555 tonluk Great Republic (Buyuk Cumhuriyet) adlı kliperiyse, gunumuze kadar yapılmış en buyuk tahta gemiydi 102 m uzunluğunda olan bu geminin dort seren direği, 0,6 hetardan cok yelken bezi taşımaktaydı
20 yuzyıl gemileri
20 yuzyıl'da, cungların hala yaygın olarak kullanıldığı Uzakdoğu dışında buharlı gemiler, aşağı yukarı butunuyle yelkenli gemilerin yerini aldı 1934'te yalnızca tam armalı 40 yelkenli gemi yuzer durumda kalmıştı Bunlardan 16'sı ceşitli ulkeler tarafından eğitim amacıyla kullanılıyor, geri kalanlardan coğu, Şili ve Avustralya'dan Avrupa'ya ucuza kuru yuk taşıyorlardı
Gunumuzde de yalnızca 20 buyuk yelkenli kalmıştır ve tumu eğitim amaclı kullanılmaktadır
