Yeme Bozuklukları
Anoreksiya Nervosa:
Aşağıdakilerin varlığı halinde bu rahatsızlıktan bahsedilmektedir
1Bulunduğu matem grubu ve doruk uzunluğu acısından normal kabul edilen en az kilo veya bu ağırlığın üzerindeki bir kiloyu kendisi için uygun bulmayıp,kabul etmeme
2Ağlama ve tepe göz önüne alındığında beklenenden daha düşük bir kilosu olmasına karşın kilo almak veya şişmanlamaktan aşırı derecede korkma
3Kişinin kilosu ya da vücut şeklini algılayışında bozukluk vardır Kişinin kendini değerlendirişinde kilo veya cisim seklinin ,olağandan fazla daha pozitif ve anlamsız ölçüde bir yer kaplaması veya o anki kilosunun düşük olmasının öneminin farkına varmama
4Bayanlarda birbirini izlemesi gereken en düşük 3 adet döneminin olmaması
Bu rahatsızlığın kısıtlı ( bu şart yaşanırken kişide aniden patlayıncaya dekyeme veya kendini kusmaya ya da lavman idrar söktürücüler ile yediklerini çıkarma davranışının olmadığı) alıcı veya bu sayılan davranışların olduğu tiksinircesine yeme çıkartma tipi olarak 2 şekli vardır
Hastaların çoğunun us içeriği yemek ile ilişkilidir Kimileri kalan, artan, yiyemedikleri yiyecekleri bırakamayıp, biriktirir, bazıları da hiç yapamayacağı yemek tariflerini edinmeye çalışabilir Topluluk içinde yemek yeme konusunda isteksiz davranabilirler Başlangıç ta çevrelerinden alaka ve beğeni görmek için , kendileri üzerinde kontrol sağladıklarını görmek amacıyla alınan besinleri kısıtlamaya başlarlar Eski kilolarına ya da çevrelerinde görünüş olarak beğeni kazanan şahısların kilosuna inmek için kasıt belirler Kendileri gün içinde farklı zamanlarda defalarca tartar
Tıkınırcasına yemeçıkartma tipine ait grubun alkolmadde kötüye kullanımı, daha fazla hissi durumda dalgalanmalar ve cinsel aktivitelere sahip olup, dürtülerini kontrollerinin daha güç olduğu gözlenmiştir
Kişiler kilo kayıplarını arttırmak için fiziksel egzersizler yapar veya yorucu bedensel uğraşılar içine girerler O Kadar ama kişi daha çok enerji harcayıp, kilo verebilmek için oturmayıp, ayakta durmayı yeğleyebilir veya durduğu yerde el ve ayaklarını hareket ettirebilir Kişinin toplumsal ilişkileri azalabilir Yalnızca is, bedensel egzersiz ve kilo düşünceleri ile ilgilidir Bir cilt bir kemik kalsa bile kilolu olduğu düşüncesindedir Kişiler kendilerine listeler hazırlayarak kendilerine yasakladıkları yiyecekleri belirterek, bunları yemeyeceklerine yeminler ederler Yarim kilo bile almaları onları zayıflıktan şişmanlığa geçtikleri seklinde düşündürür Uzun sure bir konuya dikkatlerini veremezler Kendilerine güvensizlik yoğun bir şekilde kendini hissettirmektedir Gitgide sosyal çevrelerini kısıtlarlar
Çocuk gelişiminin erken evrelerinde, anneçocuk iletişiminde çocuğun kendi başına,hür davranışları üstüne yapılan müdahalelerin önemine dikkat çekilmektedir
Anoreksia başlangıcı sonrasında genellikle obsesif kompulsif davranışlar başlayabilir Bilhassa temizlik saplantıları ( konut temizliğine karşın aşırı aktiviteler gibi) ve ders alıştırma ile ilgili saplantılara rastlanabilir Cinsel gelişimlerinde sorun olduğu gibi , cinsel gönülsüzlük ve diğer cinsel sorunlar da beraberindedir
Bu kişilerde hastalığın yol açtığı vücutsal değişimler:
Hastalarda kansızlık, cisim su tuzlu dengesinin bozulması, kanda kolesterol ve üre düzeylerinin artışı, karaciğer enzimlerinin yükselmesi, tiroid bezi hormonlarının düşmesi, kadınlarda ostrojen dediğimiz kadınlık hormonu ,erkeklerde testesteron denen erkeklik hormonu düzeylerinde düşme sonucu cinsel işlevlerde azalma, yürek atımında azalma ve düzensizlikler, beyin boşluklarının beyin dokusuna oranla kapladığı hacmin artışı oluşabilmektedir
Kimlerde görülmektedir:
Bu rahatsızlık düzenli ve bol değişik yemek yeme olanaklarının olup, göze güzel görünmenin zayıf bir anatomik yapı ile paralel düşünüldüğü bati toplumlarında, kentsel alanlarda daha fazla gözlenmektedir Hastaların % 9095 i kadındır Anoreksia nervosa genç kızlarda % 0,5 oranında saptanmakta, çoğunlukla 1225 yas arasında rastlanmaktadır
Son yıllarda yurt haricen yapılan çalışmalara tarafından hastalığın yüz bin kişide 1520 aralarında görüldüğü saptanmıştır
Rahatsızlığın oluşumunda etkili tehlike faktörleri:
Yaşanılan sosyokültürel çevrenin etkisi ile zayıflığın belirli güzellik ölçütü olması durumu yaygınlaştırmaktadır Bazı mesleki alanlar ( hosteslik, modellik, dans ve müzikle uğraşanlarda) bu yüzden özellikle tehlike altındadır
Bu rahatsızlığı olanların ailelerinde buhran, alkolizm, şişmanlık ve yine bir yeme bozukluğuna daha fazla rastlanmaktadır Bu kişilerin annelerinin daha çok perhiz yapıp,yeme bozukluğunun olduğu, kesintisiz diyet yapma düşünceleri ile haşır nesir oldukları, kızlarının da diyetleri konusunda yoğun düşünceler içinde olabildikleri gözlenmiştir
Aile yapıları itibariyle, egemen hareket serbestisinin verilmediği ve aile işleyişi açısından yeterli keyif alınmayan doyum sağlanamayan ilişkilerin varlığı
Öncesinde var olan fazla kilolu ceset yapısı
Çocukluk cağı başlangıçlı diabet ( seker hastalığı) varlığı
Geçmişte yaşanan cinsel, bedensel tacizler
Rahatsızlıktaki kişisel us yapıları:
Bireysel açıdan kendilerini yardıma yoksul fakat yardim edilemez görürler
Kendi ve çevreleri üzerindeki denetimi kaybetme korkuları vardır
Fazla bir şekilde başkalarının görüşlerine bağımlı olarak özgüvenlerini koruyabilen, onların yeterli veya olumlu desteği olmadığında kendilerini bir hiç olarak görürler
Bir şey ya bütün olmalı veya hiç olmamalı seklinde bir fikir yapısı olan kişilerdir
Hastalığın seyri:
Hastaların yarısının ilerleyen donemde iyileştiği, dörtte bir oranında hastanın kısmen iyileştiği, oysa bir tedarik yakınmalarının sürdüğü belirlenmiştir Hastalık sonucu olum oranının % 5 civarında olduğu gözlenmiştir
Hastalığın gidisine olumsuz etki yapan faktörler:
Ailede fazla geçimsizlik, ihtilaflı etraf
bulimianın hastalığa eslik etmesi
Kusma, dışkılamayı arttırıcı hap kullanımları
Obsesifkompulsif, histerik, depresif, nörotik tavır yapıları, zeminde yer alan psikiyatrik sorunlar nedeniyle, kişide vücutsal yakınmaların fazlaca gündeme gelmesi (gastrit, kolit vb)
Hastalığı red eden davranışlar içine girilmesi
Hastalığın gidisini olumlu etkileyen etmenler aralarında ise erken açılış yaşı, hastalığı kabul etmek ve kendine güvenen bir kişilik yapısının bulunması sayılmaktadır
Çare:
Psikoterapide hastanın kendi duygularını uygun bir şekilde ifade edebilmesi, yeme davranışı üzerine kurulu hatalı akıl tarzının değiştirilmesi, vücuduna karşın negatif algılamaların düzeltilmesi, özgüvenin oluşturulması, kişilerarası sorunların belirlenip, çözümüne yönelen bir yaklaşımın oluşturulmasına çalışılırTedavide davranışçı terapi, aile terapisi ve grup terapisi kullanılabilir
Bulimia Nervosa:
Aşırı ölçüde , az kalsın aksırıncaya, tıksırıncaya, patlayıncaya kadarkrizler halinde tekrarlayan yemek yemek yeme nöbetlerinin olduğu bir rahatsızlıktır Aşağıdaki iki semptom bu duruma eslik etmektedir
1Belirtilmiş bir sure içinde , aynı durumdaki öyle çok kişinin yiyebileceği besin miktarının fazla daha fazlasının tüketilmesi
2 Bu durum yaşanırken yemek yemek yeme üzerine kişide kontrolün kaybı hissi olur (yemeği sonlandıramayacağı , miktarında aşırıya kaçıp, kontrol sağlayamayacağı şehvetli)
Birey kilo almamak için can atarak kusma, dışkılamayı arttırıcı veya idrar sokturucu ,alt tesir olarak zayıflama yapabilecek ilaçları kullanır Yemek Yemek yemeyi kendine engelleyici tutumlar ya da normalden daha çok maddesel aktivite ya da yoğun kültür fizik hareketleri gibi uygun olmayan telafi edici, kompanse edici davranışlar içine girer
Tıkınırcasına yemek yemek yeme ve uygunsuz telafi davranışları minimum 3 ay sure ile en düşük haftada 2 kez görülmektedirKişinin kendine bakışında gövde sekli ve kilosu önemli bir yer işgal edip, sahip olunan özellikler normalden çok daha fazla etkili olmaktadır
*
Anoreksiya Nervosa:
Aşağıdakilerin varlığı halinde bu rahatsızlıktan bahsedilmektedir
1Bulunduğu matem grubu ve doruk uzunluğu acısından normal kabul edilen en az kilo veya bu ağırlığın üzerindeki bir kiloyu kendisi için uygun bulmayıp,kabul etmeme
2Ağlama ve tepe göz önüne alındığında beklenenden daha düşük bir kilosu olmasına karşın kilo almak veya şişmanlamaktan aşırı derecede korkma
3Kişinin kilosu ya da vücut şeklini algılayışında bozukluk vardır Kişinin kendini değerlendirişinde kilo veya cisim seklinin ,olağandan fazla daha pozitif ve anlamsız ölçüde bir yer kaplaması veya o anki kilosunun düşük olmasının öneminin farkına varmama
4Bayanlarda birbirini izlemesi gereken en düşük 3 adet döneminin olmaması
Bu rahatsızlığın kısıtlı ( bu şart yaşanırken kişide aniden patlayıncaya dekyeme veya kendini kusmaya ya da lavman idrar söktürücüler ile yediklerini çıkarma davranışının olmadığı) alıcı veya bu sayılan davranışların olduğu tiksinircesine yeme çıkartma tipi olarak 2 şekli vardır
Hastaların çoğunun us içeriği yemek ile ilişkilidir Kimileri kalan, artan, yiyemedikleri yiyecekleri bırakamayıp, biriktirir, bazıları da hiç yapamayacağı yemek tariflerini edinmeye çalışabilir Topluluk içinde yemek yeme konusunda isteksiz davranabilirler Başlangıç ta çevrelerinden alaka ve beğeni görmek için , kendileri üzerinde kontrol sağladıklarını görmek amacıyla alınan besinleri kısıtlamaya başlarlar Eski kilolarına ya da çevrelerinde görünüş olarak beğeni kazanan şahısların kilosuna inmek için kasıt belirler Kendileri gün içinde farklı zamanlarda defalarca tartar
Tıkınırcasına yemeçıkartma tipine ait grubun alkolmadde kötüye kullanımı, daha fazla hissi durumda dalgalanmalar ve cinsel aktivitelere sahip olup, dürtülerini kontrollerinin daha güç olduğu gözlenmiştir
Kişiler kilo kayıplarını arttırmak için fiziksel egzersizler yapar veya yorucu bedensel uğraşılar içine girerler O Kadar ama kişi daha çok enerji harcayıp, kilo verebilmek için oturmayıp, ayakta durmayı yeğleyebilir veya durduğu yerde el ve ayaklarını hareket ettirebilir Kişinin toplumsal ilişkileri azalabilir Yalnızca is, bedensel egzersiz ve kilo düşünceleri ile ilgilidir Bir cilt bir kemik kalsa bile kilolu olduğu düşüncesindedir Kişiler kendilerine listeler hazırlayarak kendilerine yasakladıkları yiyecekleri belirterek, bunları yemeyeceklerine yeminler ederler Yarim kilo bile almaları onları zayıflıktan şişmanlığa geçtikleri seklinde düşündürür Uzun sure bir konuya dikkatlerini veremezler Kendilerine güvensizlik yoğun bir şekilde kendini hissettirmektedir Gitgide sosyal çevrelerini kısıtlarlar
Çocuk gelişiminin erken evrelerinde, anneçocuk iletişiminde çocuğun kendi başına,hür davranışları üstüne yapılan müdahalelerin önemine dikkat çekilmektedir
Anoreksia başlangıcı sonrasında genellikle obsesif kompulsif davranışlar başlayabilir Bilhassa temizlik saplantıları ( konut temizliğine karşın aşırı aktiviteler gibi) ve ders alıştırma ile ilgili saplantılara rastlanabilir Cinsel gelişimlerinde sorun olduğu gibi , cinsel gönülsüzlük ve diğer cinsel sorunlar da beraberindedir
Bu kişilerde hastalığın yol açtığı vücutsal değişimler:
Hastalarda kansızlık, cisim su tuzlu dengesinin bozulması, kanda kolesterol ve üre düzeylerinin artışı, karaciğer enzimlerinin yükselmesi, tiroid bezi hormonlarının düşmesi, kadınlarda ostrojen dediğimiz kadınlık hormonu ,erkeklerde testesteron denen erkeklik hormonu düzeylerinde düşme sonucu cinsel işlevlerde azalma, yürek atımında azalma ve düzensizlikler, beyin boşluklarının beyin dokusuna oranla kapladığı hacmin artışı oluşabilmektedir
Kimlerde görülmektedir:
Bu rahatsızlık düzenli ve bol değişik yemek yeme olanaklarının olup, göze güzel görünmenin zayıf bir anatomik yapı ile paralel düşünüldüğü bati toplumlarında, kentsel alanlarda daha fazla gözlenmektedir Hastaların % 9095 i kadındır Anoreksia nervosa genç kızlarda % 0,5 oranında saptanmakta, çoğunlukla 1225 yas arasında rastlanmaktadır
Son yıllarda yurt haricen yapılan çalışmalara tarafından hastalığın yüz bin kişide 1520 aralarında görüldüğü saptanmıştır
Rahatsızlığın oluşumunda etkili tehlike faktörleri:
Yaşanılan sosyokültürel çevrenin etkisi ile zayıflığın belirli güzellik ölçütü olması durumu yaygınlaştırmaktadır Bazı mesleki alanlar ( hosteslik, modellik, dans ve müzikle uğraşanlarda) bu yüzden özellikle tehlike altındadır
Bu rahatsızlığı olanların ailelerinde buhran, alkolizm, şişmanlık ve yine bir yeme bozukluğuna daha fazla rastlanmaktadır Bu kişilerin annelerinin daha çok perhiz yapıp,yeme bozukluğunun olduğu, kesintisiz diyet yapma düşünceleri ile haşır nesir oldukları, kızlarının da diyetleri konusunda yoğun düşünceler içinde olabildikleri gözlenmiştir
Aile yapıları itibariyle, egemen hareket serbestisinin verilmediği ve aile işleyişi açısından yeterli keyif alınmayan doyum sağlanamayan ilişkilerin varlığı
Öncesinde var olan fazla kilolu ceset yapısı
Çocukluk cağı başlangıçlı diabet ( seker hastalığı) varlığı
Geçmişte yaşanan cinsel, bedensel tacizler
Rahatsızlıktaki kişisel us yapıları:
Bireysel açıdan kendilerini yardıma yoksul fakat yardim edilemez görürler
Kendi ve çevreleri üzerindeki denetimi kaybetme korkuları vardır
Fazla bir şekilde başkalarının görüşlerine bağımlı olarak özgüvenlerini koruyabilen, onların yeterli veya olumlu desteği olmadığında kendilerini bir hiç olarak görürler
Bir şey ya bütün olmalı veya hiç olmamalı seklinde bir fikir yapısı olan kişilerdir
Hastalığın seyri:
Hastaların yarısının ilerleyen donemde iyileştiği, dörtte bir oranında hastanın kısmen iyileştiği, oysa bir tedarik yakınmalarının sürdüğü belirlenmiştir Hastalık sonucu olum oranının % 5 civarında olduğu gözlenmiştir
Hastalığın gidisine olumsuz etki yapan faktörler:
Ailede fazla geçimsizlik, ihtilaflı etraf
bulimianın hastalığa eslik etmesi
Kusma, dışkılamayı arttırıcı hap kullanımları
Obsesifkompulsif, histerik, depresif, nörotik tavır yapıları, zeminde yer alan psikiyatrik sorunlar nedeniyle, kişide vücutsal yakınmaların fazlaca gündeme gelmesi (gastrit, kolit vb)
Hastalığı red eden davranışlar içine girilmesi
Hastalığın gidisini olumlu etkileyen etmenler aralarında ise erken açılış yaşı, hastalığı kabul etmek ve kendine güvenen bir kişilik yapısının bulunması sayılmaktadır
Çare:
Psikoterapide hastanın kendi duygularını uygun bir şekilde ifade edebilmesi, yeme davranışı üzerine kurulu hatalı akıl tarzının değiştirilmesi, vücuduna karşın negatif algılamaların düzeltilmesi, özgüvenin oluşturulması, kişilerarası sorunların belirlenip, çözümüne yönelen bir yaklaşımın oluşturulmasına çalışılırTedavide davranışçı terapi, aile terapisi ve grup terapisi kullanılabilir
Bulimia Nervosa:
Aşırı ölçüde , az kalsın aksırıncaya, tıksırıncaya, patlayıncaya kadarkrizler halinde tekrarlayan yemek yemek yeme nöbetlerinin olduğu bir rahatsızlıktır Aşağıdaki iki semptom bu duruma eslik etmektedir
1Belirtilmiş bir sure içinde , aynı durumdaki öyle çok kişinin yiyebileceği besin miktarının fazla daha fazlasının tüketilmesi
2 Bu durum yaşanırken yemek yemek yeme üzerine kişide kontrolün kaybı hissi olur (yemeği sonlandıramayacağı , miktarında aşırıya kaçıp, kontrol sağlayamayacağı şehvetli)
Birey kilo almamak için can atarak kusma, dışkılamayı arttırıcı veya idrar sokturucu ,alt tesir olarak zayıflama yapabilecek ilaçları kullanır Yemek Yemek yemeyi kendine engelleyici tutumlar ya da normalden daha çok maddesel aktivite ya da yoğun kültür fizik hareketleri gibi uygun olmayan telafi edici, kompanse edici davranışlar içine girer
Tıkınırcasına yemek yemek yeme ve uygunsuz telafi davranışları minimum 3 ay sure ile en düşük haftada 2 kez görülmektedirKişinin kendine bakışında gövde sekli ve kilosu önemli bir yer işgal edip, sahip olunan özellikler normalden çok daha fazla etkili olmaktadır
*