Yeni Valide Kulliyesi Hakkında Genel Bilgi
Banii Gulnuş Emetullah Sultan
Yapılış Tarihi 17081711
Mimar Kayserili Mehmed Ağa
Uskudar ’da 18yy ’da inşa edilen kulliyedir Uskudar İskele Meydanı ’nın hemen sol tarafında yer alan kulliye, klasik Osmanlı mimarisinin son ve Lale Devri ’nin en onemli orneğidir Kulliye inşa edildiği yer de ihtiyac oluşturan camii, sıbyan mektebi, imaret, turbe, hazire, sebil, ceşmeler, helalar, su haznesi, gusulhane, dukkanlar ve hunkar kasrından oluşmaktadır 19 yy ’da yapıya yangın havuzu ve muvakkithane eklenerek buyutulmuştur Kulliyede klasik normların etkisi hala gucludur, bununla birlikte başta susleme olmak uzere ayrıntılarda bazı yenilikler goze carpar Yapılar merkezdeki caminin ve bunu kuşatan dış avlunun etrafına yerleştirilmiştir Sadece imaret bu gruptan ayrılarak deniz kıyısında inşa edilmiştir Gusulhanenin arkasındaki meşruta ise gunumuze ulaşmamıştır Osmanlı doneminde gercekleştirilen tamiratlar hakkında bilgi bulunmayan kulliye son olarak 1940 yılında kapsamlı bir onarım gecirmiştir
CAMİİ
Kulliyenin en onemli yapısı olan camii merkezi kubbeli, harim ve revaklı avludan oluşmaktadır Yapı podyum uzerine inşa edilmiş olup kareye yakın bir plan şemasına sahiptir Kubbeyi iri fil ayakların taşıdığı kemerler taşımakta, 3 gozlu olan sahan carpraz tonoz ile yan kısımlar ise kubbeler ile ortulmuştur
Minber klasik Osmanlı uslubunda olup, mihrabı mermerden yapılmıştır Mihrap abidevi ozellikler taşımakta, etrafında Kutahya ’da uretilmiş ciniler bulunmaktadır Susleme unsurlarından en dikkat cekici olanlarından biri kubbe eteğinde dolanan mukarnaslı friz, diğeri ise hunkar mahfilidir
Son cemaat yeri 5 gozlu olup ortasındaki cumle kapısı sadece mukarnas frizleri ile cevrelenmiştir ayrıca kapı uzerinde de ta ’lik hat ile yazılmış bir kitabesi yer almaktadır Bu bolumun uclarında ise ikişer şerefeli minareler yerleştirilmiştir
Caminin dış kurgusu, piramidal gorunumlu klasik donem orneklerinden farklı şekilde kademeler halinde yukselen dikey bir gelişim gosterir Ote yandan kasnak kısmına acılan pencereler kubbeyi oldukca basık gostermektedir Dış kutlede dikkati ceken en onemli ayrıntılar ise turunun ilk orneklerinden sayılan kuş evleridir
Camiinin avlusunun ortasında sekizgen planlı bir şadırvan bulunmakta olup bu şadırvanın koşeleri sutunlarla cevrelenmiş ve sutunların uzeri ise taşlar ile suslenmiştir Şadırvanın ust kısmında inşa kitabesi yer alırken, avlu kapılarının uzerinde de celi sulus hat ile yazılmış ayetler gorulmektedir
DİĞER BİRİMLER
Hunkar kasrının onunde bulunan sebil ve muvakkithane ile kucuk bir grup oluşturan Gulnuş Emetullah Sultan ’ın turbesi Silahdar Mehmet Ağa ’nın kaydettiğine gore 1715 yılında vefatından once inşa edilmiş ve vasiyeti uzerine orada defnedilmiştir Turbenin ust kısmı kafes şeklinde bir kubbe ile ortulu olup, son derece zarif şebekeler ile kapatılmıştır Kubbe eteğinde susleme unsuru olarak Ayetu ’lKursi kuşağı yer almakta ayrıca Lale Devri ’nin bir susleme orneği olarak da sultanın mezarını belirleyen baş ve ayak taşlarının işlemesi gosterilmektedir
1709 yılında tamamlanan ve kullanıma acılan sebil, taş ve maden işciliğini bir arada barındırmaktadır Cokgen plan şemasına sahip olan sebilin 5 yuzunde de pencereler bulunmaktadır
Sebilin yanında yer alan ceşmede yine aynı yıla tarihlenmektedir Lale Devri ’nin tum susleme ozelliklerini barındıran ceşme ince bir işcilik gostermektedir Bilhassa kase icine yerleştirilmiş meyve kompozisyonlarının benzerleri III Ahmed ’in Topkapı Sarayı ’ndaki hususi odasında karşımıza cıkmaktadır
18 ve 19 yy ’a tarihlenen hazireler ise ucgen planlıdır
Sıbyan Mektebi ise almaşık duvar tekniği ile inşa edilmiş olup, dikdortgen plan şemasına sahiptir Dukkanların karşısındaki girişten ulaşılan “L şeklindeki avludan gecildikten sonra tonozlu bir galerinin iki yanına yerleştirilmiş geniş salonlara varılır Bunlardan soldaki tonozlarla, ocaklar bulunan sağdaki ise fenerli kubbelerle ortulmuştur 1970 ’te kapsamlı bir onarım gecirdikten sonra uzun sure market şeklinde kullanılan yapı, yakın zamanda bazı mudahaleler gorerek ve kısmen tamir edilerek ticari işlevini surdurmektedir
Banii Gulnuş Emetullah Sultan
Yapılış Tarihi 17081711
Mimar Kayserili Mehmed Ağa
Uskudar ’da 18yy ’da inşa edilen kulliyedir Uskudar İskele Meydanı ’nın hemen sol tarafında yer alan kulliye, klasik Osmanlı mimarisinin son ve Lale Devri ’nin en onemli orneğidir Kulliye inşa edildiği yer de ihtiyac oluşturan camii, sıbyan mektebi, imaret, turbe, hazire, sebil, ceşmeler, helalar, su haznesi, gusulhane, dukkanlar ve hunkar kasrından oluşmaktadır 19 yy ’da yapıya yangın havuzu ve muvakkithane eklenerek buyutulmuştur Kulliyede klasik normların etkisi hala gucludur, bununla birlikte başta susleme olmak uzere ayrıntılarda bazı yenilikler goze carpar Yapılar merkezdeki caminin ve bunu kuşatan dış avlunun etrafına yerleştirilmiştir Sadece imaret bu gruptan ayrılarak deniz kıyısında inşa edilmiştir Gusulhanenin arkasındaki meşruta ise gunumuze ulaşmamıştır Osmanlı doneminde gercekleştirilen tamiratlar hakkında bilgi bulunmayan kulliye son olarak 1940 yılında kapsamlı bir onarım gecirmiştir
CAMİİ
Kulliyenin en onemli yapısı olan camii merkezi kubbeli, harim ve revaklı avludan oluşmaktadır Yapı podyum uzerine inşa edilmiş olup kareye yakın bir plan şemasına sahiptir Kubbeyi iri fil ayakların taşıdığı kemerler taşımakta, 3 gozlu olan sahan carpraz tonoz ile yan kısımlar ise kubbeler ile ortulmuştur
Minber klasik Osmanlı uslubunda olup, mihrabı mermerden yapılmıştır Mihrap abidevi ozellikler taşımakta, etrafında Kutahya ’da uretilmiş ciniler bulunmaktadır Susleme unsurlarından en dikkat cekici olanlarından biri kubbe eteğinde dolanan mukarnaslı friz, diğeri ise hunkar mahfilidir
Son cemaat yeri 5 gozlu olup ortasındaki cumle kapısı sadece mukarnas frizleri ile cevrelenmiştir ayrıca kapı uzerinde de ta ’lik hat ile yazılmış bir kitabesi yer almaktadır Bu bolumun uclarında ise ikişer şerefeli minareler yerleştirilmiştir
Caminin dış kurgusu, piramidal gorunumlu klasik donem orneklerinden farklı şekilde kademeler halinde yukselen dikey bir gelişim gosterir Ote yandan kasnak kısmına acılan pencereler kubbeyi oldukca basık gostermektedir Dış kutlede dikkati ceken en onemli ayrıntılar ise turunun ilk orneklerinden sayılan kuş evleridir
Camiinin avlusunun ortasında sekizgen planlı bir şadırvan bulunmakta olup bu şadırvanın koşeleri sutunlarla cevrelenmiş ve sutunların uzeri ise taşlar ile suslenmiştir Şadırvanın ust kısmında inşa kitabesi yer alırken, avlu kapılarının uzerinde de celi sulus hat ile yazılmış ayetler gorulmektedir
DİĞER BİRİMLER
Hunkar kasrının onunde bulunan sebil ve muvakkithane ile kucuk bir grup oluşturan Gulnuş Emetullah Sultan ’ın turbesi Silahdar Mehmet Ağa ’nın kaydettiğine gore 1715 yılında vefatından once inşa edilmiş ve vasiyeti uzerine orada defnedilmiştir Turbenin ust kısmı kafes şeklinde bir kubbe ile ortulu olup, son derece zarif şebekeler ile kapatılmıştır Kubbe eteğinde susleme unsuru olarak Ayetu ’lKursi kuşağı yer almakta ayrıca Lale Devri ’nin bir susleme orneği olarak da sultanın mezarını belirleyen baş ve ayak taşlarının işlemesi gosterilmektedir
1709 yılında tamamlanan ve kullanıma acılan sebil, taş ve maden işciliğini bir arada barındırmaktadır Cokgen plan şemasına sahip olan sebilin 5 yuzunde de pencereler bulunmaktadır
Sebilin yanında yer alan ceşmede yine aynı yıla tarihlenmektedir Lale Devri ’nin tum susleme ozelliklerini barındıran ceşme ince bir işcilik gostermektedir Bilhassa kase icine yerleştirilmiş meyve kompozisyonlarının benzerleri III Ahmed ’in Topkapı Sarayı ’ndaki hususi odasında karşımıza cıkmaktadır
18 ve 19 yy ’a tarihlenen hazireler ise ucgen planlıdır
Sıbyan Mektebi ise almaşık duvar tekniği ile inşa edilmiş olup, dikdortgen plan şemasına sahiptir Dukkanların karşısındaki girişten ulaşılan “L şeklindeki avludan gecildikten sonra tonozlu bir galerinin iki yanına yerleştirilmiş geniş salonlara varılır Bunlardan soldaki tonozlarla, ocaklar bulunan sağdaki ise fenerli kubbelerle ortulmuştur 1970 ’te kapsamlı bir onarım gecirdikten sonra uzun sure market şeklinde kullanılan yapı, yakın zamanda bazı mudahaleler gorerek ve kısmen tamir edilerek ticari işlevini surdurmektedir