Yeni doğan döneminde sıklıkla karşılaşılan durumlardan birisi de bebeklerdeki sarılıklardır. Genellikle anne sütü sarılığı ile karıştırılan bu durum kandaki Bilirubin maddesinin deride birikmesi ile meydana gelir. Peki Bilirubin maddesi bebeklerde ne kadar olmalı? Yeni doğan sarılığı nedir? Bebeklerde sarılık nedenleri neler? Bebeklerde sarılık dereceleri nedir, hangi durumlarda sarılık tehlikeli? Bebeklerde sarılığın geçmesi için ne yapılmalı? Sarılık çeşitleri neler, sarılığa ne iyi gelir? Bebeklerde sarılık belirtileri ve sarılıkla ilgili hurafeler... Yenidoğan sarılığı nasıl fark edilir? İşte yenidoğan sarılığı hakkında bilinmesi gereken tüm bilgiler ve tedavileri...
0-28 günü kapsayan yeni doğan dönemindeki bebeklerin %60’ında; erken doğan bebeklerin ise %80’inde görülen yeni doğan sarılığı günümüzde adını sıklıkla duyduğumuz hastalıklardan biridir. Yeni doğan sarılığı genelde fizyolojik olarak kendini seyredip tehlike sınırına ulaşmaz ve 1-2 haftada kendiliğinden kaybolur iken yine de derecelerine dikkat etmekte fayda var. Bebeğin vücudundaki kanda fazla miktarda Bilirubin maddesinin birikmesi sonucu ortaya çıkan sarılık hastalığında erken teşhis ve takip oldukça önemlidir. Genelde kendiliğinden geçse de bilirubin seviyesinin zirveye çıkması ile bebekte kernikterus olarak ifade edilen beyin hasarı meydana gelebilmektedir. Yeni doğan bebekler arasında sık sık karşılaşılan sarılık durumunda anne ve babalar hemen endişeye kapılmamalı, sakin ve bilinçli bir şekilde sağlık kontrollerini sağlamalıdır. Çünkü bebeklerde görülen her sarılık tehlikeli bir durumun habercisi olmayıp normal beklenen bir durumun sonucundan da görülebilir. Peki yeni doğan sarılığı nedir? Bebekler neden sarılık olur? Bebeklerde sarılık derecesi kaç olmalı, sarılık ne zaman tehlikeli? Evde bebeklerde sarılık nasıl geçer? Sarılık olan bebeğe ne yapılmalı?
YENİ DOĞAN SARILIĞI NEDİR? BEBEKLERDE SARILIK NASIL OLUŞUR?
Özellikle de yeni doğan döneminde pek çok bebekte rastlanan sarılık durumu bebeğin anne karnında iken plasenta ile gerçekleşen bilirubin maddesinin vücut dışına atılması, buna bağlı olarak da ciğerlerin yeteri kadar gelişememesiyle ilgilidir. Vücutta fazlaca biriken Bilirubin maddesi kan ve dokularda kendini götermeye başlar iken cilt bölgesinde ve göz altlarında sarılaşma ile belirginleşir. Bebeklerdeki 'Sarılık' kelimesi ise buradan gelir. Yeni doğan sarılığı ya da bebek sarılığı şeklinde duyduğumuz bu durumda Bilirubin maddesi her bebeğin kanında az ya da çok dereceli bulunmaktadır.
Bu Bilirubin maddesi normal bir insan vücudunda iken karaciğer üzerinde işlenip vücuttan dışarı çıkabilecek hale gelir iken bebekler normal olarak hemen bu maddeyi atamaz ve kanda birikme oluşur. Kırmızı kan hücrelerinin parçalanması ile ortaya Biliubin anne karnındaki iken annenin karaciğeri ile temizlenirken bebek dünyaya geldikten sonra bu görev bebeğin karaciğerine ait olur. Bebeğin karaciğeri de direkt olarak bu maddeyi vücut dışına atamadığı için birikme olur. Sarı renkli pigment özelliğine sahip olan Bilirubin maddesi direkt olarak deriye nüfuz ederken fiziksel anlamda sarımsı rengin oluştuğu fark edilir.
YENİ DOĞAN SARILIĞI NASIL ANLAŞILIR? İLK ÖNCE BAŞ VE BOYUNDA...
Kandaki bilirubin maddesinin artması ile bebeklerde sarılık ilk önce baş ve boyun tarafında daha sonra gövdenin üst ve alt tarafında olmak üzere kol ve bacaklara doğru ilerler. En sonda el ve ayakları kaplayan bu sarılık normal şartlar altında doğumdan 2 ya da 3 gün fark edilmekle beraber ilk 10 gün içerisinde geçmesi beklenir. Vaktinden erken doğan ya da kilo ağırlığı az olan bebeklerde 4. ila 6. günler arasında ilk defa sarılık belirtileri görülüyor olabilir. Yeni doğan bir bebeğin kanında 1-2 mg/dl kadar Bilirubin bulunmaktadır. Bu değer 5 mg/dl'yi aştığında sarılık anlaşılması kolay hale gelir. Bilirubinin maddesinin vücudu kaplama miktarı yer yer farklıdır.
YENİ DOĞAN SARILIK DERECELERİ:
- Bilirubin oranı 5 ile 8 mg/dl arasında ise baş ve boyun bölgesi,
- Bilirubin oranı 8 ile 10 mg/dl arasında ise gövdenin üst bölümü,
- Bilirubin oranı 10 ile 13 mg/dl arasında ise gövdenin alt kısmı,
- Bilirubin oranı 13 ile 16 mg/dl arasında ise kol ve bacaklar,
- Bilirubin oranı yaklaşık 20 mg/dl ise eller ve ayaklar sararır.
Sarılığı daha iyi anlayabilmek için alın ya da buruna bastırılarak fark edilebilir. Eğer cilt sarı rengini alıyorsa muhtemelen hafif dereceli bir sarılık vardır. Gün ışığında bu incelemeyi çok rahat bir şekilde yapabilirsiniz.
YENİ DOĞAN SARILIĞI BEBEKLERDE NEDEN OLUR?
- Bebeklerdeki alyuvarlar çok hızlı parçalanmışsa,
- Tedavide kullanılan bazı ilaçlar yüksek dozda verilmişse,
- Annenin kendisinde şeker hastalığı tespit edilmişse,
- Kalıtsal rahatsızlıklar görülmüşse,
- Bebeğin anne karnında geçirdiği rahatsızlıklar belirlenmişse yeni doğan sarılığı görülebilir.
YENİ DOĞAN SARILIĞI KAÇ ÇEŞİT VARDIR?
Normal (Fizyolojik) sarılık: Karaciğer gelişimi tamamlanmayan yeni doğan bebeklerde doğum sonrası 2-4 günde kendini gösterir ve 1-2 hafta geçtikten sonra kaybolur.
Emzirme sarılığı: Anne sütünü yetersiz alan bebeklerde görülen bir sarılık türüdür ve bebeğin emzirilmesi gerekir.
Anne sütü sarılığı: Bağırsak yoluyla kandaki biluribinin atılamamasıdır. Bebek dünyaya geldikten 3-5 gün sonra başlar ve 3-12 haftalık süreçte yavaşça kendiliğinden geçer.
YENİ DOĞAN SARILIĞINDA HANGİ TEDAVİLER UYGULANIR?
Yeni doğan sarılığının tedavisi için doktorlar 3 tedavi yöntemini uygulayabilir;
Fototerapi: Kandaki biriken bilirubin maddesini eritmek için fototerapi uygulanır. Böbreklerin vasıtasıyla idrar olarak vücuttan atılır. Tedavi esnasında bez hariç, tüm kıyafetler çıkartılır ve ışık tedavisi uygulanır.
Kan değişimi: Bilirubin maddesi arttığında bebeğin kanının tümünün değiştirilmesidir.
Hiperbilirubinemi: Bilirubin oluşmasını engelleyici ilaç tedavisidir.
BEBEKLERDE EVDE SARILIK NASIL GEÇER? EVDE FOTOTERAPİ
Hafif dereceli sarılık durumlarında doktor eğer bebek için tedavi önermeyebilir. Bunun için sadece birkaç adımın uygulanmasının sarılığa iyi gelebileceğini vurgulayarak anne ve babaların sarılık olan bebekler için evde yapabileceklerini şöyle sıralıyor:
Gün içerisinde en az 4 defa 15 dakika boyunca bebek güneş alan yerde tutulmalı. Direkt güneş altında bırakmadan sadece ısısında yararlanabileceği alanları seçmekte yarar var. Bunun dışında devamlı olarak emzirmeye gayret edin. Sık anne sütü alması vücudundaki Bilirubin maddesinin atılımını kolaylaştırır.
BEBEKLERDE SARILIK İÇİN EVDE BİTKİSEL YÖNTEMLER:
Bebeğin vücudundaki toksinleri dışarı atması için etkili olabilecek olan buğdayın suyunu anneler tüketebilir.
YENİ DOĞAN SARILIĞINDA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR!
BEBEKLERDE SARILIK HURAFELERİ...
Halk arasında yaygın olan ancak ne yazık ki yanlış olan bilgilerden birisi de sarılık olan bebeğin üzerine sarı tülbent örtmek ya da sarı renkli kıyafet giydirmenin sarılığın derecesini azaltabileceğine yönelik olmasıdır. Tam tersi bebeğin olası artan sarılığın kontrolünü zorlaştırır ve tedavi süresini uzatır.
Yeni doğan sarılığına yakalanmış olan bebeklere şekerli su içirmenin sarılığı önlediği yoktur. İlk altı aylık dönemde bebeklere kesinlikle anne sütünün haricinde şekerli su ya da başka bir şey verilmemelidir.
Yenidoğan sarılığı olan bebeklerde bu durumun geçmesi için anne ve babalar evde bebeklerini floresan ışığın altına yatırabiliyor. Tedavi amaçlı yapılan bu uygulama kısmen etkili olsa da meydana gelebilecek risklerden dolayı önerilmez.