Ülkemizin dört bir yanı her türlü esere ulaşabileceğimiz bir cennet... Hazır yaz dönemi da açılıyorken, hem gittiğiniz yerlerde tadın hem de eliniz boş dönmeyin diye coğrafik işaretli eserleri sizler için yazdık. 'Ege'de hangi kentten ne alınır?' ve 'Ege Bölgesi neyi ile meşhur?' diyorsanız şayet, coğrafik işaretli ve tescilli eserler kısmımızda bu belge Ege bölgesine ait! Ege bölgesinin meyveleri, tarhanası, balı, zeytini, zeytinyağı... Aklınıza gelebilecek her türlü yöresel eser için okumaya devam edin...
İzmir. Tam bir Ege kenti olan İzmir, mahallî ve yöresel lezzetler açısından evrakı kabarık kentlerimizden. İzmir'e uğradığınızda ise şunları kesinlikle deneyin:
Ege inciri. Torbalı, Bayınır, Kiraz, Ödemiş, Tire, Beydağ ve Selçuk ilçelerinde üretimi yapılan Ege inciri 2003 yılında coğrafik tescil almış!
ci.turkpatent.gov.tr
Aynı vakitte kuru incir olarak da satılıyor...
Kınık kuru domatesi. İzmir'in Kınık ilçesinde üretilen bu kuru domatesler, güneşin altında kurutularak elde edilir. Enfes bir tada sahip Kınık kuru domatesi, 2022 yılında coğrafik tescilini de aldı!
ci.turkpatent.gov.tr
Kavacık üzümü. İzmir'in ilçesi olan Karabağlar'ın bir köyü olan Kavacık'ta yetişen bu üzüm çeşidi, mor-siyah renkli; iri taneli, tatlı bir üzüm cinsidir ve 2019 yılında coğrafik tescilini almıştır...
ci.turkpatent.gov.tr
Ege sultani üzümü. İzmir'in Kemalpaşa, Menemen, Menderes, Bayındır, Torbalı ilçelerinde yetişen bu üzüm tipi, çekirdeksizdir. Sarı-yeşil renkli kendine has bir lezzeti olan bu üzümler 2003 yılında coğrafik tescilini almıştır...
ci.turkpatent.gov.tr
Bornova misket üzümü. İzmir'in Bornova, Menderes, Seferihisar, Urla, Torbalı ve Menemen ilçelerinde yetişen bu üzüm kokulu ve tatlı bir üzüm tipidir. Evliya Çelebi'nin bile 1671'de övgüyle kelam ettiği bu üzüm çeşidi 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Kemalpaşa kirazı. İzmir'in Kemalpaşa ilçesinde yetişen bu kiraz Evliya Çelebi'nin de dikkatini çekmiş ve Seyahatnamesi'nde bu kirazdan bahsetmiştir. Etli ve lezzetli oan Kemalpaşa kirazı, 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Gümüldür mandalinası (Gümüldür mandarini), İzmir'in Gümüldür, Özdere, Ahmetbeyli, Selçuk ilçelerinde yetişen mahallî bir mandalina çeşididir. Bu mandalina 1960'dan beri İzmir'de yetiştirilmektedir. 2020 yılında ise coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Urla sakız enginarı. İzmir'in Urla, Çeşme, Karaburun, Balçova ilçeleri ve Mordoğan yöresinde yetişen Urla sakız enginarı İzmir'in en meşhur eserlerinden biridir. 2017 yılında tescillenen bu enginar epeyce etlidir.
ci.turkpatent.gov.tr
Çavuşdağı kuru fasülyesi. İzmir'in Kiraz ilçesinin dağlarında yetiştirilen bu kuru fasülye 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Çeşme kavunu. İzmir'in Çeşme ve Urla ilçelerinin köyleri olan Ovacık, Çiftlikköy, Nohutalan, Zeytineli, Birgi ve Barbaros köylerinde yetiştirilen bu kavun hayli sağlamdır. Olgunlaştıktan sonra 6 ay daha tazeliğini koruduğu için asma kavunu olarak da bilinir. 2021 yılında coğrafik tescilini de almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Ödemiş patatesi. Ödemiş ilçesinin yaylalarında yetişen bu patates iki türlüdür; sarı renklileri yemeklik, beyaz renklileri ise sanayiliktir. 2002 yılında coğrafik tescilini almıştır. az
ci.turkpatent.gov.tr
Ödemiş çekişte zeytinyağı. İzmir ilinin Ödemiş, Tire, Kiraz, Beydağ, Bayındır ilçeleri ile Aydın ilinin Nazilli, Sultanhisar ve Yenipazar ilçelerinde üretilen bu zeytinyağı natürel sızma zeytinyağıdır. 2020 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
İzmir tulum peyniri. İzmir'in imza peynirlerinden biri olan İzmir tulumu, %50 koyun, %25 keçi ile %25 inek sütü kullanılarak yöreye mahsus yollara nazaran üretilip en az 4 ay mühlet ile olgunlaştırılan bir peynirdir. Tıpkı vakitte 2022 yılında tescillenmiştir de!
ci.turkpatent.gov.tr
Bergama Kozak çam fıstığı. Kozak, Ege Denizi oluşurken başkalaşım geçirmiş; epeyce eski bir coğrafik kısımdır. Burada yetişen fıstık çamından elde edilen çam fıstığı 2011 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Bornova kınalı bamyası. İzmir'in Bornova, Urla, Çeşme, Karaburun, Balçova, Narlıdere, Güzelbahçe, Torbalı, Menderes ve Seferihisar ilçelerinde yetişen ve üzerindeki kırmızı lekeler yüzünden kınalı ismini alan bu bamya tipi 2020 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Fotoğraf:
Bozdağ kestane şekeri. İzmir'in Ödemiş ilçesinin köylerinde yetişen Akkoza, Tekkoza ve Karaaşı çeşidi kestanelerden yapılan bu kestane şekeri 2000 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Sıra Aydın'da. Ege Bölgesinin turizm ve tarım açısından çok kıymetli şehiri olan Aydın'a uğradıysanız şayet, işte denemeniz gerekenler:
Aydın kestanesi. Epeyce iri ve etli bir çeşit olan Aydın kestanesi 2010 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Aydın Memecik zeytini. Memecik, Ege Bölgesi'nin en yaygın zeytin cinslerinden biridir. Büyük ve Küçük Menderes vadilerinde yaygın olarak yetiştiren bu zeytin 2021 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Aynı vakitte Memecik zeytininden üretilen Memecik zeytinyağı da epeyce meşhurdur ve coğrafik tescillidir.
Aydın Yamalak Sarısı Zeytini. Aydın'ın Kuyucak ilçesi Yamalak beldesinde üretilen bu zeytin tipi sofralık bir yeşil zeytindir. 2021 yılında coğrafik tescilini de almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Aydın çam fıstığı. Aydın'da yetişen Pinus pinea Lin. ağacı kozalaklarından elde edilen çam fıstığı yöresel olarak günar, kuner, küna, künar, püste olarak isimlendirilir. 2021 yılında coğrafik tescil dokümanını almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Aydın inciri. Aydın'ın neredeyse tüm ilçelerinde yetişen bu incir tipi ekseriyetle kurutma olarak tüketilir. 2007 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Bozdoğan cevizli sucuğu. Bu cevizli sucuk buğday nişastası, içme suyu, beyaz toz şeker ve ceviz içi ile yapılır. Bu sebeple rengi krem-beyazdır. 2020 yılında coğrafik tescili almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Fotoğraf:
Dikmen çiçek/kekik balı. Aydın'ın Karacasu ilçesinde kekik, geven, çam, ardıç ormanından beslenen arıların ürettiği kekik kokulu bir bal tipidir. 2020 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Sultanhisar çileği. Aydın ili Sultanhisar ilçesi, Nazilli ilçesi İsabeyli Mahallesi, Köşk ilçesi Altıeylül Mahallesi, Serdaroğlu Mahallesi, Çarşı Mahallesi, Ovaköy Mahallesi, Beyköy Mahallesi ve Yavuzköy Mahallesi'nde yetiştirilen bu çilek, 1973'ten beri Aydın'da üretilir. Kırmızı renkli ve beğenilen kokulu bu çilek 2020'de coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Söke tatlı maya ekmeği. 1937'den beri Söke'de yapılan bu ekmek mahallî nohut mayasından yapılır. Tatlı maya ile fermante edilir. Söke tatlı maya ekmeği 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
İncirliova deve sucuğu. Deve sucuğu, deve karkas etinin işlenmesi, baharatlarla yoğrulması ve dana bağırsaklara koyulup kurutulmasından elde edilir. Aydın'ın İncirliova İlçesi özelinde üretilen deve sucuğu, 2021 yılında coğrafik tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Aynı vakitte Manisa'da da meşhurdur.
Diğer bir kentimiz Manisa. Manisa, çok eski bir yerleşim yeridir. Manisa'ya giderseniz bu lezzetlerin tadına kesinlikle bakın:
Akhisar domat zeytini. Manisa'nın Akhisar İlçesi ve etraf ilçelerinde (Gölmarmara, Salihli, Turgutlu, Saruhanlı, Kırkağaç) yetişen bu zeytin lokal Domat çeşidi zeytindir. 2012 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Akhisar domat zeytinyağı da başka bir meşhur eserdir.
Akhisar uslu zeytini. Akhisar uslu zeytinini öteki zeytinlerden ayıran en değerli nokta bu zeytin ağaçlarının Manisa'da yetişmesi ve Uslu tipi zeytin fidanları olmasıdır. 2010'da coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Akhisar Uslu zeytinlerinden üretilen Uslu zeytinyağı da en ünlü zeytinyağlarından biridir.
Alaşehir asma yaprağı. Manisa'nın Alaşehir ilçesinde üretilen asma yaprağı çekirdeksiz üzümlerin yapraklarıdır. 2021'de coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Demirci hünnabı. Manisa'nın Demirci ilçesinde yetiştirilen bu hünnap, taze ve kurutularak tüketilir. 2020 yılında da coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Kula leblebisi. Manisa'nın Kula ilçesinde mahallî usullerle elde edilen bu leblebi, 2019 yılında coğrafik tescilini almıştır...
ci.turkpatent.gov.tr
Köprübaşı çileği. Manisa'nın Köprübaşı ilçesinde yetişen bu çilek hafif sert yapılı, yüksek kırmızılı ve güzel kokulu bir çilektir. 2021'de coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Kırkağaç kavunu. Kırkağaç ovasında yetişen bu kavun, saklanabilme açısından sağlam bir kavundur. Bu kavun öylesine meşhurdur ki her sene 12 Eylül'de Kırkağaç'ın kurtuluşu kapsamında Kırkağaç Kavun Şenliği düzenlenmektedir! Kırkağaç kavunu 2008 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Mesir macunu. Manisa'nın en meşhur eserlerinden biri olan mesir macunu tarihi çok eski olan ve 41 çeşit baharattan yapılan bir macundur. Manisa mesir macunu 2018 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Mesir macununun tarihi ise şöyledir: Osmanlı padişahı Yasal Sultan Süleyman'ın eşi ve Yavuz Sultan Selim'in annesi olan Hafsa Sultan Manisa'dayken hastalanır. Kaygısına bir türlü deva bulunamayan Hafsa Sultan'ın yaptırdığı Sultan Camii Medresesi'nin başına getirilen Merkez Efendi 41 çeşit bitki ve baharatların karışımından bir macun hazırlar. Hafsa Sultan'ı güzelleştiren bu karışım, halk tarafından da ilgi görür. 477 yıldır, 21 Mart günü Manisa Mesir Şenlikleri günü olarak kutlanır.
Diğer bir ilimiz ise Denizli. Denizli fevkalade travertenleriyle en çok turist alan yerlerden birisi. Denizli'ye uğradığınız vakit kesinlikle tadına bakmanız gereken yöresel eserler ise şöyle:
Babadağ kekik balı. Denizli'nin Babadağ ilçesinde yetiştirilen bu bal, arıların kekikle beslenmesi sonucu oluşur. 2020 yılında ise coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Buldan kestanesi. Denizli'nin Buldan ilçesinde yetişen bu kestane çeşidi, dolgun meyveleriyle bilinir. 2020 yılında coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Denizli kekiği. Denizli'nin Pamukkale, Güney, Buldan, Çal ve Berkili ilçelerinin Çökelez Dağı Menderes Vadisine bakan yüksek rakımlı yerlerinde yetişen Denizli kekiğine halk ortasında bilyalı kekik de denir. 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Denizli leblebisi. Bu leblebi, sarı ve kırmızı renklerde olan Uşak, Kütahya, Balıkesir yöresinde yetişen tüylü ve kalın kabuklu nohutlardan yetişir. Üretim hali klasiktir. 2009 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Denizli Çalkarası üzümü/Denizli Çalkarası. Mor-siyah renkli çekirdekli bir üzüm çeşididir. Şarap üretiminde kullanılır. 2020 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Honaz kirazı. Denizli'nin Honaz ilçesinde 1900'lerden beri üretilen ve burada yaşayan halkın büyük bir kısmının geçim kaynağı olan Honaz kirazı 2021 yılında coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Kale biberi. Denizli'nin Kale ilçesinde üretilen bir biber olan Kale biberi, Taze, kızartma, salça, toz biber, pul biber, közleme, kurutulmuş (kızartma ve haşlama) olarak tüketilir. 2011 yılında coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Fotoğraf:
Çameli fasulyesi. Denizli'nin Çameli ilçesinde klâsik olarak yetiştirilen bu fasulye, 2018 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Diğer bir yaz turizmin cenneti olan Muğla'dayız. Muğla Ortaca, Dalaman, Köyceğiz, Fethiye, Marmaris, Milas, Datça ve Bodrum üzere tatil cenneti yerleriyle çok meşhurdur. Muğla'ya uğradığınızda denemeniz gereken yöresel eserler ise şöyle:
Bodrum mandarini. Bodrum mandarini, Yarımada’nın Ortakent-Yahşi, Bitez, Gümüşlük, Turgutreis, Gündoğan, Konacık, Göltürkbükü beldeleri ve bu beldelere bağlı köylerde yetişir ve 2009'dan beri coğrafik tescillidir.
ci.turkpatent.gov.tr
Fethiye Kaya inciri. Fehiye'nin birçok yerinde yetişen bu incir çeşidi siyah, ince kabuklu ve çok tatlı bir incirdir. Bu incirin en değerli özelliği toplandıktan sonra Mersin kolu ve kekik yapraklarıyla kaynatılan suya batırılıp kurutulur ve mersin yapraklarıyla koruma edilir. 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Fethiye tahini. Muğla'nın Fethiye ve Seydikemer ilçelerinde üretilir. Sarı/altın susam olarak bilinen susamlardan yapılan Fethiye tahini 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Kavaklıdere cevizi. Muğla'nın Kavaklıdere ilçesinde yetişen bu ceviz tipi 2020 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Marmaris çam balı. Marmaris çam balı kızılçam, sarıçam, üzerinde yaşayan koşnili böceğin bedeninde bulunan şekerli sıvıyı makul vakitlerde çam ağacının üzerine bırakması ve arının bu sıvıyı alıp kendi enzimleriyle işlemesi sonucu oluşur. Çam balına ilişkin birinci kayıt 1840'tır fakat bu balın daha eski vakitlerden beri üretilip, tüketildiği bilinmektedir. 2019'da Marmaris çam balı coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Milas yağlı zeytini. Bu zeytin, Milas'ta yetişen Memecik zeytininin salamura edilmesinin akabinde Memecik zeytinyağında bekletilen bir zeytin tipidir. 2019'da coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Milas zeytinyağı. Kadim zeytinyağlardan biri olan Milas zeytinyağının üretimi ve tüketimi milattan evvel 2000 yılına dayandırılır. 2014'te coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Muğla Göce tarhanası. Yarılmış buğday, tarhana otu ve süzme yoğurtla yapılan bu tarhana çeşidi, ortası delik daireler formunda kurutulrur. Kuru börülce, kurutulmuş kırmızı biber, kemikli dana veya koyun kaburga eti ile pişirilir. 2019'da coğrafik tescilini de almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Fotoğraf:
Ege'nin başka bir ili ise termal cenneti ve dinlenme tesislerinin başşehri Afyonkarahisar. Afyon'a gittiğinizde denemeniz gereken eserler ise şunlar:
Afyon kaymağı. Manda sütünden elde edilen bu kaymak; mandaların haşhaş, ayçiçeği ve pamuk üzere yağlı tohumlar ve küspe yemesinden ötürü aromalı ve çok lezzetlidir. 2009 yılında da coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Afyon lokumu. 1900'lü yıllardan bu yana beyaz şeker, doğal mısır nişastası, limon tuzu ve dolgu hususlarıyla yapılır. Sade, sultan, sucuk tipi ve çeşnili olmak üzere 4 farklı halde üretilir. 2021 yılında da coğrafik işaretini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Afyon manda yoğurdu. Afyon'da bulunan Anadolu mandalarından üretilen manda yoğurdu 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Afyon pastırması. Sığır ve manda karkas eti kullanılarak üretilen Afyon pastırması, 2005 yılından beri coğrafik tescilli bir eserdir.
ci.turkpatent.gov.tr
Afyon sucuğu. Manda eti, sığır karkas eti, iç yağı, kırmızı acı ve tatlı biber, kimyon, sarımsak, şeker, karabiber, yenibahar, zencefil ile üretilen Afyon sucuğu, 2005'te coğrafik tescil işaretini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Afyonkarahisar patatesli ekmeği. Bayatlama müddeti hayli uzun, patatesli ve ekşi mayayla yapılan bu ekmek 2018 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Sandıklı haşhaş ezmesi. Afyon'nun Sandıklı ilçesinde klasik prosedürlerle üretilen haşhaş ezmesi 2022'de tescil almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Sandıklı kürek helvası. Sandıklı ilçesinde 1932'den beri üretilen bu helva, şeker şurubu ağdasına tahin karıştırılırken kürek kullanılmasından ötürü bu ismi almıştır. 2022'de coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Şuhut patatesi. Afyon'un Şuhut ilçesinde üretilen Şuhut patatesi kışlık ve depolamaya sağlam bir patates cinsidir. 2022'de coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Seramik kenti Kütahya'da sıra. Kütahya'ya uğrarsanız denemeniz gereken yöresel eserler ise şunlar:
Kütahya bitli helva. Kütahya bitli helvası şeker, su ve limon tuzunun kaynatılarak çırpılması, bakır kazanlarda kaynatılması; kaynayan karışıma çöven suyu eklenerek çırpılması ve son olarak bu karışımın susamların üzerine dökülmesiyle elde edilir. 2021 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Fotoğraf:
Kütahya köpük helvası. Şeker, su, çöven otu ekstratı ve limon tuzunun karıştırılmasıyla elde edilir. Parlak beyaz renkte ve köpük görünümünde bir helva cinsidir. 2020 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Kütahya kızılcık tarhanası. Yörede ekşi tarhana olarak bilinen kızılcık tarhanası imalinde kızılcık, buğday unu ve tuz kullanılır. Pembe bir renge sahiptir. 2021 yılında ise coğrafik olarak tescillenmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Paşa helvası. 1898 yılında Osmanlı Valisi Fuat Paşa için yapıldığı söylenen bu helva susamlı bir helva tipidir. 2021 yılında coğrafik olarak tescil ettirilmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Tavşanlı leblebisi. Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde büsbütün ekolojik nohutlardan yani hiçbir kimyasal ilaçlama ve gübrelemeye tabi tutulmayan nohutlardan elde edilir. 2004 yılında coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Ege Bölgesi'ndeki son ilimiz ise Uşak. Uşak'a uğrarsanız şayet, şu mahallî eserleri denemelisiniz:
Uşak gelin helvası. Uşak şeker pancarı, ceviz ve yerli susamdan üretilmiş tahin kullanılarak hazırlanır. Rengi kırmızı pancar boyası sayesinde kırmızıdır ve 2022'de coğrafik tescilini almıştır.
ci.turkpatent.gov.tr
Uşak tarhanası. Uşak Tarhanası; buğday unu, tam yağlı yoğurt, kırmızıbiber, soğan, domates ve nanenin karışımı ile hazırlanan hamurun en az 21 gün fermente edildikten sonra, pak bez üzerine serilerek ve belirli aralıklarla boyut küçültülerek gölgede kurutulan granül yapıda bir tarhana çeşididir. 2017 yılında coğrafik olarak tescil edilmiştir.
ci.turkpatent.gov.tr
Demesi bizden, denemesi sizden... Öbür içeriklerimize de göz atabilirsiniz:
