Zehirlenmelerde İlkyardım
ZEHİR: Herhangi bir kimyasal, fiziksel veya organik madde sindirildiğinde, solunduğunda, emildiğinde (absorbsiyonunda) veya enjekte edildiğinde; kucuk miktarlarda bile kimyasal etkileri ile yapılara zarar verebiliyor ve fonksiyonları bozabiliyorsa, bu maddeye zehir, olaya ise zehirlenme denilmektedir Zehirler kucuk miktarlarda bile etkilerini gosterebilirler Fiziksel etkiden ziyade kimyasal aktivasyon nedeniyle zarar verirler; orneğin hucre metabolizmasındaki kimyasal reaksiyonları bozarak, hucreyi harap edebilirler Zehirlenmeler, kasıtlı olarak veya kaza ile meydana gelebilirler Genel olarak zehirler vucuda sindirim, solunum, deriden emilim veya enjeksiyon yoluyla alınmaktadır
Ulkemizde en sık gorulen zehirlenme nedenleri;
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığına bağlı olarak calışan Zehir Danışma Merkezi ’ne 2003 yılında yapılan 13385 zehirlenme başvurusu incelendiğinde; zehirlenme nedenlerinin dortte ucunu ilac zehirlenmeleri oluşturmaktadır; diğerleri ise sırasıyla tarım ilacları, kimyasal maddeler, evde kullanılan ceşitli maddeler, besin zehirlenmeleri ve hayvan sokmalarıdır
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Zehir Danışma Merkezine en fazla başvuru Marmara Bolgesi ’nden, en az başvuru ise Guney Doğu Anadolu Bolgesi ’nden gelmektedir
Başvuruların neredeyse tamamına yakınını doktor başvuruları oluşturmaktadır
Zehirlenmelerin nasıl gercekleştiği ile ilgili verilere bakıldığında başvuruların yarısından biraz daha fazlasının intihar amaclı eylemler nedenli olduğu gorulmektedir Zehirlerin vucuda giriş yolu olarak oral yol baskın bir şekilde ilk sırayı almaktadır
Dokuz Eylul Universitesi Tıp Fakultesi İlac ve Zehir Danışma Merkezi web sitesinden alınan sonuclara gore: İlaclar (analjezik, antidepresan bilgisitenlarcom ve sedatif hipnotikler ilk sıralarda) %65, tarım ilacları %8, temizlik urunleri %7, kimyasal maddeler %6, besinler %5, ısırmasokmalar %3
Cok sayıdaki madde, farklı kişilerde farklı etkiler(alerjik etki) gosterdiklerinden bunlar da bazen zehir olarak adlandırılmaktadır Bu maddeler, bazı kişilerde hic bir etki yapmazken, bazı kişilerde hayati tehlikeye yol acabilirler Zehir niteliğindeki bircok madde yaşlılarda ve cocuklarda daha ciddi sorunlara neden olmaktadır
Zehir vucuda girdikten sonra ceşitli şekilde hasar oluşturur Zehirli bir gaz, oksijenin yerini alarak boğulmaya neden olur Bazı zehirler sistemik etki yapar ve tum vucudu etkiler Bazı zehirler, sinir sistemini etkileyerek ya aşırı uyarır ya da baskılar; bunun sonucunda ishal ve kusma gorulebilir, alyuvarlara oksijen bağlanmasını engelleyebilirler
Zehrin gercek etkisi yapısına, miktarına, bazen de vucuda alınış yoluna bağlıdır Zehirlenmelerde, zehirden etkilenen kişinin yaşı, vucut ağırlığı ve genel sağlık durumu cok onemli etkenlerdir
Zehirlenmenin tedavisinden ziyade ortaya cıkmasını onlemek daha kolaydır İlacların ve kimyasal maddelerin (deterjan vb), cocukların ulaşamayacağı yere konulması, ilacların cocuklara şeker olarak tanıtılmaması bu onlemlerden sadece birkacıdır
Zehirlenme olayları, AABT acısından onemlidir Cunku belirti ve bulguları farklılık gosterir, bazılarının tipik belirti ve bulguları hemen gorulebilirken, bazılarında yavaş yavaş ortaya cıkar ve cok gec fark edilirler
Zehirlenme olayında AABT, etken maddenin ozelliğini ve uygulanması gereken ozgun tedaviyi bilemeyebilir, bu durumda bir uzman gerekir Bu uzman, AABT nin muayene sonuclarına ve etken maddenin bazı ozelliklerine gore gerekli tedaviyi onerir İşte boyle bir uzmana 24 saat boyunca ulaşılabilecek tek yer zehir danışma merkezidir Zehir danışma merkezlerinin amacı, zehirlenme olayında, sağlık kuruluşuna ulaştırana kadar hastaya etkin acil bakımın (veya ilkyardımın) verilmesine yardımcı olmaktır Gelişmiş sağlık sistemi olan ulkelerde zehir danışma merkezleri, yerel veya ulusal duzeyde olmak uzere oldukca yaygındır Turkiye ’de bu konuda hızlı yol almış ve bircok zehir danışma merkezleri oluşturulmuştur Tum Turkiye ’den rahatlıkla ulaşılabilecek olan
Sağlık Bakanlığı ’na bağlı, ucretsiz aranabilen, Zehir Danışma Merkezinin numarası 114 dur
Zehir danışma merkezinden yararlanabilmek icin birkac konuda bilgimiz olmalıdır Bu bilgiler ışığında ZDM bize yardımcı olabilir:
·Şuphelenilen madde iyi tanımlanmalıdır; rengi, şekli, katısıvıgaz halinde oluşu vd İlac veya başka kimyasal bir madde ise (temizlik urunu, bocek oldurucu gibi), ticari ya da etkin madde ismi verilmelidir Bunun icin kutu veya prospektus yanınızda olmalıdır
·Şuphelenilen veya bilinen giriş yolu tanımlanmalıdır
·Şuphelenilen maddenin, hasta tarafından alındığı bilinen veya tahmin edilen miktarı belirtilmelidir
·Hastanın yaşı, kilosu, boyu hakkında mutlaka bilgi verilmelidir
AABT, calıştığı bolgede, iletişim kurabileceği gerekli yerlerin telefon numaralarını bilmek zorundadır, buna ZDM dahildir
ZEHİR: Herhangi bir kimyasal, fiziksel veya organik madde sindirildiğinde, solunduğunda, emildiğinde (absorbsiyonunda) veya enjekte edildiğinde; kucuk miktarlarda bile kimyasal etkileri ile yapılara zarar verebiliyor ve fonksiyonları bozabiliyorsa, bu maddeye zehir, olaya ise zehirlenme denilmektedir Zehirler kucuk miktarlarda bile etkilerini gosterebilirler Fiziksel etkiden ziyade kimyasal aktivasyon nedeniyle zarar verirler; orneğin hucre metabolizmasındaki kimyasal reaksiyonları bozarak, hucreyi harap edebilirler Zehirlenmeler, kasıtlı olarak veya kaza ile meydana gelebilirler Genel olarak zehirler vucuda sindirim, solunum, deriden emilim veya enjeksiyon yoluyla alınmaktadır
Ulkemizde en sık gorulen zehirlenme nedenleri;
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığına bağlı olarak calışan Zehir Danışma Merkezi ’ne 2003 yılında yapılan 13385 zehirlenme başvurusu incelendiğinde; zehirlenme nedenlerinin dortte ucunu ilac zehirlenmeleri oluşturmaktadır; diğerleri ise sırasıyla tarım ilacları, kimyasal maddeler, evde kullanılan ceşitli maddeler, besin zehirlenmeleri ve hayvan sokmalarıdır
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Zehir Danışma Merkezine en fazla başvuru Marmara Bolgesi ’nden, en az başvuru ise Guney Doğu Anadolu Bolgesi ’nden gelmektedir
Başvuruların neredeyse tamamına yakınını doktor başvuruları oluşturmaktadır
Zehirlenmelerin nasıl gercekleştiği ile ilgili verilere bakıldığında başvuruların yarısından biraz daha fazlasının intihar amaclı eylemler nedenli olduğu gorulmektedir Zehirlerin vucuda giriş yolu olarak oral yol baskın bir şekilde ilk sırayı almaktadır
Dokuz Eylul Universitesi Tıp Fakultesi İlac ve Zehir Danışma Merkezi web sitesinden alınan sonuclara gore: İlaclar (analjezik, antidepresan bilgisitenlarcom ve sedatif hipnotikler ilk sıralarda) %65, tarım ilacları %8, temizlik urunleri %7, kimyasal maddeler %6, besinler %5, ısırmasokmalar %3
Cok sayıdaki madde, farklı kişilerde farklı etkiler(alerjik etki) gosterdiklerinden bunlar da bazen zehir olarak adlandırılmaktadır Bu maddeler, bazı kişilerde hic bir etki yapmazken, bazı kişilerde hayati tehlikeye yol acabilirler Zehir niteliğindeki bircok madde yaşlılarda ve cocuklarda daha ciddi sorunlara neden olmaktadır
Zehir vucuda girdikten sonra ceşitli şekilde hasar oluşturur Zehirli bir gaz, oksijenin yerini alarak boğulmaya neden olur Bazı zehirler sistemik etki yapar ve tum vucudu etkiler Bazı zehirler, sinir sistemini etkileyerek ya aşırı uyarır ya da baskılar; bunun sonucunda ishal ve kusma gorulebilir, alyuvarlara oksijen bağlanmasını engelleyebilirler
Zehrin gercek etkisi yapısına, miktarına, bazen de vucuda alınış yoluna bağlıdır Zehirlenmelerde, zehirden etkilenen kişinin yaşı, vucut ağırlığı ve genel sağlık durumu cok onemli etkenlerdir
Zehirlenmenin tedavisinden ziyade ortaya cıkmasını onlemek daha kolaydır İlacların ve kimyasal maddelerin (deterjan vb), cocukların ulaşamayacağı yere konulması, ilacların cocuklara şeker olarak tanıtılmaması bu onlemlerden sadece birkacıdır
Zehirlenme olayları, AABT acısından onemlidir Cunku belirti ve bulguları farklılık gosterir, bazılarının tipik belirti ve bulguları hemen gorulebilirken, bazılarında yavaş yavaş ortaya cıkar ve cok gec fark edilirler
Zehirlenme olayında AABT, etken maddenin ozelliğini ve uygulanması gereken ozgun tedaviyi bilemeyebilir, bu durumda bir uzman gerekir Bu uzman, AABT nin muayene sonuclarına ve etken maddenin bazı ozelliklerine gore gerekli tedaviyi onerir İşte boyle bir uzmana 24 saat boyunca ulaşılabilecek tek yer zehir danışma merkezidir Zehir danışma merkezlerinin amacı, zehirlenme olayında, sağlık kuruluşuna ulaştırana kadar hastaya etkin acil bakımın (veya ilkyardımın) verilmesine yardımcı olmaktır Gelişmiş sağlık sistemi olan ulkelerde zehir danışma merkezleri, yerel veya ulusal duzeyde olmak uzere oldukca yaygındır Turkiye ’de bu konuda hızlı yol almış ve bircok zehir danışma merkezleri oluşturulmuştur Tum Turkiye ’den rahatlıkla ulaşılabilecek olan
Sağlık Bakanlığı ’na bağlı, ucretsiz aranabilen, Zehir Danışma Merkezinin numarası 114 dur
Zehir danışma merkezinden yararlanabilmek icin birkac konuda bilgimiz olmalıdır Bu bilgiler ışığında ZDM bize yardımcı olabilir:
·Şuphelenilen madde iyi tanımlanmalıdır; rengi, şekli, katısıvıgaz halinde oluşu vd İlac veya başka kimyasal bir madde ise (temizlik urunu, bocek oldurucu gibi), ticari ya da etkin madde ismi verilmelidir Bunun icin kutu veya prospektus yanınızda olmalıdır
·Şuphelenilen veya bilinen giriş yolu tanımlanmalıdır
·Şuphelenilen maddenin, hasta tarafından alındığı bilinen veya tahmin edilen miktarı belirtilmelidir
·Hastanın yaşı, kilosu, boyu hakkında mutlaka bilgi verilmelidir
AABT, calıştığı bolgede, iletişim kurabileceği gerekli yerlerin telefon numaralarını bilmek zorundadır, buna ZDM dahildir