Zitvatorok Antlaşması kısaca
Osmanlılar ile Avusturya arasında imzalanan antlaşma
Osmanlıların Nemce ile savaşı devam ederken, her iki taraf da barış taraflısı oldukları icin birbirlerini yokluyorlardı Fakat her iki taraf da fedakarlıkta bulunmak istemedikleri icin anlaşamıyorlardı Veziriazam Lala Mustafa Paşa ise savaşa devam ettiği halde barış işini de takip etmekte idi
Osmanlıların son başarısı ozellikle Estergon'un geri alınması, Erdel ve Eflak işlerinin yoluna girmesi imparatoru iyice sarsmıştı Bu sebeplerle imparator, anlaşma muzakeresine girişti Lala Mehmed Paşa'nın bu sırada olmesiyle Murad Paşa (Kuyucu) muzakerelere devam etti Anlaşmanın sonuclanmasına engel olan meselelerden biri de Estergon'un Osmanlı Devleti 'ne geri verilmesi şartı idi Avusturyalılar ise buna yanaşmıyorlardı Halbuki buranın geri alınması, anlaşmazlıkların en onemlisini ortadan kaldıracaktı İmparatora defalarca başvuran başkomutan arşiduk Matyas, nihayet onun muvafakatını almıştı
Barış delegeleri olarak Osmanlılar tarafından Budin valisi Ali Paşa ile Budin Kadısı Habil Efendi ve Murad Paşa'nın kethudası Kadim Ahmed Efendi ve Budin eşrafından Nasruddinzade Mustafa Efendi idiler Erdel Bey'i Bockayi tarafından gorevlendirilen dort delege de vardı İmparatorun delegeleri ise Komorin valisi olup antlaşma metninde Amorladı Yanoş denilen Molar ile kont Adolf Altan, Turzo Gork, İştuvan Mikloş, Nikola İstuanfi ve diğerleri idiler
Delegeler Estergon ile Komorin arasında bulunan Zitva cayının Tuna Nehri'ne dokulduğu yerde buluştular Nemce delegeleri, ozellikle yıllık verilen 30 bin dukanın kaldırılmasını ve kendi aleyhlerine ayaklanan Erdel voyvodasının antlaşma metnine dahil edilmemesini ve barışın mumkun olduğu kadar uzun sureli olmasını, Erdel'in Avusturya'ya ait olduğunu ve Eflak'ın tarafsızlığında ısrar etmek uzere sıkı talimat almışlardı
Antlaşmanın Başlıca Şartları:
Muzakereler uc hafta devam etti Sonunda 1606 Kasım ayının başından itibaren yirmi yıl sure ile ve 17 maddeyi kapsayan bir on antlaşma imzalanmış ve esas antlaşma imza edilmeden once Bockayi'nin de muvafakati alınmıştı
Antlaşmanın ikinci maddesi uyarınca Osmanlı hukumdarının bundan sonra imparatora, yazılarda kral tabiri yerine Cesar (imparator) lakabı kabul etmek suretiyle akran muamelesi yapılacaktır Uc yılda bir de hediyelerle gonderilecek olan Osmanlı elcileri, an cavuşu, muteferrika, ceşnigir rutbelerinde olmayıp sancak beyi derecesinde elciler olacaktır
Antlaşmanın on ve on ucuncu maddeleri gereğince de delegeler arasında kararlaştırıldığı uzere Sultan Kanuni Suleyman zamanındaki antlaşma gereği olarak Nemce'de kalan Macaristan icin imparator tarafından verilmekte olan yıllık otuz bin duka kaldırılarak ancak bu antlaşmanın yapılmasında yalnız bir defaya mahsus olmak uzere imparator, duka altınının ucte ikisinin karşılığı olan iki yuz bin kara kuruş vermeyi kabul ediyordu
Bu on ve on ucuncu maddelerin kabul edilmesiyle Osmanlı Devleti , kendisinin saydığı Macaristan'ın Avusturya idaresinde kalan yerler dolayısıyla her yıl aldıkları vergiden vazgecmeleri yanında zaten ellerinde olmayan bu toprakları ad olarak imparatora terk etmiş oluyorlardı
Zitvatorok Antlaşması'nın birinci maddesi uyarınca Osmanlı hukumeti, imparator ile Erdel Beyi Bockayi arasında yapılmış olan Viyana Antlaşması'nı tanımış olması sebebiyle Bockayi'nin zehirlettirilerek oldurulmesinden sonra imparator, bu Viyana Antlaşması gereğince Bockayi'nin Erdel'i kendisine terk etmiş olduğunu soyleyerek Osmanlılar'ın kılıclarıyla aldıkları bir yer icin hak iddiasına kalkışmıştır Fakat Osmanlı hukumeti bunu tanımayınca arada devamlı bir anlaşmazlık surup gitmiştir
Antlaşmanın 15, 16 ye 17, maddeleri gereğince, once Osmanlılara ait iken antlaşma esaslarına gore Avusturyalıların ellerine gecen Yanık, Estergon, İstoni Belgrad ve Peşte kaleleri geri alındıktan başka bunlardan ayrı olarak da Eğri, Kanije, Uyvar mevkileri de yeniden zapt edilmişti
Zitvatorok Antlaşması'nın bazı hukumleri sonraları Erdel ve diğer hudut işleri yuzunden değişikliğe uğramıştır Bunlardan biri (1616 Haziran) on iki madde uzerine yirmi yıl olarak yenilenmiştir Bu yeni antlaşma Turkce, Almanca, Macarca olarak uc dil uzerine duzenlenmiştir Bu son antlaşmada da Nemce'nin Erdel'e saldırmaması kesin surette belirtilmiştir
Bu tarihten sonra (1628 Ocak)'da on bir madde uzerine ve yirmi yıl sure ile antlaşmada yeni bir değişiklik yapılmıştır Asıl anlaşmazlık Bockayi'nin Viyana antlaşmasıyla oldukten sonra Erdel'i imparatora terk etmesi ve Osmanlı delegelerinin de bu antlaşmayı kabul etmesinden doğmuş ve bu dikkatsizlik, imparatora Erdel uzerinde hak iddia etmesini sağlamıştır Bu ihtilaf Karlofca Antlaşması'nın yapılmasına kadar devam etmiştir
Osmanlılar ile Avusturya arasında imzalanan antlaşma
Osmanlıların Nemce ile savaşı devam ederken, her iki taraf da barış taraflısı oldukları icin birbirlerini yokluyorlardı Fakat her iki taraf da fedakarlıkta bulunmak istemedikleri icin anlaşamıyorlardı Veziriazam Lala Mustafa Paşa ise savaşa devam ettiği halde barış işini de takip etmekte idi
Osmanlıların son başarısı ozellikle Estergon'un geri alınması, Erdel ve Eflak işlerinin yoluna girmesi imparatoru iyice sarsmıştı Bu sebeplerle imparator, anlaşma muzakeresine girişti Lala Mehmed Paşa'nın bu sırada olmesiyle Murad Paşa (Kuyucu) muzakerelere devam etti Anlaşmanın sonuclanmasına engel olan meselelerden biri de Estergon'un Osmanlı Devleti 'ne geri verilmesi şartı idi Avusturyalılar ise buna yanaşmıyorlardı Halbuki buranın geri alınması, anlaşmazlıkların en onemlisini ortadan kaldıracaktı İmparatora defalarca başvuran başkomutan arşiduk Matyas, nihayet onun muvafakatını almıştı
Barış delegeleri olarak Osmanlılar tarafından Budin valisi Ali Paşa ile Budin Kadısı Habil Efendi ve Murad Paşa'nın kethudası Kadim Ahmed Efendi ve Budin eşrafından Nasruddinzade Mustafa Efendi idiler Erdel Bey'i Bockayi tarafından gorevlendirilen dort delege de vardı İmparatorun delegeleri ise Komorin valisi olup antlaşma metninde Amorladı Yanoş denilen Molar ile kont Adolf Altan, Turzo Gork, İştuvan Mikloş, Nikola İstuanfi ve diğerleri idiler
Delegeler Estergon ile Komorin arasında bulunan Zitva cayının Tuna Nehri'ne dokulduğu yerde buluştular Nemce delegeleri, ozellikle yıllık verilen 30 bin dukanın kaldırılmasını ve kendi aleyhlerine ayaklanan Erdel voyvodasının antlaşma metnine dahil edilmemesini ve barışın mumkun olduğu kadar uzun sureli olmasını, Erdel'in Avusturya'ya ait olduğunu ve Eflak'ın tarafsızlığında ısrar etmek uzere sıkı talimat almışlardı
Antlaşmanın Başlıca Şartları:
Muzakereler uc hafta devam etti Sonunda 1606 Kasım ayının başından itibaren yirmi yıl sure ile ve 17 maddeyi kapsayan bir on antlaşma imzalanmış ve esas antlaşma imza edilmeden once Bockayi'nin de muvafakati alınmıştı
Antlaşmanın ikinci maddesi uyarınca Osmanlı hukumdarının bundan sonra imparatora, yazılarda kral tabiri yerine Cesar (imparator) lakabı kabul etmek suretiyle akran muamelesi yapılacaktır Uc yılda bir de hediyelerle gonderilecek olan Osmanlı elcileri, an cavuşu, muteferrika, ceşnigir rutbelerinde olmayıp sancak beyi derecesinde elciler olacaktır
Antlaşmanın on ve on ucuncu maddeleri gereğince de delegeler arasında kararlaştırıldığı uzere Sultan Kanuni Suleyman zamanındaki antlaşma gereği olarak Nemce'de kalan Macaristan icin imparator tarafından verilmekte olan yıllık otuz bin duka kaldırılarak ancak bu antlaşmanın yapılmasında yalnız bir defaya mahsus olmak uzere imparator, duka altınının ucte ikisinin karşılığı olan iki yuz bin kara kuruş vermeyi kabul ediyordu
Bu on ve on ucuncu maddelerin kabul edilmesiyle Osmanlı Devleti , kendisinin saydığı Macaristan'ın Avusturya idaresinde kalan yerler dolayısıyla her yıl aldıkları vergiden vazgecmeleri yanında zaten ellerinde olmayan bu toprakları ad olarak imparatora terk etmiş oluyorlardı
Zitvatorok Antlaşması'nın birinci maddesi uyarınca Osmanlı hukumeti, imparator ile Erdel Beyi Bockayi arasında yapılmış olan Viyana Antlaşması'nı tanımış olması sebebiyle Bockayi'nin zehirlettirilerek oldurulmesinden sonra imparator, bu Viyana Antlaşması gereğince Bockayi'nin Erdel'i kendisine terk etmiş olduğunu soyleyerek Osmanlılar'ın kılıclarıyla aldıkları bir yer icin hak iddiasına kalkışmıştır Fakat Osmanlı hukumeti bunu tanımayınca arada devamlı bir anlaşmazlık surup gitmiştir
Antlaşmanın 15, 16 ye 17, maddeleri gereğince, once Osmanlılara ait iken antlaşma esaslarına gore Avusturyalıların ellerine gecen Yanık, Estergon, İstoni Belgrad ve Peşte kaleleri geri alındıktan başka bunlardan ayrı olarak da Eğri, Kanije, Uyvar mevkileri de yeniden zapt edilmişti
Zitvatorok Antlaşması'nın bazı hukumleri sonraları Erdel ve diğer hudut işleri yuzunden değişikliğe uğramıştır Bunlardan biri (1616 Haziran) on iki madde uzerine yirmi yıl olarak yenilenmiştir Bu yeni antlaşma Turkce, Almanca, Macarca olarak uc dil uzerine duzenlenmiştir Bu son antlaşmada da Nemce'nin Erdel'e saldırmaması kesin surette belirtilmiştir
Bu tarihten sonra (1628 Ocak)'da on bir madde uzerine ve yirmi yıl sure ile antlaşmada yeni bir değişiklik yapılmıştır Asıl anlaşmazlık Bockayi'nin Viyana antlaşmasıyla oldukten sonra Erdel'i imparatora terk etmesi ve Osmanlı delegelerinin de bu antlaşmayı kabul etmesinden doğmuş ve bu dikkatsizlik, imparatora Erdel uzerinde hak iddia etmesini sağlamıştır Bu ihtilaf Karlofca Antlaşması'nın yapılmasına kadar devam etmiştir
