türkiyenin iklim özellikleri ve yeryüzü şekilleri
Yer Şekilleri
Türkiye, ortalama yükseltisi 1132 metre olan bir ülkedir Bu durum, dağların fazla ve yüksek olmasının bir sonucudur
a Dağlar
Ülkemizde en geniş alan kaplayan yer şekilleridir Ülkemizde genelde doğu batı yönünde iki sıra halinde uzanan sıradağlar yer alır Bu dağların kuzeyinde kalanı Karadeniz kıyısı boyunca uzanır Bunlara Kuzey Anadolu dağları denir
Adapazarı'nın doğusundan başlayarak Gürcistan sınırına dek uzanır Bu dağlar doğu batı yönünde birkaç sıra halindedirler En yüksek kısmı Doğu Karadeniz Bölümü'ndeki Kaçkar dağlarıdır
Güneydeki sıradağlar ülkemizin güney batısından başlayarak Van Gölü'nün güneyine kadar devam eder Bunlara Toros dağları denir Toroslar batı, orta ve güneydoğu Toroslar almak üzere üç kısma ayrılır Toroslar ’ın büyük kısmı Akdeniz Bölgesi'nde bulunur Buradaki en yüksek yer Aladağlar ’dır
Toroslar, Akdeniz Bölgesi'nde kıyıya paralel olarak uzanır Güneydoğu Toroslar ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeyi her tarafında uzanır Buradaki en yüksek nokta Buzul dağı üzerindeki Uludoruk tepesidir Ülkemizde bu iki sıradağdan diğer Ege ve Doğu Anadolu bölgelerinde de daha küçük sıradağlar bulunur
Hem ülkemizde sönmüş volkan dağları yer alır Bunlar; Doğu Anadolu'da Nemrut, Süphan, Tendürek ve Sancı dağlarıdır İç Anadolu'da ise Karadağ, Karacadağ, Hasandağı, Melendiz ve Erciyes dağları yer alır
b Plâtolar
Ülkemizde geniş bölge kaplayan yer şekillerinden biri de plâtolardır Plâto, çevrelerine kadar yüksekte olan ve akarsularla derin yarılmış geniş düzlüklerdir
Ülkemizde plâtoların en fazla bulunduğu yer, Tuz gölü çevresidir Burada Bozok, Cihanbeyli, Haymana ve Obruk plâtoları yer alır İç Anadolu Bölgesi'nin doğusunda Uzunyayla plâtosu yer alır
Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise ErzurumKars ve Ardahan plâtosu yer alır Akdeniz Bölgesi'nde Taşeli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise Gazi Antep ve Şanlı Urfa plâtoları yer alır Plâtolar önemli tarım ve hayvancılık alanlarıdır
c Ovalar
Ova, çevresine göre alçakta kalan ve akarsular kadar derince yarılmamış düzlüklere denir Ovalar ülkemizin öbür yerlerine öbür yükseltiler halinde dağılmışlardır
Deniz kıyısına yakın olan kıyı ovaları, akarsuların denize döküldükleri yerlerde bulunur Bu ovalar akarsuların taşıyıp biriktirdikleri alüvyonlardan oluşmuştur Bunlara delta ovaları denir
Bunların en önemlileri Akdeniz kıyısında Çukurova, Karadeniz kıyısında Bafra ve Çarşamba ovalarıdır Bu ovalar yurdumuzun en önemli tarım alanlarıdır
İç ovalar ise, denizden uzak kesimlerdeki ovalardır Bu ovaların bir çoğuda akarsuların biriktirdiği alüvyonlarla oluşmuş düzlüklerdir Kayseri, Erzurum, Eskişehir, Muş, Malatya, Bursa, Elazığ, Erzurum, Iğdır, Altınbaşak ve Yüksekova gibi çoğu iç ova ülkemizde yer alır
Ege Bölgesi'ndeki ovalar ise yer kabuğunun kırılması ile oluşmuş uzun çukurluklar biçiminde uzanır Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes ve Bakırçay vadileri baştan başa akarsuların biriktirdiği alüvyonlardan oluşan bu ovalar doğu batı doğrultusunda uzanırlarTürkiyenin yer şekilleri ve iklimleri
Ovaların insan yaşamı üstünde manâlı etkileri vardır Ovalar çok kayda değer tarım alanlarıdır Yerleşmeye ve ulaşıma da oldukça elverişlidirler Türkiyenin yer şekilleri ve iklimleri
İklim ve Etki Alanları
Yurdumuzda dağıtılmış iklim tipleri görülür Bu durumun nedeni ise, yer şekilleri, yükselti ve denize kadar konumdur bununla birlikte ülkemizin Orta Kuşak'ta yer alması da dağıtılmış iklimlerin görülmesine niçin olmuştur
Türkiye çoğunlukla Akdeniz ikliminin yayılış alanına girer Fakat yer şekilleri ve yükseltinin etkisinden dolayı her tarafta Akdeniz ikliminin özellikleri görülmez
Kıyı bölgelerimizde denizlerin etkisiyle ılıman iklim özellikleri görülür
Kuzey Anadolu ve Toros dağları deniz etkisinin iç kısımlara girmesini engeller Bu yüzden iç bölgelerde karasal iklim özellikleri görülür
Yurdumuzda etkin olan esas iklim tipleri, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklimdir
a Akdeniz İklimi
Bu iklimin etkin olduğu yerlerde yazlar sıcak ve verimsiz, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir Yaz aylarında etkin bir kuraklık yaşanır Kış mevsiminde kar yağışları ve don olaylarına pek rastlanmaz
Akdeniz iklimi genel özellikleri ile Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kesimi ile Güney Marmara Bölümü ’nde görülür Akdeniz Bölgesi ’nde dağların uzanışından dolayı kıyıda denize bakan yamaçlarda etkilidir Bu iklimin hakim ur makidir Makiler kısa boylu bodur ağaçlardan oluşur
Ege Bölgesi'nde ise denize dikey uzanan dağların arasındaki ovalardan iç kısımlara dürüst sokulmuştur Marmara Bölgesi'nin güneyinde ise bozulmuş Akdeniz iklimi görülür Bu iklimi tanıtan en kayda değer tarım ürünü zeytindir
Akdeniz ikliminin görüldüğü Muğla ilinin sıcaklık ve yağış grafiği
b Karadeniz İklimi
Bu iklim Karadeniz'in etkisiyle oluşur azami sonbaharda elde etmek üzere her mevsim yağışlı bir iklimdir Yağışların en az düştüğü mevsim ilkbahardır Özellikle dağların Karadeniz'e bakan yamaçlarında görülür Yurdumuzun en yağışlı yeri bu iklimin etkisiyle Doğu Karadeniz kıyılarıdır (Rize'de 2300 mm)
Karadeniz ’den gelen ıslak hava kütlelerinin dağların yamaçlarında yükselmeleri baştan sona yağışlar bu değin artı olur
Karadeniz ikliminin görüldüğü yerlerde mevsimler arasındaki sıcaklık farkı azdır Kış mevsimi fazla soğuk olmadığı gibi yaz mevsimi de pozitif sıcak olmaz Hava genel olarak kapalıdır ve sis olayları fazladır
Karadeniz ikliminin görüldüğü Rize ’nin sıcaklık ve yağış grafiği
c Karasal İklim
Bu iklim denizden uzakta iç bölgelerde etkilidir İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür
Keza Trakya'nın iç kesimleri ile İç Batı Anadolu Bölümü'nde de bu iklim görülür En şiddetli görüldüğü yer ise yükseltiden nedeniyle ErzurumKars Bölümü'dür Bu iklimde kışlar uzun ve soğuk, yazlar sıcak ve kuraktır Yağışlar ise maksimum ilkbahar mevsiminde görülür
Karasal iklimin görüldüğü Konya ’nın sıcaklık ve yağış grafiği
Doğal Bitkiler
Bir yerin doğal bitki örtüsü dendiği zaman, orada doğal olarak yetişen bitki örtüsü akla gelir Doğal tümör ile iklim aralarında bir ilişki vardır Aynı iklim özelliklerinin görüldüğü yerlerde benzer bitki örtüleri görülür
a Kıyı Bölgelerin Doğal Bitkiler
Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyı bölgelerde maki tümör görülür Maki, her mevsim yeşilliğini koruyabilen kısa boylu bodur ağaçlardır Bu tümör yaz kuraklığına harmoni sağlamışlardır Makiler arasında zeytin, defne, keçi boynuzu, mersin, kekik ve lavanta gibi ur yer alır Yağışların arttığı yüksek yerler de ise ana kapı ve çam ormanları görülür
Karadeniz kıyılarında ise her mevsim yağışlı bir iklim olduğu için bitkiler ormandır Bu yüzden Karadeniz kıyıları her mevsim yeşildir
Karadeniz kıyılarında yağışların azaldığı yerlerde dağ çayırları yetişmektedir Hem doğal olarak dere ve fındık bitkileri de yetişir
b İç Bölgelerin Doğal Tümör
İç bölgelerde karasal iklim görüldüğü için doğal bitkiler bozkırlardır Bozkır ilkbahar yağışlarıyla yeşerip yaz mevsimindeki kuraklıktan sararıp kuruyan otlardır İç Anadolu ve Doğu Anadolu ’da yükseltinin arttığı yerlerde yağışlar da arttığı için yer yer ağaç topluluklarına ve seyrek orman alanlarına rastlanır
Akarsuları ve Gölleri
a Akarsular
Türkiye akarsular bakımından zengin bir ülkedir Akarsularımızın boyları çoğunlukla kısadır Buna karşılık sızıntı hızları fazladır Çünkü ülkemizin yükseltisi epeyce fazladır Akarsularımızın akıttıkları su miktarı mevsimlere göre değişim gösterir Bu koşul iklim özellikleri ile ilgilidir İlkbaharda suları gelişen akarsularımız genel olarak eriyen kar suları ile beslenirler Yaz mevsimindeki kuraklıktan nedeniyle birçok akarsuyumuzun suyunda azalmalar meydana kazanç
Akarsularımızın bir kısmı sınırlarımız içerisinde doğup yurt dışından denize dökülürler Bu akarsular; Fırat, Dicle, Aras ve Kura ’dır Hepsi de Doğu Anadolu Bölgesi ’nden doğmaktadır Fırat ve Dicle Basra körfezine Aras ve Kura ise Hazar gölüne dökülür
Akdeniz Bölgesi ’ndeki Asi nehri ile Trakya ’daki Meriç nehri sınırlarımız dışından doğarak kıyılarımızdan denize ulaşır
Yeşilırmak, Kızılırmak ve Sakarya, Karadeniz ’e dökülen esas akarsularımızdır Marmara denizine dökülen en büyük akarsuyumuz Susurluk ’tur Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay Ege denizine dökülür Seyhan, Ceyhan, Aksu ve Göksu ise Akdeniz ’e dökülen akarsularımızdır
Akarsularımızdan çeşitli yararlar sağlanır Akarsular üzerine kurulan barajlardan elektrik enerjisi, içme, kullanma ve sulama suyu sağlanır Bir Takım akarsularda rafting sporu yapılır Çoğu akarsudan balık avlanır
b Göller
Göller, karalar üzerindeki çukurluklarda oluşan doğal su birikintileridir Yapay su birikintilerine ise baraj gölü denir
Sularını denize ulaştıran göller açık havza durumundadır Bu göllerin suları tatlıdır Mesela Marmara Bölgesi ’ndeki İznik, Ulubat ve Manyas göllerinin suları tatlıdır Sularını denize ulaştıramayan göller kapalı havza durumundadırlar Bu yüzden suları acı veya tuzludur Tuz gölü ve Van gölü bu tür göllere misal olarak verilebilir
Göllerimiz genellikle Doğu ve İç Anadolu bölgeleri ile Güney Marmara ve Antalya (Göller Yöresi) Bölümü ’nde yoğunlaşmıştır
Doğu Anadolu Bölgesi ’nde Nemrut, Çıldır, Erçek, Hazar, Nazik ve Van gölü yer alır İç Anadolu Bölgesi ’nde ise Akşehir, Eber, Seyfe ve Tuz gölü bulunur
Akdeniz Bölgesi ’nde yer alan Göller Yöresi ’nde Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Acıgöl yer alır Marmara Bölgesi ’nin büyük gölleri ise İznik, Sapanca, Ulubat ve Manyas ’tır
Yurdumuzda yer alan baraj göllerimizin bazıları, Atatürk, Keban, Karakaya, Hasan Polatkan, Seyhan, Demirköprü, Berke ve Gökçekaya ’dır
Göllerden tarım alanlarının sulanmasında ve balık üretiminde faydalanılır Bir Takım göllerimizde turizm açısından önemlidir Manyas, Nemrut, Abant ve Yedigöller turistik göllerimizdendir
Türkiye ’nin Kara Sınırları ve Genel Özellikleri
Türkiye 2875 kilometre kara uzunluğuna sahiptir Yurdumuzun çevresindeki ülkelerle olan sınırları değişik tarihlerde yapılan anlaşmalarla çizilmiştir
Yunanistan sınırı; Bu hudut Meriç ırmağının yatağını takip eder Hudut üzerinde İpsala gümrük kapısı vardır
Bulgaristan sınırı; Yunanistan sınırının bittiği yerden başlayarak Yıldız dağlarının kuzeyinden Karadeniz ’e ulaşır Üstünde en manâlı gümrük kapımız olan Kapıkule yer alır Buradan ülkemizi Avrupa ’ya bağlayan kara ve demir yolları geçer
Suriye sınırı; En uzun kara sınırımızdır (877 km) Doğuda Dicle ırmağından başlar, Hatay ’ın güneyinden Akdeniz ’e ulaşır Nusaybin ve Cilvegözü gümrük kapıları yer alır
Irak sınırı; Batıda Suriye sınırından başlayarak İran sınırına kadar uzanır Doğu kısmı oldukça dağlıktır Üzerinde Habur gümrük kapısı bulunur
İran sınırı; Ağrı dağının doğusundan başlayarak, güneye içten dağlık bir alandan ülkemizin güneybatı ucuna kadar devam eder Gürbulak ve Esendere hudut kapısı burada yer alır
Nahcivan sınırı; En kısa sınırımızdır Dilucu hudut kapısı bu sınırda yer alır
Ermenistan sınırı; Gürcistan sınırından Nahcivan sınırına kadar uzanır Kuzeyi dağlık bir alandan, güneyi ise Aras nehri üzerinden geçer Bu sınırda Akyaka hudut kapısı vardır
Gürcistan sınırı; Ermenistan sınırından başlayıp Karadeniz ’e kadar uzanır Genellikle dağlık bir araziden geçer Bu sınırda da Sarp gümrük kapısı yer alır *
Yer Şekilleri
Türkiye, ortalama yükseltisi 1132 metre olan bir ülkedir Bu durum, dağların fazla ve yüksek olmasının bir sonucudur
a Dağlar
Ülkemizde en geniş alan kaplayan yer şekilleridir Ülkemizde genelde doğu batı yönünde iki sıra halinde uzanan sıradağlar yer alır Bu dağların kuzeyinde kalanı Karadeniz kıyısı boyunca uzanır Bunlara Kuzey Anadolu dağları denir
Adapazarı'nın doğusundan başlayarak Gürcistan sınırına dek uzanır Bu dağlar doğu batı yönünde birkaç sıra halindedirler En yüksek kısmı Doğu Karadeniz Bölümü'ndeki Kaçkar dağlarıdır
Güneydeki sıradağlar ülkemizin güney batısından başlayarak Van Gölü'nün güneyine kadar devam eder Bunlara Toros dağları denir Toroslar batı, orta ve güneydoğu Toroslar almak üzere üç kısma ayrılır Toroslar ’ın büyük kısmı Akdeniz Bölgesi'nde bulunur Buradaki en yüksek yer Aladağlar ’dır
Toroslar, Akdeniz Bölgesi'nde kıyıya paralel olarak uzanır Güneydoğu Toroslar ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeyi her tarafında uzanır Buradaki en yüksek nokta Buzul dağı üzerindeki Uludoruk tepesidir Ülkemizde bu iki sıradağdan diğer Ege ve Doğu Anadolu bölgelerinde de daha küçük sıradağlar bulunur
Hem ülkemizde sönmüş volkan dağları yer alır Bunlar; Doğu Anadolu'da Nemrut, Süphan, Tendürek ve Sancı dağlarıdır İç Anadolu'da ise Karadağ, Karacadağ, Hasandağı, Melendiz ve Erciyes dağları yer alır
b Plâtolar
Ülkemizde geniş bölge kaplayan yer şekillerinden biri de plâtolardır Plâto, çevrelerine kadar yüksekte olan ve akarsularla derin yarılmış geniş düzlüklerdir
Ülkemizde plâtoların en fazla bulunduğu yer, Tuz gölü çevresidir Burada Bozok, Cihanbeyli, Haymana ve Obruk plâtoları yer alır İç Anadolu Bölgesi'nin doğusunda Uzunyayla plâtosu yer alır
Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise ErzurumKars ve Ardahan plâtosu yer alır Akdeniz Bölgesi'nde Taşeli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise Gazi Antep ve Şanlı Urfa plâtoları yer alır Plâtolar önemli tarım ve hayvancılık alanlarıdır
c Ovalar
Ova, çevresine göre alçakta kalan ve akarsular kadar derince yarılmamış düzlüklere denir Ovalar ülkemizin öbür yerlerine öbür yükseltiler halinde dağılmışlardır
Deniz kıyısına yakın olan kıyı ovaları, akarsuların denize döküldükleri yerlerde bulunur Bu ovalar akarsuların taşıyıp biriktirdikleri alüvyonlardan oluşmuştur Bunlara delta ovaları denir
Bunların en önemlileri Akdeniz kıyısında Çukurova, Karadeniz kıyısında Bafra ve Çarşamba ovalarıdır Bu ovalar yurdumuzun en önemli tarım alanlarıdır
İç ovalar ise, denizden uzak kesimlerdeki ovalardır Bu ovaların bir çoğuda akarsuların biriktirdiği alüvyonlarla oluşmuş düzlüklerdir Kayseri, Erzurum, Eskişehir, Muş, Malatya, Bursa, Elazığ, Erzurum, Iğdır, Altınbaşak ve Yüksekova gibi çoğu iç ova ülkemizde yer alır
Ege Bölgesi'ndeki ovalar ise yer kabuğunun kırılması ile oluşmuş uzun çukurluklar biçiminde uzanır Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes ve Bakırçay vadileri baştan başa akarsuların biriktirdiği alüvyonlardan oluşan bu ovalar doğu batı doğrultusunda uzanırlarTürkiyenin yer şekilleri ve iklimleri
Ovaların insan yaşamı üstünde manâlı etkileri vardır Ovalar çok kayda değer tarım alanlarıdır Yerleşmeye ve ulaşıma da oldukça elverişlidirler Türkiyenin yer şekilleri ve iklimleri
İklim ve Etki Alanları
Yurdumuzda dağıtılmış iklim tipleri görülür Bu durumun nedeni ise, yer şekilleri, yükselti ve denize kadar konumdur bununla birlikte ülkemizin Orta Kuşak'ta yer alması da dağıtılmış iklimlerin görülmesine niçin olmuştur
Türkiye çoğunlukla Akdeniz ikliminin yayılış alanına girer Fakat yer şekilleri ve yükseltinin etkisinden dolayı her tarafta Akdeniz ikliminin özellikleri görülmez
Kıyı bölgelerimizde denizlerin etkisiyle ılıman iklim özellikleri görülür
Kuzey Anadolu ve Toros dağları deniz etkisinin iç kısımlara girmesini engeller Bu yüzden iç bölgelerde karasal iklim özellikleri görülür
Yurdumuzda etkin olan esas iklim tipleri, Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklimdir
a Akdeniz İklimi
Bu iklimin etkin olduğu yerlerde yazlar sıcak ve verimsiz, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir Yaz aylarında etkin bir kuraklık yaşanır Kış mevsiminde kar yağışları ve don olaylarına pek rastlanmaz
Akdeniz iklimi genel özellikleri ile Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kesimi ile Güney Marmara Bölümü ’nde görülür Akdeniz Bölgesi ’nde dağların uzanışından dolayı kıyıda denize bakan yamaçlarda etkilidir Bu iklimin hakim ur makidir Makiler kısa boylu bodur ağaçlardan oluşur
Ege Bölgesi'nde ise denize dikey uzanan dağların arasındaki ovalardan iç kısımlara dürüst sokulmuştur Marmara Bölgesi'nin güneyinde ise bozulmuş Akdeniz iklimi görülür Bu iklimi tanıtan en kayda değer tarım ürünü zeytindir
Akdeniz ikliminin görüldüğü Muğla ilinin sıcaklık ve yağış grafiği
b Karadeniz İklimi
Bu iklim Karadeniz'in etkisiyle oluşur azami sonbaharda elde etmek üzere her mevsim yağışlı bir iklimdir Yağışların en az düştüğü mevsim ilkbahardır Özellikle dağların Karadeniz'e bakan yamaçlarında görülür Yurdumuzun en yağışlı yeri bu iklimin etkisiyle Doğu Karadeniz kıyılarıdır (Rize'de 2300 mm)
Karadeniz ’den gelen ıslak hava kütlelerinin dağların yamaçlarında yükselmeleri baştan sona yağışlar bu değin artı olur
Karadeniz ikliminin görüldüğü yerlerde mevsimler arasındaki sıcaklık farkı azdır Kış mevsimi fazla soğuk olmadığı gibi yaz mevsimi de pozitif sıcak olmaz Hava genel olarak kapalıdır ve sis olayları fazladır
Karadeniz ikliminin görüldüğü Rize ’nin sıcaklık ve yağış grafiği
c Karasal İklim
Bu iklim denizden uzakta iç bölgelerde etkilidir İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür
Keza Trakya'nın iç kesimleri ile İç Batı Anadolu Bölümü'nde de bu iklim görülür En şiddetli görüldüğü yer ise yükseltiden nedeniyle ErzurumKars Bölümü'dür Bu iklimde kışlar uzun ve soğuk, yazlar sıcak ve kuraktır Yağışlar ise maksimum ilkbahar mevsiminde görülür
Karasal iklimin görüldüğü Konya ’nın sıcaklık ve yağış grafiği
Doğal Bitkiler
Bir yerin doğal bitki örtüsü dendiği zaman, orada doğal olarak yetişen bitki örtüsü akla gelir Doğal tümör ile iklim aralarında bir ilişki vardır Aynı iklim özelliklerinin görüldüğü yerlerde benzer bitki örtüleri görülür
a Kıyı Bölgelerin Doğal Bitkiler
Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyı bölgelerde maki tümör görülür Maki, her mevsim yeşilliğini koruyabilen kısa boylu bodur ağaçlardır Bu tümör yaz kuraklığına harmoni sağlamışlardır Makiler arasında zeytin, defne, keçi boynuzu, mersin, kekik ve lavanta gibi ur yer alır Yağışların arttığı yüksek yerler de ise ana kapı ve çam ormanları görülür
Karadeniz kıyılarında ise her mevsim yağışlı bir iklim olduğu için bitkiler ormandır Bu yüzden Karadeniz kıyıları her mevsim yeşildir
Karadeniz kıyılarında yağışların azaldığı yerlerde dağ çayırları yetişmektedir Hem doğal olarak dere ve fındık bitkileri de yetişir
b İç Bölgelerin Doğal Tümör
İç bölgelerde karasal iklim görüldüğü için doğal bitkiler bozkırlardır Bozkır ilkbahar yağışlarıyla yeşerip yaz mevsimindeki kuraklıktan sararıp kuruyan otlardır İç Anadolu ve Doğu Anadolu ’da yükseltinin arttığı yerlerde yağışlar da arttığı için yer yer ağaç topluluklarına ve seyrek orman alanlarına rastlanır
Akarsuları ve Gölleri
a Akarsular
Türkiye akarsular bakımından zengin bir ülkedir Akarsularımızın boyları çoğunlukla kısadır Buna karşılık sızıntı hızları fazladır Çünkü ülkemizin yükseltisi epeyce fazladır Akarsularımızın akıttıkları su miktarı mevsimlere göre değişim gösterir Bu koşul iklim özellikleri ile ilgilidir İlkbaharda suları gelişen akarsularımız genel olarak eriyen kar suları ile beslenirler Yaz mevsimindeki kuraklıktan nedeniyle birçok akarsuyumuzun suyunda azalmalar meydana kazanç
Akarsularımızın bir kısmı sınırlarımız içerisinde doğup yurt dışından denize dökülürler Bu akarsular; Fırat, Dicle, Aras ve Kura ’dır Hepsi de Doğu Anadolu Bölgesi ’nden doğmaktadır Fırat ve Dicle Basra körfezine Aras ve Kura ise Hazar gölüne dökülür
Akdeniz Bölgesi ’ndeki Asi nehri ile Trakya ’daki Meriç nehri sınırlarımız dışından doğarak kıyılarımızdan denize ulaşır
Yeşilırmak, Kızılırmak ve Sakarya, Karadeniz ’e dökülen esas akarsularımızdır Marmara denizine dökülen en büyük akarsuyumuz Susurluk ’tur Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay Ege denizine dökülür Seyhan, Ceyhan, Aksu ve Göksu ise Akdeniz ’e dökülen akarsularımızdır
Akarsularımızdan çeşitli yararlar sağlanır Akarsular üzerine kurulan barajlardan elektrik enerjisi, içme, kullanma ve sulama suyu sağlanır Bir Takım akarsularda rafting sporu yapılır Çoğu akarsudan balık avlanır
b Göller
Göller, karalar üzerindeki çukurluklarda oluşan doğal su birikintileridir Yapay su birikintilerine ise baraj gölü denir
Sularını denize ulaştıran göller açık havza durumundadır Bu göllerin suları tatlıdır Mesela Marmara Bölgesi ’ndeki İznik, Ulubat ve Manyas göllerinin suları tatlıdır Sularını denize ulaştıramayan göller kapalı havza durumundadırlar Bu yüzden suları acı veya tuzludur Tuz gölü ve Van gölü bu tür göllere misal olarak verilebilir
Göllerimiz genellikle Doğu ve İç Anadolu bölgeleri ile Güney Marmara ve Antalya (Göller Yöresi) Bölümü ’nde yoğunlaşmıştır
Doğu Anadolu Bölgesi ’nde Nemrut, Çıldır, Erçek, Hazar, Nazik ve Van gölü yer alır İç Anadolu Bölgesi ’nde ise Akşehir, Eber, Seyfe ve Tuz gölü bulunur
Akdeniz Bölgesi ’nde yer alan Göller Yöresi ’nde Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Acıgöl yer alır Marmara Bölgesi ’nin büyük gölleri ise İznik, Sapanca, Ulubat ve Manyas ’tır
Yurdumuzda yer alan baraj göllerimizin bazıları, Atatürk, Keban, Karakaya, Hasan Polatkan, Seyhan, Demirköprü, Berke ve Gökçekaya ’dır
Göllerden tarım alanlarının sulanmasında ve balık üretiminde faydalanılır Bir Takım göllerimizde turizm açısından önemlidir Manyas, Nemrut, Abant ve Yedigöller turistik göllerimizdendir
Türkiye ’nin Kara Sınırları ve Genel Özellikleri
Türkiye 2875 kilometre kara uzunluğuna sahiptir Yurdumuzun çevresindeki ülkelerle olan sınırları değişik tarihlerde yapılan anlaşmalarla çizilmiştir
Yunanistan sınırı; Bu hudut Meriç ırmağının yatağını takip eder Hudut üzerinde İpsala gümrük kapısı vardır
Bulgaristan sınırı; Yunanistan sınırının bittiği yerden başlayarak Yıldız dağlarının kuzeyinden Karadeniz ’e ulaşır Üstünde en manâlı gümrük kapımız olan Kapıkule yer alır Buradan ülkemizi Avrupa ’ya bağlayan kara ve demir yolları geçer
Suriye sınırı; En uzun kara sınırımızdır (877 km) Doğuda Dicle ırmağından başlar, Hatay ’ın güneyinden Akdeniz ’e ulaşır Nusaybin ve Cilvegözü gümrük kapıları yer alır
Irak sınırı; Batıda Suriye sınırından başlayarak İran sınırına kadar uzanır Doğu kısmı oldukça dağlıktır Üzerinde Habur gümrük kapısı bulunur
İran sınırı; Ağrı dağının doğusundan başlayarak, güneye içten dağlık bir alandan ülkemizin güneybatı ucuna kadar devam eder Gürbulak ve Esendere hudut kapısı burada yer alır
Nahcivan sınırı; En kısa sınırımızdır Dilucu hudut kapısı bu sınırda yer alır
Ermenistan sınırı; Gürcistan sınırından Nahcivan sınırına kadar uzanır Kuzeyi dağlık bir alandan, güneyi ise Aras nehri üzerinden geçer Bu sınırda Akyaka hudut kapısı vardır
Gürcistan sınırı; Ermenistan sınırından başlayıp Karadeniz ’e kadar uzanır Genellikle dağlık bir araziden geçer Bu sınırda da Sarp gümrük kapısı yer alır *