Van'ın kimsesizler mezarlığı son vakitlerde epeyce hareketli. Sebebi ise kimliği belirlenen kimsesizler değil. 'Sahipsiz' göçmenler.
BBC Türkçe'den Mahmut Hamsici'nin haberine nazaran, Van'da, büyük bir alana yayılan Seyrantepe Mezarlığı bayram periyodunda son derece hareketli. Mezarlığın uzak bir köşesinde ise ne bir renk ne de bir hareketlilik var.
Var olan yalnızca safi bir sessizlik, kurumuş otlar, topraktan yer yer çıkan dikenler ve hepsi tıpkı soluk renkteki mezar taşları. Burası, göçmen vefatlarıyla son yıllarda daima büyüyen, kimsesizler mezarlığı.Buradaki onlarca mezar taşının neredeyse hiçbirinde isim yok.
İsimlerin yerine sayılar bulunuyor. 992, 1007, 1837, 1925, 2248… Her sayı bir insan demek. Bazılarında insanların nerede öldüğü yazıyor; Van Gölü, Saray, Çaldıran... Kimilerinde vefat tarihleri de yazılı. Tarihlerin büyük bir kısmı son birkaç yıla ilişkin.
'Ben buraya geldiğimde burada yalnızca iki mezar taşı vardı'
Etraftaki mahalle sakinleri; denk geldiklerinde definlere katıldıklarını, kürekle toprak atmaya yardım ettiklerini, namaza durduklarını ve vakit zaman da mezara su götürdüklerini anlatıyor.
Onlardan biri olan Ali Karal, çabucak mezarlığın yanında bulunan, 2011 sarsıntısından sonra yapılan konteynırlarda yaşıyor. Karal, şimdiye kadar birçok defa definleri görüp katılmış. "Sahipsizdirler onlar" diyor mezar taşlarına bakarak. Bir defasında donarak ölen bir anne ile çocuklarının cenazesine katılmış, onu unutamadığını anlatıyor. Karal, "Ben buraya geldiğimde burada yalnızca iki mezar taşı vardı" diyor. Son yıllardaysa mezar, göçmen vefatlarıyla daima genişlemiş.
'Haber alınca cenazelerine katılıyoruz'
Muhammed Hüseyin Sultani, Türkiye'de müdafaa statüsüyle yaşayan bir Afgan göçmen. Bu mezarlıkta yatanların birçoklarının da Afgan olduğunu söylüyor. Cenazelerden haber aldıklarında, Afgan arkadaşları ortasında telefonla haberleşip defin merasimlerine katıldığını anlatıyor. Sultani, definlerde birçok sefer istekli olarak dua üzere dini ritüelleri de gerçekleştirmiş. Van'da ayrıyeten daha küçük olmakla birlikte Yeni Mahalle'de de bir kimsesizler mezarlığı var. Göçmenlerin bir kısmı da oraya defnediliyor.
Son yıllarda Van ve yakınlarında yaşanan göçmen ölümlerinin sayısı artıyor.
Van Barosu Göç ve İltica Kurulu Lideri Jindar Uçar, ölümlerin Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği'nin 2018'de Van'daki ofisini kapatması akabinde arttığını söylüyor.
Uçar'a nazaran Van bu tarihten sonra yasadışı olarak hududu geçenler için sığınma müracaatlarının yapıldığı bir yerden fazla Türkiye'nin Batısına ya da Avrupa'ya geçiş için bir transit nokta haline geldi.
Bölgedeki vefatlar farklı nedenlerle gerçekleşiyor.
Kış aylarında donma olayları yaygın bir halde görülüyor.
Donarak hayatını kaybeden göçmenlerin bir kısmının cesedi lakin ilkbaharda karların eriyip, hudut bölgelerindeki köylülerin, üzerlerindeki kar örtüsü kalkmış cesetlere denk gelmesiyle bulunuyor.
Birtakım olaylarda, yırtıcı hayvanların cesetleri parçaladığı anlaşılıyor.
Trafik kazaları da mevt nedenleri ortasında.
Sonu geçenler, göçmen kaçakçıları tarafından kalabalık bir biçimde minibüs üzere araçlara bindirildiğinde ve bu araçlar kaza yaptığında vefat sayısı artıyor.
Örneğin bu ayın ikinci haftasında, Van merkez ile Erciş ilçesi ortasında, göçmenleri taşıyan bir minibüsün kaza yapması sonucu 12 kişi hayatını kaybederken 26 kişi de yaralandı.
Van Gölü'nde ise yeniden kaçakçıların tertibiyle göçmenleri taşıyan teknelerin batması olaylarında önemli can kayıpları yaşanabiliyor.
Sonu geçen göçmenler, karadan gittiklerinde Bitlis'in Tatvan ilçesine kadarki yolda çok sayıda denetime denk geliyor.
Onlar da bu karayolunu atlatmak için Van'dan teknelerle Tatvan'a geçmeyi deneyebiliyor.
Kaçakçıların tertibindeki, kalabalıkların taşındığı bu teknelerin batması ise büyük kayıpları doğurabiliyor.
27 Haziran 2020'deki büyük tekne faciasında resmi sayılara nazaran 61 kişi hayatını kaybetti.
Kimi göçmenlerin cesetleri, sabunlaşmış bir biçimde sudan çıkartıldı.
Kimi bireylerin kimliği tespit edilemeyebiliyor
İşte bütün bu olaylarda anlatılan şahıslardan kimilerinin mezarları bugün, Van'daki kimsesizler mezarlıklarında bulunuyor.
Bu bireylerin otopsileri yapılıyor, fotoğrafları çekiliyor.
Otopsiden sonra 15 gün boyunca cenaze için kimsenin gelmemesi durumunda cenazeler buralara gömülüyor.
Kimi vakit kimlikler tespit edilemeyebiliyor.
Van Büyükşehir Belediyesi tarafından İsimli Tıp'tan numaralandırılmış bir biçimde alınan cenazeler tekrar numaralandırılmış formda mezarlığa gömülüyor.
Numaralar, mezarlığın kime ilişkin olduğu bilgisini de içeriyor.
Buraya gömüldükten sonra ölenlerin yakınlarının ilerleyen devirde gelip mezarın kazılması akabinde cenazelerini alıp ülkelerine götürdükleri durumlar da oluyor.
Van Barosu'ndan Uçar'a nazaran son üç yıla bakıldığında kentte her yıl yaklaşık 75 - 100 göçmen hayatını kaybediyor.
"Ancak bunlar tespit edilebilenler" diye ekliyor Uçar.
Seyrantepe sakinlerinden Ali Karal, kimsesizler mezarlığının bir duvarının mezarlığı genişletmek için yıkıldığını anlatıyor.
Bu türlü devam ederse, kimsesizler mezarlığı ileride göçmen mezarlığı olarak anılacak üzere duruyor.
Hatta tahminen de Türkiye'nin en büyük göçmen mezarlığı olarak…