Günümüzde bilgisayar, konsollar ve sayıları az da olsa tekrar moda olmaya başlayan arcade makineleri, VR teknolojisi derken oyunculuğun daima düzey atladığını söylemek mümkün. Güçlü donanıma sahip oyun bilgisayarlarının ve yeni jenerasyon oyun konsollarının gelişimini ve kapasitelerini çok yakından inceliyoruz. Fakat atladığımız bir husus olduğunu düşünüyorum. 1989 yılında piyasa çıkan Nintendo Gameboy, oyunculuğu çok farklı bir yere taşımıştı. E bu da bir ihtilal sayılır bence. O vakit el konsolları hakkında konuşalım.
El konsollarının bilinmesi gereken tarihi
Yıllar içerisinde piyasaya bir sürü el konsolları çıksa da bu konsolların en bilineni ve en çok tesir yaratanı Nintendo Gameboy kabul edilir. Nintendo firmasının bilhassa 1983 oyun kesimi çöküşünden sonra yaptığı ataklar, kesimi tekrar kendine getirmişti. Firma, Nintendo kalite damgasını ortaya çıkarmış, geliştiricilerin kendi konsollarına yıl içerisinde çıkaracakları oyun sayılarını kısıtlamış, bununla birlikte piyasada tekrar kaliteli oyunlar görülmesine ön ayak olmuştu. Daha evvelden değinmiş olduğum üzere her ne kadar el konsolları Nintendo Gameboy ile popülerleşmiş olsa da aslında kökeni 1950’lere dayanıyor. İsminin tam ne olduğu bilgisine ulaşamadığım fotoğraf makinesi gibisi konsol, birinci el konsolu olarak kabul ediliyor.
Daha sonra 1976 yılında piyasaya çıkan “Mattel Auto Race” isimli el konsolu o yıllar içerisinde biraz tanınan olmuştu. İsminden da anlaşılabileceği üzere içerisinde tek bir yarış oyunu barındırıyor. Üç şeritli bir pistte daima olarak öteki araçları geçmeye çalışıyor ve geçtiğimiz araç sayısı puanınız oluyor. Tabi bu konsolda kaliteli mi değil mi diye tartışabileceğimiz grafikler kelam konusu değil. Tüm araçları temsil eden kırmızı ışıklar mevcut. 1979’da ise Microvision’ın “kartuşlu” olarak değerlendirebileceğimiz, değiştirilebilir ekranlı el konsolunu piyasa sürüldü. Bu konsol, Blockbuster, Pinball, Bowling üzere oyunları, ekranı ile tümleşik olan kartuşlarla içerisinde anakart bulunduran denetimci ile birleştirip oynamayı mümkün kılıyordu. Grafikleri incelediğimizde, tüm oyunların block grafikler üzerine şurası olduğunu gözlemleyebiliriz. Hatta bu grafik yapısı Tetris oyunlarda da görülüyor. Microvision, daha sonradan hayli meşhur olacak olan, kartuşu ile tümleşik ekranlı el konsollarına yol açtı. Ülkemizde, bilhassa 90’lı yıllarda “el atarisi” olarak satışa sunuldu. Ben de o yıllarda bu konsollardan çokça edinip birçok oyunu deneyimlemiştim.
Nintendo'nun alana girişi
1976-1989 yılları ortasında bu üslup ekranı ile tümleşik el konsolları yaygınlaştı. Yukarda bahsettiğim block grafikler daha da gelişip animasyon haline de büründü. Fakat bu oyunlar çoklukla, birinci oyun konsolu olan Magnavox Odyssey’deki üzere, tek bir art plan üzerine pozisyonlandırılmış animasyonlara sahipti. 1989 yılında Nintendo, Nintendo Gameboy’u piyasaya sürdükten sonra oyuncuların heyecanlarını tetikledi. Zira periyodun en uygun konsolu olarak görülen NES oyunlarını ceplerinde taşıma fikri çok cazip geliyordu. Hakikaten firma bu eserle inanılmaz bir kâr etti. Nintendo Gameboy hala dünyanın en çok satılan el konsolu unvanını taşıyor. Bilhassa oyun tarihinin birinci Pokemon oyunları, Pokemon Red, Blue ve Green’i bizlere tanıtan konsol Nintende Gameboy’du. Tabi bu muvaffakiyet daha sonra Gameboy’un gelişimine de sebep oldu. Buraya birazdan değineceğim.
Nintendo Gameboy’dan çok fazla bahsettik. Bunun nedeni konsola ya da firmaya bir sempati duymam değil elbette. Hatta favorim olmadığını bile söyleyebilirim. Ancak kabul etmemiz gereken birtakım gerçekler var. Daima Gameboy’un gündemde ve tepede olmasının nedeni 1989-1990 aralığında yani kendi konsol kuşağında çıkmış olan öteki el konsollarının, Gameboy ile yarışamaması. 1989 yılında çıkan Atari Lynx, 1990 yılında çıkan Sega Game Gear ve TurboExpress oyun çeşitliliği ve donanım bakımından epeyce hoş el konsollarıydı. Tekrar de Gameboy karşısında duramamaları silinip gitmelerine neden oldu. Yıllar içerisinde birçok el konsolu çıkmasına karşın ailesini büyüten Gameboy oldu. Gameboy Colour, Gameboy Advance, Gameboy Advance SP derken Nintendo bu alandaki hakimiyetini herkese kabul ettirdi.
Sony el konsollarına kayıtsız kalamadı
Nintendo gelişedursun Sony; bilhassa PlayStation 2 sayesinde konsol kesiminin tepesine tırmandı ve PSP (Playstation Portable) ile el konsolu akımına dahil oldu. PSP bize, PS2 grafiklerini sunuyordu ve birebir vakitte PS2 ve PS3 konsollarına bağlanıp hem ekstra bir denetimci hem de remote play olarak isimlendirilen kavramla PS3 oyunlarının PSP üzerinden oynanmasını sağlıyordu. Bununla birlikte geniş bir oyuncu kitlesinin hürmetini kazandı. Fakat rakibi tekrar çok güçlüydü. Nintendo bu sefer Nintendo DS ile dokunmatik çift ekran teknolojisini kullandı, oyun kütüphanesini genişletti ve oyuncularına farklı bir el konsolu tecrübesi sundu. Tabi bu el konsollarının farklı sürümleri de kullanıcıların beğenisine sunuldu. Bu ikili 2011 yılında tekrar karşı karşıya geldi. Bu sefer PsVita ve Nintende 3Ds el konsolları piyasa çıktı.
PsVita, PS3 grafiklerini barındıran ve PS4’e denetimci ve Remote Play olarak bağlanan güçlü bir el konsoluydu. Nintendo 3Ds ise 3D tecrübesini oyunculara 3D gözlük kullanmadan yaşatıyor, dokunmatik çift ekran özelliğini yeniden kullanıyordu. Çok sayıda el konsolu çıkmasına karşın hepsi Sony ve Nintendo firmalarının aygıtları karşısında ezildi. PSP ve Nintendo DS’ten sonra piyasayı ele geçiren bu el konsolları haricindeki anmaya kıymet tek el konsolu Nokia N-Gage idi. Pek ilgi görmeyen ve kullanım olarak da kullanıcılardan çok olumlu oy alamayan bu el konsolu da silindi gitti. Lakin PsVita çok güçlü bir konsol olmasına karşın Nintendo 3Ds’e nazaran daha az tercih edildi. Oyun çeşitliliği barındırmaması, mağazasının geniş olmaması üzere özelliklerden bu hususta etkendi. Lakin son vurgunu yeniden Nintendo, Nintendo Switch ile yaptı ki, eleştirmenler tarafından gelmiş geçmiş en güçlü konsol olarak tanımlanıyor.
Oyunculukta el konsollarının tesiri
El konsollarının tarihinden bahsettikten sonra oyunculuğu taşıdığı yerden bahsetmemek olmaz. Oyunları cepte taşıma fikri bile çok cazipken bir de bu tecrübesi yaşayabilme durumunun oyunculara yarattığı olumlu tesir esasen el konsollarının satış sayılarından anlaşılıyor. Taşınabilir olmak, hiçbir yerde oyunlardan kopmamak demekti. Üstelik el konsollarının kendilerine has oyunları vardı. Yalnızca bu oyunları deneyimlemek için bile el konsollarına yönelim arttı. Örneğin Uncharted kıssasını tamamlar nitelikte olan oyun Uncharted:Golden Abyss, yalnızca PSVita için piyasaya sürüldü. Serinin hayranları yalnızca bu oyunu oynamak için bile PSVita sahibi oldu.
Pokemon oyunları da Nintendo’nun konsollarında uzunluk gösterdi. Tabi günümüzde emülatörlerle bu oyunları bilgisayarlarımızda oynamak mümkün lakin Pokemon serisinin esaslı oyuncuları, hala en güzel oynanışın ve senkronizasyonun Nintendo el konsollarında olduğunu söylüyor. Hem emulatörde hem de Gameboy Advance’de, Pokemon Fire Red oynamış bir oyuncu olarak, Gameboy tecrübesinin çok daha diğer olduğunu söyleyebilirim. Pokemon ve Gameboy’a bahis gelmişken; Handheld kültürünün popülerleşmesinde en fazla katkısı olan oyunların Pokemon serisi olduğunu es geçmemek lazım. Örnek olarak; Nintendo DS’deki Pokemon Diamond ve öbür oyunlarında Pokemon transferi yapmak mümkündü. Böylece konutlarında kendi maceralarını yaşayan oyuncular, bir ortaya geldiklerinde ya da Wi-Fi aracılığı ile Pokemon takasları yapabiliyordu. Bu biçimdeki oyunların sunduğu bu hoşluklar Handheld kültürünün içimize sinmesi sağladı. Pekala bu devirde elimizden düşmeyen akıllı telefonlarımız Handheld sayılır mı? Tabi ki sayılmaz
Taşınabilir oyunculuk çok daha farklı bir alan. Öteki bir makale de bu bahse değineceğiz.Sonuç olarak
El konsolu ailesinin bu kadar büyüyüp bu kadar geniş bir kitleye sahip olacağını tahminen de firmalar bile kestirim etmemiştir. Bahsettiğimiz üzere birçok el konsolu vakit içerisinde piyasaya sürülse de en bilinenler Sony ve Nintendo el konsolları. Hatta Nintendo’nun bu platforma biraz önde olduğunu söylemek mümkün. Bakalım bu piyasa daha ne kadar genişleyecek ve firmalar bize daha ne kadar güçlü el konsolları gösterecek. Ben de merakla takipçisi olacağım.