Takıntı-zorlantı bozukluğu olarak da isimlendirilen obsesif kompulsif bozukluk; kişinin tekrarlayıcı, rahatsız edici, korku verici, utandırıcı, korkutucu fikirler, kuşkular, mantık dışı isteklerle uğraş ettiği; tüm bu aksilikleri denetim edebilmek için, problemini bir nebze de olsa azaltmak için tekrarlayıcı birtakım davranışları yahut zihinsel uğraşları yerine getirdiği bir psikiyatrik bozukluktur. Obsesif kompulsif bozukluk, çoklukla hem saplantı hem de kişinin kendini zorlamasını içerir. Lakin, yalnızca obsesyon semptomları olması da mümkündür. Obsesif kompulsif bozukluk hastalarında takıntıların ve zorlamaların çok olduğu çarçabuk fark edebilir. Obsesif kompulsif bozukluktaki önü alınamayan istenmediği halde akla resen gelen takıntılar ve zorlantılar (tekrarlayıcı davranışlar) kişinin ömür kalitesini olumsuz istikamette tesirler, kelam konusu rahatsızlık kişinin toplumsal etrafla olan ilgilerini sekteye uğratabilir, eğitim ve iş hayatları bu rahatsızlıkla bir arada olumsuz istikamette etkilenebilir.
Obsesif kompulsif bozukluk hastaları takıntılı niyetleri olduğunda tasalarını denetim etmeye yardımcı olacak kurallar yahut ritüeller oluşturabilir. Ama denetim etme uğraşları ekseriyetle düzeltmeyi amaçladıkları meseleyle gerçekçi bir biçimde bağlı değildir.
Obsesif kompulsif bozukluk kendini tekrarlayan bir hastalık tipidir. Obsesif kompulsif bozukluk istenmeyen fikirler, daima müdahil olma, düşünce yahut tasa veren dürtülerdir. Bu hastalığa sahip şahıslar kendilerini zorlayarak tüm niyetlerini görmezden gelmeye yahut onlardan kurtulmaya çalışabilir. Lakin hasta bu tip saplantılardan kurtulmaya çalışırken daha da zorlanabilir.
Obsesif kompulsif bozukluk ekseriyetle gençlik yahut erken yetişkinlik yıllarında başlar. Semptomlar yavaş yavaş başlayarak tüm hayat boyunca değişim gösterebilir.
Obsesif kompulsif bozukluk belirtileri kişinin çok fazla gerilim altında kaldığında daha da kötüleşir. Ekseriyetle ömür uzunluğu sürmeyen bir hastalık olarak kabul edilen obsesif kompulsif bozukluk hafif ile orta şiddette semptomlara sahip olabilir.
Obsesif kompulsif bozukluğun belirtileri toplumsal ve kültürel açıdan farklılık gösterebilir. Sık görülen obsesif kompulsif bozukluk belirtileri; obsesyon ve kompulsiyon olarak farklı başka kıymetlendirilir:
OKB hastalığı çok farklı belirtiler gösterebilir. Obsesif kompulsif bozukluk rahatsızlığına sahip olan şahısların kendisini ezaya sokan kanılar olarak tanımlanabilen obsesyonun yaygın görülen belirtileri şu halde sıralanabilir:
En Yaygın Obsesyon Belirtileri
Çok kuşku ve daima inanç gereksinimi
Simetrik olma, düzenlilik ve kusursuzluk dürtüsü
Günahkâr düşünmekten korkmak
Kendisini yahut sevdiklerinin ziyan görmesine ilişkin fikirlere kapılmak
Çok pak olma hissi
Toplumsal açıdan kabul edilmez bir davranışta bulunmaktan ya da rezil olmaktan korkmak
Kusur yapmaktan korkmak
Mükemmelliyetçilik, eksiksiz olma gerginliği-stresi, abartılı biçimde sistem merakı, simetri takıntısı, kusursuzluk muhtaçlığı
Objeler tertipli olmadığında gerilime girmek
Diğerine isteyerek yahut ezkaza ziyan vermekten korkmak
Pislik ya da mikrop bulaşmasından, kirlenmekten korkmak
Cinsel yahut dinî hususları düşünmekten korkmak
Obsesyonun neden olduğu dertli durumdan kurtulmak için kişi, farklı davranışlarda bulunur. Bu davranışlardan kimileri şunlardır:
En Yaygın Kompülsiyon Belirtileri
El sıkışmamak, kapı tokmağını tutmamak
Tekrar tekrar, tekraren ellerini yıkamak, duş almak isteğinin olması
Pahası olmayan objeleri toplama ve biriktirmek
Kilitlendiklerinden emin olmak için kapıları tekrar tekrar denetim etmek
Oburlarının dokunduğu objelere dokunamamak
Yapılacak işleri makul bir sayıda ve muhakkak sıraya sokarak yapmak
Muhakkak cümleleri, sözleri ya da duaları tekrarlamak
Rahatsız edici, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen manzaralara, sözlere ya da fikirlere takılmak
Yemeklerini makul bir sıraya nazaran tüketmek
Bir duayı, kelimeyi yahut ifadeyi içten içe tekrarlamak
Meskendeki eşyaları ya da ferdî eşyalarını muhakkak bir biçimde düzenlemek
Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesli ya da içinden daima sayı sayma isteği
Kilit, ocak, ütü, elektrik üzere kapanması gerekli olan eşyaları daima denetim etme gereksinimi duymak
Giysilerine pis bir unsur bulaşmış olabileceği derdinden ötürü bunları sık sık değiştirmek
Sorunların, sorunların artacağından tasa edilen durumlardan ve yerlerden kaçınmak
Tıbbi açıdan bu formdaki niyet ve davranışların hastalık sayılabilmesi için günlük fonksiyonlarımızı etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar şiddetli ve ağır olmalıdır.
Diğerlerince gereksiz görülen eşyaların ‘bir gün lazım olur’ fikriyle biriktirildiği ve atılmadığı biçiminde bir davranış bozukluğu olarak nitelendirilen ‘istifleme hastalığı’ başka bir bozukluk olarak tanımlansa da obsesif kompulsif bozukluk ile ilişkisi vardır. ‘İstifleme hastalığı’ obsesif kompulsif bozukluğun bir görünümü olduğu üzere, OKB depresyon ve korku bozukluğu ile bir ortada da görülebilir.
Her Takıntılı Fikir ya da Tekrarlayan Davranış OKB Belirtisi Değildir
Üstteki örnekleri okuduğunuzda aklınızdan “temiz, tertipli ve nizamlı olmanın; güvenlik emeli ile kapıları, pencereleri denetim etmenin ne ziyanı var, bunlar hastalık mı sayılmalı?” halinde niyetler geçebilir. Elbette bu davranışları günlük hayatımızda yapıyoruz ve hastalık olarak sayılmamalıdır. Lakin tıbbi açıdan bu biçimdeki fikir ve davranışların hastalık sayılabilmesi için günlük fonksiyonlarımızı etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar şiddetli ve ağır olmalıdır. Örneğin, bir mesken bayanının pak ve sistemli olması doğal olarak hastalık sayılmaz ancak çabucak hemen her gün, günün her saatinde paklık yapıyor, her gün çamaşır yıkıyor ve bu davranışları nedeni ile de çocuklarına onları sağlıklı bir biçimde yetiştirebilmek için kâfi vakti ayıramıyorsa hastalık olarak değerlendirilebilmelidir. Bir kişinin arabasının camlarının kapalı, kapılarının kilitli olduğundan emin olması güvenlik nedeni ile garip karşılanmayabilir fakat konutundan tekrar tekrar çıkarak ya da yolda geriye dönerek cam ve kapıları denetim etmesi dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
Çok nizamlı olmak, paklığa öteki insanlara nazaran biraz daha kıymet vermek, inançta hissetmek için birkaç sefer kapıyı denetim etmek ya da yukarda saydığımız belirti ve özelliklerden bir kaçına sahip olmak, birine OKB tanısı koymak için kâfi değildir.
OKB li bireyin davranışları hayatını yaşamasına mani olmaya başlamıştır. Olağan bir birey konuttan çıkmadan evvel ocağı ya da fırını 2-3 defa denetim ederken OKB ‘li birey bu davranışı o kadar çok yapar ki sonunda meskenden çıkmaktan vazgeçecek noktaya gelebilir.
OKB’li birey telaşlarını görmezden gelemez, görmezden gelmeye çalışmak ona acı verir ve önemli bir gerginlik hissi yaşar. Konuttan çıkarken denetim etmediği rastgele bir şey için ağlama nöbetleri yaşayabilir.
Kendinizde OKB Olduğundan Şüpheleniyorsanız Ne Yapmalısınız?
Kişinin kendindeki kimi niyet ve davranışların bir ruhsal hastalığın belirtileri olabileceğine karar vermesi birçok defa güçtür. Telaş ve davranışlarınızın OKB’den kaynaklı olduğunu düşünüyorsanız yapacağınız en güzel şey bir psikoloğa başvurmaktır. “OKB’li miyim?” kuşkusundan kurtulmak için bir psikologla birlikte dert ve davranışlarınızın incelenmesi gerekir. Akabinde kuşkular artıyorsa uygun tedavi için yönlendirme talep edebilirsiniz.
Siz ya da sevdiklerinizde gerçeği yansıtan bir OKB kuşkusu var ise yardım almak için harekete geçin. Yanlışsız dayanak ve tertipli terapotik çalışma ile OKB'den kurtulmak ya da belirtileri en aza indirmek mümkün.
Dünyada bir çok uzman OKB'nin en çok tedavi edilebilen ruhsal hastalıklardan biri olduğunu düşünüyor.
