Seyahate giderken internette araştırma yapıyor, çeşitli ortamlardaki hava durumunu öğrenmeye ve nerede ne olduğunu çözmeye çalışıyoruz. Umumide işe yarayan bu prosedürü uygulayamadığımız bir durum da var: Uzay yolculukları. Her ne kadar kısa müddetli yolculuklar gerçekleştirsek ya da zahir bir yörüngedeki uzay üslerine astronot göndersek de hiç uzayda uzun periyodik yolculuk yapmadık.
Biz beşerler olarak memeliler sınıfına giriyoruz. Uzun periyodik uzay yolculukları, en azından bildiğimiz kadarıyla hiçbir memelinin yapmadığı bir şey. Haliyle beklenmedik pek çok tesire maruz kalabiliriz. ENeuro mecmuasında yayımlanan bir makale, uzayda yolculuk yaparken bizi nelerin beklediğini anlamaya yardımcı olmayı amaçlıyor.
ABD’deki Kaliforniya Irvine Üniversitesi’nden araştırmacılar, bir fareye daima olarak uzayda karşılaşılan çeşitten düşük seviye radyasyon verdiler. Bir müddet sonra farenin öğrenme ve hafıza problemleri yaşamaya başladığı ve ölçüsüz gergin hale geldiği ortaya çıktı. Bu durumu açıklamak için en mantıklı metot ise farenin dimağında oluşan değişiklikler.
Araştırmacılar, bu bulgulara dayanarak ‘astronotların çabuk reaksiyon vermeleri, elverişli ve efektif hareket etmeleri gereken beklenmedik durumlara karşılık verme yeteneklerinin köreleceğini’ söylüyor.
Düşük mahal çekimli ortamdan farklı olarak uzay radyasyonu, ya da galaktik kozmik radyasyon (GCR), farklı biçimde kişilere tesir ediyor. Bu radyasyonda parçacıklar o kadar süratli savruluyor ki elektronlarından ayrılıyorlar ve yalnızca çekirdekleri kalıyor. Bu parçacıklar, uzay araçlarının kaplamalarını ve astronotların derisini basitçe aşıyor.
Araştırmacılar, bu ortamı taklit ettikleri deneyde kurallar ülkü olmasa da en münasebetli simülasyonu yaptıklarını söylüyor. Vakit içerisinde ortaya çıkan fizikî ve davranışsal değişiklikler ise korkuyucu. Fare hippokampüsündeki nöronlar, denetim için ülkü ortamda tutulan fareden çok daha az uyarılıyordu. Bu da daha az sinyal almaya neden oluyor. Böylelikle öğrenme, hafıza ve algılama meseleleri ortaya çıkıyor.
Radyasyona maruz kalan fareler, birbirlerinden uzak durmaya çalışırken yeni bir fareyle etkileşime girmekten ise şad gözüküyordu. Bu farelerin yeni cisimleri tanıması ya da eski cisimlerin yanlarının değiştiğinde anlamaları nispeten uzun sürdü.
Başkaca radyasyon, iki nöronun birlikte ateşlenmesi yeteneğinde de körelmeye neden oluyor. Uzun müddetli radyasyona maruz kalan dimağ, daha evvel öğrendiği nöronları tıpkı anda ateşleyebilme yeteneğini devirle kaybediyor.
Araştırmacılar, bu bulguların gelecekteki uzay yolcularına uygulanabilirliğinin de munfasıl bir meydan okuma olduğunu belirtiyor. Kişiler ve fareler farklı canlılar ve boyutları da çok farklı, haliyle radyasyona farklı yansılar veriyorlar. Araştırmacılara nazaran gelecekteki uzay yolcuları, bilişsel yetenekler laf konusu olduğunda büyük problemler yaşayabilirler.
Mars’ta külliyen gelişmiş, kendine yetebilen medeniyetler kurmayı planlasak da şimdi beş kişilik bir ekibi bile sağ salim Mars’a göndermemiz güç gözüküyor. Bu da büyük bir sorun oluşum ediyor. NASA, bu derde tahliller arıyor.