Kamuoyunun yıllardır beklediği hayvan hakları ile ilgili düzenleme nihayet Meclis'e geldi. Yasanın Meclis tatile girmeden evvel yani yakın vakitte yasalaşması bekleniyor. Pekala düzenleme neleri değiştirecek? İşte ayrıntılar...
Hükümet, uzun müddettir üzerinde çalışılan Hayvanları Müdafaa Yasası ve Türk Ceza Maddesi'nde değişiklik yapan yasa teklifini TBMM Başkanlığı'na sunduğunu açıkladı.
Yasa teklifinde hayvanlara karşı işlenen kimi hatalar için birinci kez mahpus cezası öngörülüyor. Örneğin hayvanları istismar edenler artık para cezası ile kurtulamayacak ve 6 aydan 3 yıla kadar mahpus ile yargılanacak.
Hangi düzenlemeler var?
BBC Türkçe'de yer alan habere nazaran yasa teklifi ile getirilen birtakım kıymetli düzenlemeler şöyle:
Mevcut düzenlemede "mal, eşya" kapsamında bedellendirilen hayvanlar "canlı" olarak tanımlanıyor ve yaptırımlar da buna nazaran düzenleniyor. "Süs hayvanı" tanımı maddeden büsbütün çıkarılıyor.
İlgili bakanlık olarak da Etraf ve Şehircilik Bakanlığı yerine Tarım ve Orman Bakanlığı tanımlanıyor. Yasaya, sahipsiz hayvanların tedavi ve parazit gayretinin yapılmasını, aşılanması, dijital kimliklendirmeyi içeren "rehabilitasyon" kavramı ekleniyor.
Kedi ve köpek sahiplerine hayvanlarını dijital kimliklendirme formülüyle kayıt altına aldırma yükümlülüğü getiriliyor. Bunun için 22 Aralık 2022'ye kadar müddet tanınıyor.
Petshoplarda kedi ve köpek satışı yasaklanıyor fakat öteki hayvanların satışına mahzur yok. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından müsaade verilen mesken hayvanı yerlerindeki kedi ve köpek satışı yapılabilecek, sahiplenmek isteyen bu hayvanları katalogdan beğenerek edinebilecek.
Yasaya eklenen düzenlemeyle hayvanlara yönelik işlene hataların kapsamı genişletiliyor. Buna nazaran mevcut maddedeki hayvanlara her türlü makus muamele, azap, cinsel ilginin yanı sıra, hayvanı terk etmek de yasak kapsamına alınıyor.
Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanları üretmek, sahiplenmek, barındırmak, beslemek, sergilemek, ikram etmek, ülkeye girişini sağlamak, reklamını yapmak da yasaklanıyor. Bu cinsleri belirleme konusunda Tarım ve Orman Bakanlığı'na yetki veriliyor.
Vilayet Hayvan Müdafaa Heyetlerinde vazife alacak kurum sayısı artırılarak daha fonksiyonel hale getiriliyor. Ayrıyeten konseyin her 3 ayda bir toplanmasının mecburî olduğu ve gerektiğinde harika toplanabileceği karara bağlanırken, hayvan bakımevleri ve hastanelerini de denetleme yetkisi tanınıyor.
Mevcut maddedeki Kabahatler Kanunu kapsamına giren kabahatlere yönelik para cezası ölçüleri artırılıyor. Hayvanların yanı sıra yavrularının da dijital kimliklendirilme usulüyle kayıt alması mecburiliği getirilirken bu yükümlülüğe uymayanların hayvan başına 1200 lira para cezası ödeyeceği karara bağlanıyor. Hayvan satışı yapan bireylerin hayvanların bakımı ve korunması ile ilgili olarak lokal idareler tarafından düzenlenen eğitim programlarına katılmamaları halinde ise 5 bin lira para cezası uygulanacak.
Hayvana karış işlenen fiil hata oluşturmamak kaydıyla, bir hayvan kuşağını yok edecek müdahalede bulunanlara hayvan başına 35 bin, hayvanın dış görünüşünü değiştirmeye yönelik yahut öbür tedavi edici olmayan kuyruk, kulak kesilmesi, ses tellerinin alınması, tırnak ve dişlerinin sökülmesine dönük cerrahi müdahaleler ile özelliklerine alışılmamış halde ve dozda hormon, ilaç veren yahut doping yapanlara da 4 bin 500 lira para cezası öngörülüyor. Hayvanların korunması ve refahı emeliyle eğitici yayın yapma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurumlara verilecek para cezasının ölçüsü da 21 bin liraya çıkarılıyor.
Hayvanlara karşı işlenen kimi cürümlere yönelik de birinci kere mahpus cezası öngörüldü. Buna nazaran jenerasyonu yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi 1 yıldan 5 yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılacak, hayvan jenerasyonunu yok eden şahsa ise 5 yıldan 10 yıla kadar mahpus cezası verilebilecek.
Dini hedefli kesitler ile yasal istisnalar ve tıbbi bilimsel münasebetler ve etraf sıhhati açısından önlenemez tehditler dışında, bir mesken hayvanını yahut evcil hayvanını taammüden öldüren kişi 6 aydan 4 yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılacak.
Hayvanlarla cinsel alakada bulunan kişi 6 aydan 3 yıla kadar mahpus ve yüz günden az olmamak üzere isimli para cezası verilecek. Mesken hayvanına azap eden, zalimce muamelede bulunanlara 6 aydan 3 yıla kadar mahpus cezası ile öngörülüyor. Hayvan dövüştürmenin cezası ise 3 aydan 2 yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası olacak.
Bu cürümlerin birden fazla hayvana birebir anda işlenmesi yahut veteriner, hayvan gönüllülerince yapılması halinde de verilecek para cezası yarı oranında artırılacak.
Sahibi tarafından işlenen kabahatler da dahil olmak üzere bu hataların soruşturulması, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın vilayet yahut ilçe müdürlükleri tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına müracaatına bağlı olacak. Suçüstü halinde ise soruşturma genel kararlara nazaran Cumhuriyet Savcılarınca yapılabilecek. Hayvana yönelik cinsel bağa girme üzere kabahatlerde hayvan sahibinin şikayeti üzerine de soruşturma yapılabilecek.
Yasa ile belediyelere de hayvan bakımevi ve rehabilitasyon misyonu veriliyor. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 25 bini aşan belediyeler sahipsiz yahut güçten düşmüş ya da tehlike arz eden hayvanların korunması ve bakımının yapılması ile rehabilitasyonunun sağlanması emeliyle hayvan bakımevi kurmak zorunda olacak.
25 binin altında nüfusu bulunan belediyeler ise sorumluluk alanındaki hayvanlarını en yakın bakımevine götürmekle yükümlü olacak. Aşılama, kısırlaştırma üzere rehabilite edilmemiş sahipsiz köpekler, hayvan bakımevlerinde yahut süreksiz ünitelerde kısırlaştırılarak data tabanına kaydedilecek. Bakanlık da köpeklerin kısırlaştırılmasına her türlü yardımda bulunacak.
Yasa yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kara ve su sirkleri ile yunus parklarının kurulması yasaklanıyor. Mevcut işletmeler, rastgele bir nedenle eksilen hayvan sayısını tamamlama ya da artırma yeni şube açma yolu ile kapasite artırımına gidemeyecek, bakanlığın müsaadesi olmadan işletme hakkını devredemeyecek, bu işletmeler vakit içinde hayvanların doğal vefat süreçlerine nazaran faaliyetlerine son verecek. Yasaya alışılmamış faaliyetini sürdürenlere ise hayvan başına 25 bin lira idari para cezası verilecek.
Tehlike arz eden hayvanların belirlenmesine ait bakanlıkça düzenleme yapılıncaya katar Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio cinslerini yahut bunların melezlerini üreten sahiplenen, barındıran, besleyen, reklamlarını yapan, ülkeye sokanlara hayvan başına 11 bin lira para cezası verilecek, bu hayvanlara el konularak, belediyeler tarafından bakımevlerine götürülecek. Bu cinslere hala sahip olanlar ise yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 6 aylık müddette hayvanlarını kısırlaştıracak ve buna ait belgeyi bakanlığa başvurarak bilgi tabanına kaydettirecek. Kısırlaştırılan ve kayıt altına alınan bu hayvanlar kayıt evraksız, ağızlıksız, tasmasız dolaştırılamayacak ve halkın ağır olarak bulunduğu yerler ile çocuk oyun alanlarına, parklara sokulamayacak. Buna karşıt hareket edenlere 11 bin lira para cezası uygulanacak. Bu hayvanların mevti halinde bakanlığa bilgi verilecek ve kayıttan düşürülecek. Bu tıp tehlikeli hayvanların sahipleri isterlerse hayvanlarını en yakın bakımevine bırakabilecekler, hayvanlarını sokağa terk edenlere 30 bin lira para cezası uygulanacak.
Belediyelere hayvan bakımevi kurmak ve rehabilitasyon süreçleri için üç yıllık müddet tanınırken, bütçe gelirlerinden de binde beş oranında kaynak ayırma yükümlülüğü getiriliyor. Büyükşehir belediyeleri için bu oran binde 3 olacak.