Katekolaminler

[bilgiliadam]

Katekolaminler Dopamin (bkz), noradrenalin (bkz) ve adrenalin (bkz) üç katekolamindir Bunlar nörotransmitör ve hormon olarak yaygın bir etkinlik gösterirler Senaaaleri tirosinden olur (şekle bkz) 0metilasyon ve deaminasyonlakatekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt bolize olurlar Dopamin beyinde, bilhassa substantia nigra ile korpus slriatum arasındaki yolda, kayda değer bir santral transmitördür Parkinsonizme yol açan lezyonun bu hücrelerin dejenerasyonuyla oluştuğu düşünülmektedir Şizofrenide de, dopamin sistemlerinin patolojik olarak fazla etkinlik gösterdiği konusunda bir takım deliller vardır Noradrenalin, postganglionik adrenerjik sinirlerin, yani çoğu sempatik sinirlerin transmitörüdür; hem muhtemelen bazı beyin alanlarında da bulunmaktadır Periferik sinir sisteminde, daha ziyade alfareseptörleri stimüle ederek kan basıncını ve periferik vasküler direnci arttırır Serebral kan dolaşımı azalır Beyinde noradrenalin ruhsal koşul, öğrenme reaksiyonları ve ödül sistemleri mekanizmalarıyla ilgilidir Adrenerjik sinapsta, ATP ile bir karmaşık halinde veziküllerde ambar edilip eksositoz aracılığıyla salgılanır Postsinaptik reseptördeki faaliyetinin sona ermesi, presinaptik terminalde reabsorpsiyonuna bağlıdır Kokain, amfelamin ve imipramin gibi ilaçlar bu reabsorpsiyonu bloke ederek reseptorlerdeki bağımsızlık amin seviyesini arttırırlar Uyarıcı etkileri böyle açıklanabilir Monoamin oksidaz inhibitörlerinin de, esas enzim olan monoamin oksidazı bloke edip beyindeki bağımsızlık noradrenalin seviyesini yükselterek uyarıcı tesir gösterdikleri düşünülmektedir öte yandan reserpin, hem katekolamin keza de serotonin depolarını boşaltır Reserpinin yarattığı klinik depresyonun nedeni bu olabilir Adrenalin, adrenal medulladan salgılanan esas hormondur Az miktarlarda beyinde de bulunur Sempatik sinir sistemindeki betareseptörleri adrenaline karşı, alfareseptörlerinden daha duyarlıdır Bunun sonucunda da, adrenalinin faaliyet alanına şunlar girer: a) periferik vazokonstriksiyon, yürek atışlarında süratlenme ve doğrudan doğruya miyokardial stimülasyonla tansiyon artar; b) kaslara giden kanın miktarı artar; c) düz adale ya gevşer (meselâ bronşlar) veya büzülür (meselâ dalak); d) glikojenin glükoza dönüşmesinin artışı ve depolanmış yağlardan özgürlük yağ asitlerinin salgılanması dahil edinmek üzere,katekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt katekolaminler5c52b04e3c66calt bolik etkiler; e) adrenalin küçük dozlarda direkt serebral veziküllere zerkedildiği vakit, eksilatör etkiler yaratır; bunlar arasında kortikal aktivasyon (retiküler formasyon aracılığıyla), kusma, ovülasyon ve motor korteksin stimülasyonu vardır Yüksek dozlar stupor yaratır, antidiüretik ve tirotropik hormon salgısına müdahale eder Yakın tarihlerde uygulanan histokimyasal metodlar, beyinde noradrenalin ve serotonin ihtiva eden nöronları bulmamızı sağlamıştır Noradrenalin ihtiva eden nöronların oluşturduğu hücre kümeleri, pons ve medulla'da uzun ve bakımlı bir nukleus lokus koerulus üzerindedir; serotoninnöron gözenekli olan kümeleri ise bunun eşi başka bir nukleusdadırlarrafe nukleus Aksonlar buradan tüm beyne yayılır ve terminallerden birçoğu bu nukleusların üzerinde olmayıp nöronlar arasındadır Bu husus, beyinde aminlerin asetilkolin gibi transmitörlere aleyhinde ayrı bir etkinlik göstereceklerini düşündürmektedir Meselâ zevk marifetli bir stimulus alındığında, noradrenalin salgılanarak «olumlu etkinin alındığını» bildiren bir işaret olarak tüm vücuda yayılır Bu sinapsların harekete geçmesi dış stimulusa bağlıdır ve «olumlu etki» (meselâ yemek yemek) bu sinapslarda kimyasal bir değişime yol açarak bir akıl engramı (bkz) oluşturur Benzer şekilde diğer bir transmitör de negatif etkiyi (meselâ acıyı) ileterek bu sinapsları kapatır Bkz Düşünce hastalığının biokimyasal ve nörofizyolojik temelleri ve beyin monoaminleri