Kişilerin tarihin en eski periyotlarından bu yana arzuladığı şeylerden bir tanesi, yaşlanmamak. İçimizde yatan bu isteğimizi dışa vurmak için yıllar boyunca gençlik çeşmeleri ve mitolojik kaynakların olduğu hikayeler yazıldı.
Biz, gelişen teknoloji ve bilimin yardımıyla yaşlanmaya deva bulmaya çalışırken, Dünya’da yaşayan kimi canlılar bu durumu çözmüş durumda. İşte hiç yaşlanmayan 10 hayvan:
Deniz süngeri:
Hayli kolay canlılar olan deniz süngerleri, öbür hayvanlarda bolca bulunan elementlere sahip değiller. Deniz süngerlerinin iç organları, sindirim yolları, hudut ya da kas sistemleri bulunmuyor.
Bir deniz süngeri üzerinde yapılan bir araştırmada hayvanın en az 11 bin yaşında olduğu keşfedilmiş ve yapılan birtakım araştırmalarda bu hayvanların ömürlerinin yüz binlerce yıla kadar uzanabileceği sav edilmişti. Bu canlıların uzun ömürlerinin gerisinde yatan şey yalınlıkları.
Deniz süngerlerinin yetenekleri üzerine çalışmalar yürüten iki biyolog olan Andrey Lavrov ve Igor Kosevich yaptıkları araştırmalarda, doku ayrışması yaşayan deniz süngerlerinin, orjinal formlarını yine oluşturabildiklerini keşfettiler.
Bağırsak solucanı:
Bu canlılar ortadan ikiye kesildiklerinde bile yine büyüyebilme yeteneğine sahip. MIT’de yapılan bir deneyde bu canlıların tek bir hücreden tekrar büyüdüğü gözlemlenmiştir. Nottingham Üniversitesi’nden Dr. Aziz Aboobaker, “Genellikle kök hücreler bölündüğünde, yaşlanma emareleri gösterirler. Bu, kök hücrenin artık daha çokça bölünemeyeceği manasına gelir. Bağırsak solucanları ve kök hücreleri ise bir biçimde yaşlanmaktan kaçınıyor ve hücrelerini bölmeye devam edebiliyorlar” dedi.
Bdelloid rotifera
1 milimetre ya da bundan daha kısa olan bu canlılar su olan rastgele bir konumda bulunabilir. Umumî olarak 30 günlük bir ömre sahip olan bu canlılar neden bu listede bulunuyor olabilir?
Bu mikroskobik canlılar, açlık ve susuzluk üzere buhran anlarında vücut fonksiyonlarını durdurabilme ve yaşlanma süreçlerini askıya alma üzere hususî bir yeteneğe sahipler. Velev inaktif olarak geçen müddet bu canlıların olağan hayat vadelerinden daha uzun bile olabiliyor.
Suyılanı
2,5 cm uzunluğunda ve ağaca benzeyen bu canlının listede tam olarak ne aradığını anlamak için yaşlılığı anlamamız gerekiyor. Mesela kişilerin yaşlandıkça ölmesi çok daha muhtemel fakat suyılanlarında bu durum tam olarak bu türlü işlemiyor.
Bu canlıların bunu başarmasının sebebi ise başlangıçta farklılaşmamış olan gelgelelim en nihayetinde bambaşka çeşitler olan üç farklı kök hücreyi kullanıyor olması. Bu kök hücreler, hayvanın vücudunu sistemli olarak yeniliyor böylelikle bu canlılar yaşlanma sürecinden etkilenmiyor ve epeyce düşük mevt nispetlerine sahip olmayı başarıyorlar.
"Okyanus quahog" midyesi
Bu yumuşakçayı istisnai yapan durumlardan bir tanesi, yaşının basitçe belirlenebilir olması. Ağaçlarınkine misal bir halde, bu canlının yaşını öğrenmek için de kabuğundaki halkaları saymanız yetiyor. Velev bu halkalardan geniş olanları, hayvanın o yıl hayli bolluk içerisinde yaşadığını, dar olan halkalar ise kıtlık yaşadığını anlatıyor.
Bulunan en yaşlı okyanus quahog midyesinin yaşı 507 olarak belirlenmişti. Bu canlının uzun ömrünün sırrı, alışılmadık bir halde ince reaktif oksijen üretimiyle temaslı. Olağanda bu moleküllerin oluşumu DNA, RNA, proteinlere zarar veriyor ve hücre vefatıyla sonuçlanıyor. Lakin bu midye, bu reaktif oksijen tipini nispeten azaltılmış formda ürettiği için yaşlılıkla savaşabiliyor.
Istakoz
Okyanus diplerinde yaşayan bu canlılarının ne kadar büyüyebildikleri bilinmeyen, yani ulaşabilecekleri bir maksimum hudut bulunmuyor. Bugüne kadar yakalanan en ağır ıstakoz 20 kg’dan biraz daha ağırdı.
Bu canlıların ortalama hayat döngüleri 50 ile 100 arasında değişiyor. Yani beşere hayli benzeri bir ömür döngüsüne sahip ama bir noktada ayrışıyor. Istakozlarda yaşlandıkça iştahı, cinsî isteği ya da kuvvet kaybetme üzere bir durum yaşanmıyor.
Ama ıstakozlar nispeten sıkıntı kaidelerde yaşlanıyorlar. Bu canlı, deri değiştirerek büyüyor ki bu da tüm dış iskeletini çıkarması manasına geliyor. Her deri değiştirmeden sonra hayvanın dış yüzeyi külliyen atılıyor yani yaşlanmaya dair bir emare kalmıyor. Hayvanın vefatına ise tekrar bu deri değiştirme süreci sebep oluyor. Istakoz büyüdükçe, deri değiştirme süreci de o kadar tehlikeli hale geliyor.
Boyalı kamplumbağa
Birçok kaplumbağa çeşidi uzun bir yaşama ve nispeten daha az yaşlılığa sahip olsa da Banding kaplumbağaları ve boyalı kaplumbağalarda yaşlılık vakası biraz farklı işliyor. Bu tıbbın dişileri, benzerlerinin gençlerinden daha çokça yumurtluyor ve daha düşük bir vefat nispetine sahip.
Amerikan Doğal Tarih Müzesi’nden Dr. Christopher J. Raxworthy, kaplumbağaların yaşlıklık sebebiyle ölmediğini söylüyor. Yaşlı kaplumbağaların iç organları, genç benzerleriyle neredeyse birebir tıpkı. Dr. Raxworthy, kaplumbağaların rastgele bir illete yakalanmama yahut bir kazaya kurban gitmemeleri durumunda sonsuza kadar yaşayabileceklerini söylüyor.
Denizanası
Turritopsis dohrnii olarak da bilinen denizanasının bu listede olmasının sebebi, transdiferansiyon olarak da bilinen yaşlılık sürecinin arkaya çevrilmesi durumu. Yani denizanası yaşlanıyor, sonra bu süreç bilakis işlemeye başlıyor, sonra tekrar yaşlanıyor. Bilindiği kadarıyla bu sürecin rastgele bir sonu bulunmuyor.
Bu süreç açlık, hastalık ya da sakatlanma üzere sebeplerle de tetiklenebiliyor. Velev bazen bir aydan kısa bir mühlet içerisinde bile tekrar tetiklenebiliyor.
Bristlecone çamı
Bristlecone çamının ömrünü yüz yıllarla değil bin yıllarla ölçmemiz gerekiyor. Bu cinste keşfedilen en yaşlı ağacın yaşının 5.000 olduğu iddia ediliyor. Bu ağaçların nerelerde bulunduğu ise kasıtlı ya da kasıtsız hasarlardan korumak için söylenmiyor.
Pando Kolonisi
Pando, yaklaşık 100 dönümlük bir yere yayılmış bir ağaç kolonisi durumunda ve her bir ağaç tıpkı organizmayı kullanıyor. Bunun sebebi ise titrek kavakların, zati var olan kök sisteminden yeni ağaçlar üretebilmesi. Yani tek bir hücre, filizlenmiş birçok ağaç gövdesine sahip olabilir.
Pando’nun en az 80 bin yaşında olduğu, en uygun ihtimalle ise 1 milyon yaşında olduğu iddia ediliyor ki bu da kendisini gezegenimizdeki en yaşlı canlı yapıyor.