Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ve Arizona Üniversitesi’nde vazife yapmakta olan Türk bilim kişisi Prof. Dr. Feryal Hususî, bilim yerküresinde büyük ses getirmesi beklenen Milletlerarası Hadise Ufku Teleskobu Projesi’nde de mahal alıyordu. Bu girişim dahilinde geçtiğimiz nisan ayında Dünya’dan 53 milyon ışık yılı aradaki Virgo grup yıldızındaki M87 Galaksisi'nin merkezinde bulunan üstün kütleli bir kara deliğin fotoğrafı halka açık olarak yayınlanmıştı.
Prof. Dr. Kişisel, AA’ya verdiği röportajda laf konusu girişim ve kara delik fotoğrafının halka açık olarak yayınlanması ile ilgili değerli açıklamalarda bulundu. Tarihin birinci kara delik fotoğrafının elde edilmesi sürecinde çalışan 200 bilim kişisinden biri olan Prof. Dr. Hususî, kara deliklerin görüntülenmesi için 20 yıldır çalışmalar içinde bulunduğunu, yerkürenin farklı noktalarına kurulan 8 teleskobu sanal olarak birbirine bağlayarak bir kara delik fotoğrafı elde etmenin nihayet mümkün olduğunu söyledi.
2019'da yayınlanan kara delik fotoğrafı 2018'de oluşturulmuş
Kara delik fotoğrafının birinci sefer Ağustos 2018’de ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Hususî, bu fotoğrafı oluşturan olguların 2017 yılında elde edildiğini, fotoğrafın halka açıklanmasının ise Nisan 2019’u bulduğunu lisana getirdi. Kara delik modellermeleri gerçekleştiren Uzay Ufku Teleskobu Bilim Kurulu ve Modelleme ve Tahlil Çalışma Grubu’nun başkanlığını da yürütmekte olan Prof. Dr. Feryal Özel’in açıklamaları şu biçimde;
“Dünyanın farklı konumlarındaki radyo teleskoplarla elde edilen X-ışını datalarını birleştirerek oluşturulan kara delik fotoğrafı, yerkürenin 5 kentinde eş vakitli basın toplantılarıyla kamuoyuna duyuruldu. Bilim kişileri, duydukları heyecanı anında paylaşmak velev. Saf ki kara deliği 2018 Ağustos ayında birinci gördüğümüzde çok keyifli olduk, gelgelelim 2019 Nisan ayına kadar hiç kimseye bir şey söyleyemedik. Zira hem emin olmamız hem de yayınları hazırlamamız gerekiyordu. Birinci kara delik imajını aldığımızı sır üzere saklamak oldukça çetindi.”
Kara delik fotoğrafı neden bir simite benziyor?
Kara delik fotoğrafının neden bir simit üzere göründüğünü de açıklayan Prof. Dr. Hususî, “Kara deliğin ortasında, ışığın büsbütün yok olduğu kara bir boşluk; etrafında ise gazların daima döndüğü bir kısım bulunuyor. Konum çekiminin tesiriyle bu gazlar, kara deliğe hakikat gidiyor ancak bir taraftan da etrafında dönüyor. Kara deliğin muhiti de bu nedenle parlak görünüyor. Yani etrafı simit, ortasında bir delik var üzere görünüyor.” halinde konuştu.
Einstein tarafından ortaya atılan Umum Görelilik Teorisi’ne nazaran kara deliklerin kozmostaki en gizemli ve tuhaf varlıklar olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Kişisel, açıklamalarına şu formda devam etti;
“Kara deliğin görüntülenmesi ile birlikte daha evvel bilim yerküresinde bilinmeyen hangi sırrın ortaya çıkarıldığına" ait soruya karşılık Kişisel, "Bu bir başlangıç diyelim öncelikle. Bundan sonra, bu deneyin başarılı olduğunu gösterdikten sonra natürel ki çok daha aşaması olacak.
Nitekim kara deliklerin özellikleri var mı yok mu sorusunun yanıtını arıyoruz. Şu ana kadar gördüklerimize nazaran, 'gerçekten de ışığın da kaybolduğu bir hacim var. Işığın ortaya çıkamaması demek hiçbir haberin bize ulaşamaması manasına geliyor. Yani kara delikler, kozmostan bağıntısız ufak adacıklar yaratıyor güya. Bunun saf ki çok çeşitli testlerini yapabileceğiz artık. Daha evvel daima kara deliğin etrafındaki tesirlerine bakarak ne olduğunu anlamaya çalışıyorduk. Birinci kez bu vaka ufkunun varlığını, ışığın yok olduğunu kendi gözlerimizle görebiliyoruz. Doğal ki çok daha farklı şeyler yapabileceğiz bu donelerle.”
Kara delik araştırmaları günlük hayatı nasıl etkiliyor?
Uzayla ilgili keşiflerin dolaylı ya da gecikmeli olarak da olsa günlük hayatı etkilediğini lisana getiren Hususî, ameliyatlarda kullanılan lazerlerin ya da akıllı telefonlarda bulunan GPS sistemlerinin buna örnek oluşturduğunu belirterek, “Bundan 100 yıl evvel ortaya konmuş bu teori, artık adres bulmada tüm yerküredeki kişilere kolaylık sağlıyor. Yani temel bilimde karşılaştığımız kavramlar, kesinlikle insanın hayatını ve teknolojiyi bir gün etkiliyor. Lakin bu olmasa bile insan meraklı ve keşfetmekten zevk alan bir yapıya sahip. Külliyen insan ruhunun keşfinden kaynaklanan bir araştırma.” biçiminde konuştu.
Uzay konusundaki yürütmekte olduğu çalışmalar hakkında da malumat veren Şahsi, “Biz ekip olarak Einstein'nın teorisinin tam olmadığını kanıtlamaya çalışıyoruz. Yani teori, konum çekimini pek âlâ açıklıyor lakin bir de bizim parçacıkları anlatmakta kullandığımız kuantum mekaniği dediğimiz bir sair fizik teorisi var ve ikisi birbiriyle örtüşmüyor. Bir mahalde birinden birinin değişik bir hali olması gerek ki örtüştükleri bir noktayı bulabilelim. Kara deliklere bakmamızın nedenlerinden biri de bu. Yani kara deliklerde, etrafında hem kuantum mekaniğinin tesirlerinin hem de konum çekiminin çok kuvvetli tesirlerinin olabileceği noktalar arıyoruz. Hasebiyle bu daha başlangıç.
Kara delik fotoğrafını elde ettikten sonra biz sayısal olarak çok çokça testini yapacağız bu kanunların. Yani tahminen Einstein'nın teorisinin eksik olduğu bir mahal olacak. Onu bulursak saf ki bizi çok berhudar eder. Einstein, hayatı boyunca kara delik fikrinden nefret ederek yaşıyor. Kara delikler, şayet sahiden teorinin öngördüğü üzere ise nasıl görünüyorlar kısmı çok yeni bir çalışma. Yani son 20 yıllık çalışmalar bunlar. O yüzden yeni yeni olgular elde ediyoruz." halinde konuştu.