Hucre Nedir Hucre Teorisi
Hucre Nedir Hucre Teorisi Hucre Konu Anlatımı Lise Biyoloji Hucre Konusu
Hucre teorisi:
1)Butun canlılar hucrelerden meydana gelmiştir
2)Hucreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş gorurler
3)Hucreler bolunerek coğalırlar
• Tek hucrelilerde butun olaylar hucre icerisinde gercekleşirİş bolumu ve doku oluşumu yokturCok hucrelilerde butun olaylar hucre grupları arasındaki iş bolumu ile olur
• En basit cok hucreli yada en karmaşık tek hucreli Volvox ’ tur
• Volvox' ta işbolumu vardır ama doku oluşumu yoktur
• Tek hucrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir
• Bilinen en buyuk hucre deve kuşu yumurtasıdır Bilinen en uzun hucre ise sinir hucresidir
• Hucre 3 kısımda incelenir
1) Hucre zarı
2) Sitoplazma
3) Cekirdek
1) HUCRE ZARI
• Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşurHucre zarının yapısı akıcımozaik zar mo**** ile acıklanırBu modele gore zar; yağ denizinde yuzen proteinlerden oluşmuştur
• Karbonhidratlar hucre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunurBunun sağladığı avantaj ise hucrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktırHucre zarının ozgulluğunu veren kimyasal madde glikoproteindirGlikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler
• Madde girişcıkışı proteinler uzerindeki porlardan olur
• Zarın ozellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve secici gecirgendir
• Zardaki proteinler enzim gorevi yapar
• Zarın gorevleri : Hucreyi dağılmaktan korurHucreye şekil verirHucreyi dış etkilerden korurMadde alışverişini sağlar
• Zarın secicigecirgen olması onun canlı olduğunu gosterir
• Hucre ceperi cansızdır,esnek değildir,tam gecirgendirHucrenin dayanıklılığını arttırır, hucreye şekil verirUzerindeki ****klere gecit denirSelulozik yapıdadırProkaryot hucrelerde de bulunur ama yapısı selulozik değildir
2) SİTOPLAZMA
• İki kısımdır
a) Sıvı kısımu,protein,yağ,karbonhid rat,mi neral,vitamin,RNA ceşitleri,nukleotidler,ATP ve
enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur
Gorevi:
1) Biyokimyasal reaksiyonlar icin zemin oluşturmak
2) Organellere yataklık etmek
3) Rotasyon ve sirkulasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak
b) Organeller:Ozel yapı ve gorevi olan sitoplazmik cisimlerdir
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• Hucre zarından cekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir
• Memeli alyuvarı haric butun cekirdekli hucrelerde bulunur
• Hucre icine ve dışına madde taşırBazı maddeleri depolar(Ca ve protein)Cekirdek zarı ve golgiyi yaparHucreyi bolmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar
• Uzerinde ribozom bulunanlarına granullu ER; bulundurmayanlara da granulsuz ER denir
Granullu ER enzim salgılayan hucrelerde,granulsuz ER yağ sentezleyen hucrelerde coktur
GOLGİ
• Cekirdeğe yakın bulunurHucre zarı yapımına katılır
• Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurOnun icin sut bezi, tukruk bezi,ter bezi gibi salgı yapan hucrelerdeki sayısı diğer hucrelerdekilere oranla daha fazladır
• Enzimleri paketliyerek lizozomu oluştururHucre zarı yapımına katılır
• Glikoprotein,lipoprotein,mukus ,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selulozlu maddeler salgılar
• Memeli alyuvarı haric butun cekirdekli hucrelerde bulunur
LİZOZOM
• Buyuk molekullu besinleri parcalarKurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama donemi biten memelilerde sut bezlerinin korelmesi,pasif kalan kasların kuculmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vucuda giren ******ların yok edilmesi lizozom sayesindedir
• Fagositoz ve pinositoz yapan hucrelerde cokturORNEK:Akyuvar hucresi ve tek hucreliler
• Lizozom parcalanırsa hucre kendini sindirirBuna otoliz denir
• Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur
İcerisindeki enzimler ribozomlarda uretilir
Uretilen enzimler ER ile taşınır
ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur
• Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir
RİBOZOM
• Butun hucrelerde bulunan en kucuk organeldir
• Protein ve rRNA'dan oluşurCekirdekcikte uretilir
• Zarsızdır ve iki birimdirUst birim(buyuk birim) protein,alt birimse(kucuk birim) rRNA'dan
oluşur
• Protein ve enzim sentezler
• Granullu ER ve cekirdek zarı uzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir
• Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar
• Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır
• Bir hucrenin canlılığını surdurebilmesi icin mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır(Enzimlerden
dolayı)
• Enzim salgılayan bez hucrelerinde sayısı daha fazladır
MİTEKONDRİ
• Cift zarlıdırİc zar kıvrımlıdırKıvrımlara krista,zarların arasını ve icini dolduran sıvıya matrix
denir
• Oksijenli solunum yaparak enerjinin uretildiği ve depolandığı yerdir
• Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hucrelerde sayısı daha fazladır Bulundukları hucreninde enerjiye en cok ihtiyac olan bolumlerinde toplanırlar
ORNEKinirlerin sinaps bolgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma
bolgelerinde cok bulunur
• Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunurKendi DNA'sı olmasına rağmen hucre
DNA'sına bağımlıdır
• Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır
• Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz
SENTROZOM
• Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hucrelerinde bulunur
• Sentriol denilen iki alt birimden oluşur
• Hucre bolunmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara cekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar
• Hucre dışına uzanan kirpik,kamcı,sil gibi yapıları oluşturur
• Sentrioller dikine duran dokuz cift tupcukten oluşur
PLASTİDLER
• Sadece bitki hucrelerinde bulunan renk maddesidir3 tiptir
a) Kloroplast
• Bitkiye yeşil rengini verir
• Cift zarlıdırİc zarı katmanlıdırBu katmanlara grana,icini dolduran sıvıya ise stroma denir
• Fotosentez yaparak besin uretir
• Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur
• Granalar icinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez icin gerekli ışığı absorbe eden
klorofil vardır
• Butun bitki hucrelerinde bulunmazORNEK:Kokte
b) Kromoplast
• Bitkilerde meyve ve ciceklerin rengini verirLikopin(kırmızı),ksantof il(sarı) ve karoten (turuncu) olmak uzere uc ceşittir
• Bitkilerde diğer renkler koful oz suyunun asit veya baz oluşuna gore renk değiştiren
antokyondenen maddeler ile oluşturulur
c) Lokoplast
• RenksizdirGenelde kok,govde ve tohumda bulunur
• Nişasta,yağ ve protein depolar
• Işıkla karşılaşınca kloroplastlara donuşur
KOFUL
• ER'dan,golgiden,hucre zarından ve lizozomdan oluşabilir
• Hayvansal hucrelerde az ve kucuk,bitkisel hucrelerde ise gencken kucuk,yaşlandıkca buyurlerCunku tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir
• Hucre ici osmatik basınc ve pH'ı ayarlar
• Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hucreye diklik ve direnc verir
• Metabolizmanın aktiflik derecesini belirlerEğer koful buyuk ve sitoplazmada miktarı cok ise
metabolizma yavaşlar
Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla cevrilmesiyle oluşurAkyuvarlar ******ları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur
Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hucrelilerinde bulunan daimi kofuldurFazla suyu dışarı
atar
Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar
3) CEKİRDEK
• Hucreyi yonetirHucre bolunmesini sağlarKalıtım bilgisini taşır4 bolumdur
A) CEKİRDEK ZARI
• Cift katlı bir zardır
• Uzerindeki ****klere por denirBunlar hucre zarındaki porlardan daha buyuktur
• Hucre bolunmesi sırasında kaybolan bu zarın bolunmeden sonra yeniden yapılmasında ER
ve golgi gorevlidir
B) CEKİRDEK SIVISI
• Homojen gorunumludurİcerisinde bol miktarda ATP,nukleotit,ribozom ve protein bulunur
C) CEKİRDEKCİK
• Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunurRibozom sentezi yapılırBakterilerde
yoktur
D) KROMATİN İPLİK
• Hucrede en cok bulunan maddedir
• DNA'nın kendisi olup kromozomları oluştururKromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur
Kalıtsal karakterleri taşırUreme ve buyumeyi sağlarHucreyi yonetir
HUCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ
• Hucre zarında gercekleşen bir olaydır
• Canlılığın devamı icin gereklidir
• Hucre zarından gecebilenler :
O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz ,fruktoz,galaktoz,yağ asidi,gliserol,aasit,vitamin, alkol
• Hucre zarından gecemeyenler :
Protein,yağ,karbonhidrat
• 4 yolla olur:
1) DİFUZYON
• Bir maddenin cok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir
• Porlardan gecebilecek buyuklukteki maddeler difuzyona uğrarPorlardan buyuk maddeler difuzyon yapamaz
• Enerji harcanmaz
• Enzim kullanılmaz
• Canlı ve cansız ortamda gorulebilirCanlılık ****li değildir
• Denge sağlanana kadar devam eder ve durur
ORNEK : Odaya dokulen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana gecmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana gecmesi
DİFUZYONU ETKİLEYEN FAKTORLER
1) Kucuk molekuller,buyuk molekullere gore daha kolay gecerler
2) Notr molekuller iyonlara gore daha kolay gecerCunku zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır
Negatif iyonlar biraz daha kolay gecer
3) Yağda cozunen maddeler de cozunmeyenlere gore daha kolay gecer(A,D,E,K vitaminleri)
4) Yağı cozen maddelerde kolay gecer(Alkol ve eter gibi)
5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkca difuzyon hızı da artar
6) İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar coksa difuzyonda o kadar hızlı olur
7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difuzyon hızlı olur
DİYALİZ : Suda cozunmuş maddelerden bazılarının yarı gecirgen zardan difuzyonuna denirBobrekleri calışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki ure temizlenir
2) OSMOZ• Suyun difuzyonudurSuyun cok olduğu yerden az olduğu yere gecmesidir
HİPERTONİK ORTAM(COK YOĞUN ORTAM)
• Bir hucre kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek buzulurBu olaya
plazmoliz denirORNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek buzulmesi
HİPOTONİK ORTAM(AZ YOĞUN ORTAM)
• Bir hucre kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir
• Bitki hucrelerinde deplazmoliz devam ederse hucre şişer ve turgor durumuna gecer
• Hayvan hucrelerinde deplazmoliz devam ederse hucre patlarBuna hemoliz denir
İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM)
• Bir hucre izotonik bir ortama konursa hicbir değişikliğe uğramaz
OSMATİK BASINC
• Hucre icerisindeki cozunmuş maddenin hucre zarına yaptığı basınctırYada (etki tepkiye
gore)hucre dışındaki suyun yoğunluk farkından dolayı hucre icerisine girmek icin zarlara
yaptığı basınctır
• Cozunmuş madde miktarı (hucrenin yoğunluğu) arttıkca osmatik basınc artar
TURGOR BASINCI
• Hucre icerisindeki suyun hucre zarına (yada cepere) yaptığı basınctır
• Kofullar tarafından ayarlanır
• Turgor cok artarsa su girişi durur
• Turgor, otsu bitki ve yaprakların dik durmasını sağlar
• Turgor, stomaların acılıp kapanmasını sağlar
• Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar
• Suyun hareketi daima OB' ın fazla olduğu yere doğrudur
3) AKTİF TAŞIMA
• Bir maddenin az olduğu yerden cok olduğu yere gecmesidir
• Porlardan gecebilecek buyuklukteki maddeler aktif taşıma ile taşınır
• Enzim kullanılır
• Enerji harcanır
• Sadece canlı hucrelerde gorulur
• Denge yoktur
• Taşıyıcı molekuller kullanılır
ORNEK:İnce bağırsaktaki glikozun kana gecmesiBobrekteki geri emilim
NOT 1 : Hucre zarından gecebilecek buyuklukteki bir maddenin miktarı hucre ici ile hucre
dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada aktif taşıma var demektir
NOT 2 : Sıcaklık artışı,molekulun alınmasını hızlandırmaz
4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ
• Hucre zarından gecemeyecek buyuklukteki maddelerin oluşturulan ceplerle iceri alınmasına endositoz;yine aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir
• Hucre zarından gecemeyecek buyuklukteki katı maddelerin iceri alınmasına fagositoz;sıvı maddelerin iceri alınmasına pinositoz denir
ENDOSİTOZUN OZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hucre zarı azalırHucrenin iceriği artar
• Hucreye alınan bu buyuk maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki hucre ici enzimlerle parcalanır
• Tek hucrelilerde ve akyuvarlar da cok gorulur
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Bitki hucrelerinde ve diğer ceperi olan hucrelerde gorulmez
EKZOSİTOZUN OZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hucre zarı artarHucrenin iceriği azalır
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır
• Bitki ve hayvan hucrelerinde gorulur
NOT 3 : Tatlı sularda yaşayan bir hucrelilerde fazla suyu dışarı atan kontraktil koful
bulunurHucre icerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla iceri girmesidir
NOT 4 : Bir bitki hucresinin turgor durumuna gecmesinde a)Ortamın yoğunluğu
b)Hucre icindeki madde yoğunluğu c)Ceperin selulozdan yapılmış olması etkilidir
NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yokturAma aktif taşıma,difuzyon ve
osmozda vardır
Hucre Nedir Hucre Teorisi Hucre Konu Anlatımı Lise Biyoloji Hucre Konusu
Hucre teorisi:
1)Butun canlılar hucrelerden meydana gelmiştir
2)Hucreler bağımsız hareket ettikleri halde birlikte iş gorurler
3)Hucreler bolunerek coğalırlar
• Tek hucrelilerde butun olaylar hucre icerisinde gercekleşirİş bolumu ve doku oluşumu yokturCok hucrelilerde butun olaylar hucre grupları arasındaki iş bolumu ile olur
• En basit cok hucreli yada en karmaşık tek hucreli Volvox ’ tur
• Volvox' ta işbolumu vardır ama doku oluşumu yoktur
• Tek hucrelilerin oluşturduğu topluluğa koloni denir
• Bilinen en buyuk hucre deve kuşu yumurtasıdır Bilinen en uzun hucre ise sinir hucresidir
• Hucre 3 kısımda incelenir
1) Hucre zarı
2) Sitoplazma
3) Cekirdek
1) HUCRE ZARI
• Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşurHucre zarının yapısı akıcımozaik zar mo**** ile acıklanırBu modele gore zar; yağ denizinde yuzen proteinlerden oluşmuştur
• Karbonhidratlar hucre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunurBunun sağladığı avantaj ise hucrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktırHucre zarının ozgulluğunu veren kimyasal madde glikoproteindirGlikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler
• Madde girişcıkışı proteinler uzerindeki porlardan olur
• Zarın ozellikleri : Canlıdır,saydamdır,esnektir ve secici gecirgendir
• Zardaki proteinler enzim gorevi yapar
• Zarın gorevleri : Hucreyi dağılmaktan korurHucreye şekil verirHucreyi dış etkilerden korurMadde alışverişini sağlar
• Zarın secicigecirgen olması onun canlı olduğunu gosterir
• Hucre ceperi cansızdır,esnek değildir,tam gecirgendirHucrenin dayanıklılığını arttırır, hucreye şekil verirUzerindeki ****klere gecit denirSelulozik yapıdadırProkaryot hucrelerde de bulunur ama yapısı selulozik değildir
2) SİTOPLAZMA
• İki kısımdır
a) Sıvı kısımu,protein,yağ,karbonhid rat,mi neral,vitamin,RNA ceşitleri,nukleotidler,ATP ve
enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur
Gorevi:
1) Biyokimyasal reaksiyonlar icin zemin oluşturmak
2) Organellere yataklık etmek
3) Rotasyon ve sirkulasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak
b) Organeller:Ozel yapı ve gorevi olan sitoplazmik cisimlerdir
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• Hucre zarından cekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir
• Memeli alyuvarı haric butun cekirdekli hucrelerde bulunur
• Hucre icine ve dışına madde taşırBazı maddeleri depolar(Ca ve protein)Cekirdek zarı ve golgiyi yaparHucreyi bolmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar
• Uzerinde ribozom bulunanlarına granullu ER; bulundurmayanlara da granulsuz ER denir
Granullu ER enzim salgılayan hucrelerde,granulsuz ER yağ sentezleyen hucrelerde coktur
GOLGİ
• Cekirdeğe yakın bulunurHucre zarı yapımına katılır
• Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurOnun icin sut bezi, tukruk bezi,ter bezi gibi salgı yapan hucrelerdeki sayısı diğer hucrelerdekilere oranla daha fazladır
• Enzimleri paketliyerek lizozomu oluştururHucre zarı yapımına katılır
• Glikoprotein,lipoprotein,mukus ,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selulozlu maddeler salgılar
• Memeli alyuvarı haric butun cekirdekli hucrelerde bulunur
LİZOZOM
• Buyuk molekullu besinleri parcalarKurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama donemi biten memelilerde sut bezlerinin korelmesi,pasif kalan kasların kuculmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vucuda giren ******ların yok edilmesi lizozom sayesindedir
• Fagositoz ve pinositoz yapan hucrelerde cokturORNEK:Akyuvar hucresi ve tek hucreliler
• Lizozom parcalanırsa hucre kendini sindirirBuna otoliz denir
• Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur
İcerisindeki enzimler ribozomlarda uretilir
Uretilen enzimler ER ile taşınır
ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur
• Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir
RİBOZOM
• Butun hucrelerde bulunan en kucuk organeldir
• Protein ve rRNA'dan oluşurCekirdekcikte uretilir
• Zarsızdır ve iki birimdirUst birim(buyuk birim) protein,alt birimse(kucuk birim) rRNA'dan
oluşur
• Protein ve enzim sentezler
• Granullu ER ve cekirdek zarı uzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir
• Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar
• Her canlıda ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır
• Bir hucrenin canlılığını surdurebilmesi icin mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır(Enzimlerden
dolayı)
• Enzim salgılayan bez hucrelerinde sayısı daha fazladır
MİTEKONDRİ
• Cift zarlıdırİc zar kıvrımlıdırKıvrımlara krista,zarların arasını ve icini dolduran sıvıya matrix
denir
• Oksijenli solunum yaparak enerjinin uretildiği ve depolandığı yerdir
• Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hucrelerde sayısı daha fazladır Bulundukları hucreninde enerjiye en cok ihtiyac olan bolumlerinde toplanırlar
ORNEKinirlerin sinaps bolgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma
bolgelerinde cok bulunur
• Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunurKendi DNA'sı olmasına rağmen hucre
DNA'sına bağımlıdır
• Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır
• Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz
SENTROZOM
• Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hucrelerinde bulunur
• Sentriol denilen iki alt birimden oluşur
• Hucre bolunmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara cekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar
• Hucre dışına uzanan kirpik,kamcı,sil gibi yapıları oluşturur
• Sentrioller dikine duran dokuz cift tupcukten oluşur
PLASTİDLER
• Sadece bitki hucrelerinde bulunan renk maddesidir3 tiptir
a) Kloroplast
• Bitkiye yeşil rengini verir
• Cift zarlıdırİc zarı katmanlıdırBu katmanlara grana,icini dolduran sıvıya ise stroma denir
• Fotosentez yaparak besin uretir
• Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur
• Granalar icinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez icin gerekli ışığı absorbe eden
klorofil vardır
• Butun bitki hucrelerinde bulunmazORNEK:Kokte
b) Kromoplast
• Bitkilerde meyve ve ciceklerin rengini verirLikopin(kırmızı),ksantof il(sarı) ve karoten (turuncu) olmak uzere uc ceşittir
• Bitkilerde diğer renkler koful oz suyunun asit veya baz oluşuna gore renk değiştiren
antokyondenen maddeler ile oluşturulur
c) Lokoplast
• RenksizdirGenelde kok,govde ve tohumda bulunur
• Nişasta,yağ ve protein depolar
• Işıkla karşılaşınca kloroplastlara donuşur
KOFUL
• ER'dan,golgiden,hucre zarından ve lizozomdan oluşabilir
• Hayvansal hucrelerde az ve kucuk,bitkisel hucrelerde ise gencken kucuk,yaşlandıkca buyurlerCunku tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir
• Hucre ici osmatik basınc ve pH'ı ayarlar
• Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hucreye diklik ve direnc verir
• Metabolizmanın aktiflik derecesini belirlerEğer koful buyuk ve sitoplazmada miktarı cok ise
metabolizma yavaşlar
Besin kofulu : Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla cevrilmesiyle oluşurAkyuvarlar ******ları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur
Kontraktil (vurgan) koful : Tatlı su tek hucrelilerinde bulunan daimi kofuldurFazla suyu dışarı
atar
Boşaltım kofulu : Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar
3) CEKİRDEK
• Hucreyi yonetirHucre bolunmesini sağlarKalıtım bilgisini taşır4 bolumdur
A) CEKİRDEK ZARI
• Cift katlı bir zardır
• Uzerindeki ****klere por denirBunlar hucre zarındaki porlardan daha buyuktur
• Hucre bolunmesi sırasında kaybolan bu zarın bolunmeden sonra yeniden yapılmasında ER
ve golgi gorevlidir
B) CEKİRDEK SIVISI
• Homojen gorunumludurİcerisinde bol miktarda ATP,nukleotit,ribozom ve protein bulunur
C) CEKİRDEKCİK
• Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunurRibozom sentezi yapılırBakterilerde
yoktur
D) KROMATİN İPLİK
• Hucrede en cok bulunan maddedir
• DNA'nın kendisi olup kromozomları oluştururKromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur
Kalıtsal karakterleri taşırUreme ve buyumeyi sağlarHucreyi yonetir
HUCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ
• Hucre zarında gercekleşen bir olaydır
• Canlılığın devamı icin gereklidir
• Hucre zarından gecebilenler :
O2,CO2,CO,su,mineraller,glikoz ,fruktoz,galaktoz,yağ asidi,gliserol,aasit,vitamin, alkol
• Hucre zarından gecemeyenler :
Protein,yağ,karbonhidrat
• 4 yolla olur:
1) DİFUZYON
• Bir maddenin cok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir
• Porlardan gecebilecek buyuklukteki maddeler difuzyona uğrarPorlardan buyuk maddeler difuzyon yapamaz
• Enerji harcanmaz
• Enzim kullanılmaz
• Canlı ve cansız ortamda gorulebilirCanlılık ****li değildir
• Denge sağlanana kadar devam eder ve durur
ORNEK : Odaya dokulen kolonyanın her tarafa dağılmasıAkciğerdeki oksijenin kana gecmesiİnce bağırsaktaki glikozun kana gecmesi
DİFUZYONU ETKİLEYEN FAKTORLER
1) Kucuk molekuller,buyuk molekullere gore daha kolay gecerler
2) Notr molekuller iyonlara gore daha kolay gecerCunku zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır
Negatif iyonlar biraz daha kolay gecer
3) Yağda cozunen maddeler de cozunmeyenlere gore daha kolay gecer(A,D,E,K vitaminleri)
4) Yağı cozen maddelerde kolay gecer(Alkol ve eter gibi)
5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkca difuzyon hızı da artar
6) İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar coksa difuzyonda o kadar hızlı olur
7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difuzyon hızlı olur
DİYALİZ : Suda cozunmuş maddelerden bazılarının yarı gecirgen zardan difuzyonuna denirBobrekleri calışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki ure temizlenir
2) OSMOZ• Suyun difuzyonudurSuyun cok olduğu yerden az olduğu yere gecmesidir
HİPERTONİK ORTAM(COK YOĞUN ORTAM)
• Bir hucre kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek buzulurBu olaya
plazmoliz denirORNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek buzulmesi
HİPOTONİK ORTAM(AZ YOĞUN ORTAM)
• Bir hucre kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişerBu olaya deplazmoliz denir
• Bitki hucrelerinde deplazmoliz devam ederse hucre şişer ve turgor durumuna gecer
• Hayvan hucrelerinde deplazmoliz devam ederse hucre patlarBuna hemoliz denir
İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM)
• Bir hucre izotonik bir ortama konursa hicbir değişikliğe uğramaz
OSMATİK BASINC
• Hucre icerisindeki cozunmuş maddenin hucre zarına yaptığı basınctırYada (etki tepkiye
gore)hucre dışındaki suyun yoğunluk farkından dolayı hucre icerisine girmek icin zarlara
yaptığı basınctır
• Cozunmuş madde miktarı (hucrenin yoğunluğu) arttıkca osmatik basınc artar
TURGOR BASINCI
• Hucre icerisindeki suyun hucre zarına (yada cepere) yaptığı basınctır
• Kofullar tarafından ayarlanır
• Turgor cok artarsa su girişi durur
• Turgor, otsu bitki ve yaprakların dik durmasını sağlar
• Turgor, stomaların acılıp kapanmasını sağlar
• Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar
• Suyun hareketi daima OB' ın fazla olduğu yere doğrudur
3) AKTİF TAŞIMA
• Bir maddenin az olduğu yerden cok olduğu yere gecmesidir
• Porlardan gecebilecek buyuklukteki maddeler aktif taşıma ile taşınır
• Enzim kullanılır
• Enerji harcanır
• Sadece canlı hucrelerde gorulur
• Denge yoktur
• Taşıyıcı molekuller kullanılır
ORNEK:İnce bağırsaktaki glikozun kana gecmesiBobrekteki geri emilim
NOT 1 : Hucre zarından gecebilecek buyuklukteki bir maddenin miktarı hucre ici ile hucre
dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada aktif taşıma var demektir
NOT 2 : Sıcaklık artışı,molekulun alınmasını hızlandırmaz
4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ
• Hucre zarından gecemeyecek buyuklukteki maddelerin oluşturulan ceplerle iceri alınmasına endositoz;yine aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz denir
• Hucre zarından gecemeyecek buyuklukteki katı maddelerin iceri alınmasına fagositoz;sıvı maddelerin iceri alınmasına pinositoz denir
ENDOSİTOZUN OZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hucre zarı azalırHucrenin iceriği artar
• Hucreye alınan bu buyuk maddeler lizozomdaki ve besin kofulundaki hucre ici enzimlerle parcalanır
• Tek hucrelilerde ve akyuvarlar da cok gorulur
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Bitki hucrelerinde ve diğer ceperi olan hucrelerde gorulmez
EKZOSİTOZUN OZELLİKLERİ
• Enerji harcanır
• Enzim kullanılır
• Hucre zarı artarHucrenin iceriği azalır
• Canlılık ****lidir
• Denge yoktur
• Boşaltım kofulu ve golgi yardımıyla atılır
• Bitki ve hayvan hucrelerinde gorulur
NOT 3 : Tatlı sularda yaşayan bir hucrelilerde fazla suyu dışarı atan kontraktil koful
bulunurHucre icerisindeki fazla suyun nedeni suyun osmozla iceri girmesidir
NOT 4 : Bir bitki hucresinin turgor durumuna gecmesinde a)Ortamın yoğunluğu
b)Hucre icindeki madde yoğunluğu c)Ceperin selulozdan yapılmış olması etkilidir
NOT 5 : Endositoz ve ekzositozda yoğunluk farkı yokturAma aktif taşıma,difuzyon ve
osmozda vardır