Ülkemizde ve dünyada, bilhassa çocukluk devrinde görülmeye başlanan kimi nöro-gelişimsel farklılıklara bağlı sendromların ismi konulmaya ve bu sendromların nedenleri, tedavi süreçleri ve belirtileri hakkında çalışmalar yapılmaya başladı. Evvelce ismi konulmamış pek çok rahatsızlığın bugün otizm olarak isimlendirildiğini ve bunlardan birinin de asperger sendromu olduğunu artık biliyoruz.
Pekala; asperger sendromu nedir, neden olur, belirtileri ve tedavi süreci nedir? Tohum Otizm Vakfı başta olmak üzere ülkemizde ve dünyada pek çok uzman ve istekli, asperger sendromu ve gibisi otizm çeşitleri ile ilgili çalışmalar yaparak halkı bilinçlendirmeye çalışıyorlar. Asperger sendromu hakkında bilgi sahibi olarak etrafımızda ve tahminen ailemizde bu rahatsızlığa sahip bireylere nasıl davranacağımızı öğrenebiliriz.
Asperger sendromu nedir?
Otizm spektrum bozuklukları olarak isimlendirilen nörolojik bozukluklardan biri olan asperger sendromu, doğuştan gelen ya da doğumdan sonraki birinci yıllarda ortaya çıkan bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Beyin yapısında ya da beynin işleyişini sağlayan hudut sisteminde yaşanan bir sorun nedeniyle ortaya çıktığı düşünülüyor. Yüksek fonksiyonlu otizm ya da otizm spektrum bozukluğu olarak da isimlendirilir.
Asperger sendromu belirtileri nelerdir?
- Göz teması kuramamak.
- İsmi söylendiğinde bakmamak.
- Parmağıyla istediği şeyi işaret edememek.
- Yaşıtları ile tıpkı oyunlara ilgi duymamak.
- Sallanmak, parmak ucunda yürümek.
- Dönen objelere çok ilgili duymak.
- Takıntılı davranışlar sergilemek.
- Konuşma geriliği sergilemek.
- Alaka kurmakta ve devam ettirmekte zorluk yaşamak.
- His söz ederken zorluk yaşamak.
- Başka beşerlerle etkileşim kurmakta zorluk yaşamak.
- Tekrarlayan hareketler yapmak.
- Israrla tıpkı rutine bağlı kalmak.
- Tek alana ağır ilgi göstermek.
- Duyusal manada az ya da çok uyarılmak.
Bu belirtiler bilhassa çocuklarda dikkatli bir halde gözlemlenmelidir. Asperger sendromuna sahip bireyler, toplumsal marifetlerin ve konuşma yetisinin gereğince gelişememesi ve muhakkak mevzularda takıntılı olmaları sebebiyle öbür beşerlerle irtibat kurmakta zorluk yaşarlar.
Asperger sendromuna sahip bireyler yürüme, koşma, bisiklete binme, tırmanma üzere temel maharetlerde sorun yaşayabilirler. Tıpkı halde monoton ve tekrar eden bir konuşmaya sahip olarak, çok daha az mimik sergileyebilir ve karşı tarafın beden lisanını anlamakta zorluk yaşayabilirler.
Asperger sendromuna sahip bir birey ile ilgilendiği spesifik bir mevzu hakkında rahatça konuşulabilir. Fakat karşı taraf husus değiştirmek istediğinde ya da jest ve mimikleri ile öbür bir şey anlatmaya çalıştığında bu durumun asperger sendromlu birey tarafından anlaşılması epeyce zordur.
Asperger sendromu neden olur?
Asperger sendromunun nedeni, beyin yapısında yaşanan ve hudut sistemini etkileyen nörolojik bir sıkıntıdır. Genel olarak doğuştan gelen bu sorunun neden ortaya çıktığı şimdi tam olarak bilinmiyor. Lakin en çok üzerinde durulan neden, genetik faktördür.
Genetik faktörün yanı sıra asperger sendromuna, ömrün birinci yıllarında etkilenilen çevresel faktörler de neden olabiliyor. Bu çevresel faktörler, kimyasal toksinler ve virüsler olarak kabul ediliyor. Erkek çocuklarda, kız çocuklara oranla daha sık görülen asperger sendromu konusunda erken teşhis son derece kıymetli.
Erken teşhis için dikkat edilmesi gerekenler:
Asperger sendromunun kesin bir tedavisi olmamakla bir arada erken teşhis edildiği durumlarda uygulanan ilaç ve terapiler ile toplumsal yaşama ahenk süreci hızlandırılabilir. Aşağıdaki belirtilerden biri ya da birkaçı görülen çocuklara otizm değerlendirmesi yapılabilir.
- Göz teması kurmada zorluk.
- İsmi söylendiğinde bakmama.
- Söyleneni duymuyor üzere davranma.
- Oyuncaklarla oynayamama.
- Yaşıtlarının oyunlarına ilgisizlik.
- Tıpkı kelamları tekrar etme.
- Yaşıtlarına nazaran konuşmada geri kalma.
- Sallanma ve çırpınma üzere hareketler yapma.
- Çok hareket ederek istediğini yapma.
- Uzun mühlet tek bir şeye odaklanma.
- Birtakım eşyaları ısrarla döndürme ve sıraya dizme.
- Değişikliklere çok reaksiyon gösterme.
Üstteki belirtilerden birini ya da birkaç adedini devamlı olarak gösteren çocuklar için birinci olarak çocuk hekimi tarafından genel bir muayene yapılır. Duruma nazaran çocuk ruh hastalıkları uzmanı ve çocuk nöroloğu tarafından da birtakım testler uygulanır. 12 aylıktan itibaren çocuklara asperger sendromu tanısı konulabilir.
Hastalıkları Denetim Etme ve Tedbire Merkezi, Centers for Disease Control Prevention tarafından yayınlanan 2006 tarihli rapora nazaran her 150 çocuktan birinde, 2018 yılında yayınlanan rapora nazaran ise her 59 çocuktan birinde otizm ve cinsleri görülüyor.
Asperger sendromu tedavi süreci nasıl işliyor?
Asperger sendromunu kesin olarak ortadan kaldıracak bir tahlil şimdi bulunmuş değil. Lakin sonluluğu, hiperaktiviteyi, tekrarlayan davranışları ve uykusuzluğu azaltan ilaçlarla birlikte uygulanan toplumsal maharet eğitimi, konuşma ve lisan terapisi, fizik terapi ve bilişsel davranış terapisi ile asperger sendromu sahibi bireyler de toplumsal yaşama ahenk sağlayabiliyorlar.
Asperger sendromu hakkında kısaca bilinmesi gerekenler:
- Beyin yapısındaki nörolojik meselelerden kaynaklandığı düşünülmektedir.
- Beyinde yaşanan olağandışı elektrik aktiviteleri nedeniyle asperger sendromuna sahip bireylerde (%35 oranında) nöbet geçirme, istemsiz hareketler, şuur kaybı üzere sıkıntılar da görülebiliyor.
- Asperger sendromu bir ruh hastalığı değildir.
- Çocuk yetiştirme yolları ile ya da ailenin ekonomik durumu ile asperger sendromu ortasında hiçbir bağ yoktur.
- Kalıtsal bir bozukluk olduğu düşünülüyor lakin kesin bir bilgi şu an için bulunmuş değil.
- Erkek çocuklarda, kızlardan 4,3 kat daha yaygın görülüyor.
- Asperger sendromuna sahip bireylerin birçoklarında, bilinenin tersine, zeka geriliği görülmektedir.
- Asperger sendromuna sahip bireylerin %10'ununda birtakım üstün özelliklere rastlanmaktadır.
