Son Konu

Bilinen İlk Kara Delik Hakkında Bildiklerimiz O Kadar da Doğru Değilmiş

yasuo

Yeni Üye
Katılım
14 Şub 2021
Mesajlar
84,876
Tepkime
0
Puanları
36
Yaş
35
Credits
0
Geri Bildirim : 0 / 0 / 0
bilinen-ilk-kara-delik-hakkinda-bildiklerimiz-o-kadar-da-dogru-degilmis.jpg

Teorik fizikçilerin kara deliklerin var olması gerektiğini belirtmelerinden birinci kara deliğin bulunmasına kadar çok uzun bir vakit geçmesi gerekmişti. Bu yüzden de, içinde bir kara delik bulunduğu düşünülen birinci galaktik X-ışını kaynağı olan Cygnus X-1'in doğrulanması vaktinde büyük bir heyecana sebep oldu. Artık ise bu heyecan, ufak bir şaşkınlıkla birlikte geri döndü ve bulduğumuz birinci kara deliğin, daha evvel düşündüğümüzden çok daha büyük olduğu ortaya çıktı. Hatta bu kara delik o kadar büyük ki, yıldız gelişimi hakkında bildiklerimize kuşku düşürüyor.

Cygnus X-1 o kadar güçlü bir X-ışını kaynağı ki, atmosferin engellediği dalga boyutlarında cihan hakkında bir ipucu yakalamak için 1964 yılında yapılan kısa roket uçuşu sırasında fark edilmişti. On yıl sonra Stephen Hawking, bu bulgunun kara delik olmadığını sav etti ve bu tezinden vazgeçmesi 16 yıl sürdü.

Monash Üniversitesi'nden Profesör Ilya Mandel, Dünya Güneş'in bir yanından başkasına geçerken Very Long Baseline Array'i kullanarak Cygnus X-1'in başka galaksilere görece olarak görünen hareketini ölçtü. Science üzerinde yayımlanan raporda, bu paralaks ölçümlerinin Cygnus X-1'in daha evvelki varsayımlardan çok daha fazla olarak 7.100 ışık yılı uzaklıkta olduğunu gösterdiği bildiriliyor.

Mandel'in bir açıklamada söylediğine nazaran "Cygnus X-1 sistemindeki kara delik, hayatına Güneş'in yaklaşık 60 katı kütleye sahip bir yıldız olarak başladı ve on binlerce yıl evvel çöktü. Etkileyici bir biçimde eşlik eden yıldızının – bir muhteşem dev – yörüngesinde her beş buçuk günde bir, Dünya ve Güneş'in ortasındakinin yalnızca beşte biri aralıkta dönüyor."

Bu yeni uzaklık ile sistemin boyutlarını öğrenmiş oluyoruz. Cygnus X-1, Güneş'in yaklaşık 21 katı kütleye sahip, yani daha evvel düşünülenden yüzde kırk daha büyük. Her ne kadar galaksilerin merkezlerinde yer alan süper-kütleli kara deliklere (supermassive black hole) nazaran çok küçük olsa da, Samanyolu'nda bir yıldızın vefatından kaynaklanan bulduğumuz en büyük kara delik olduğu manasına geliyor.
International Centre for Radio Astronomy Research
Kara delikler, süper-novaya dönüşen süper-dev yıldızların kalıntıları olarak tanımlanabilir. Her ne kadar en büyük yıldızlar 100 güneş kütlesi ile doğabilseler de, hiper-aktif güneş rüzgarları bu kütlenin büyük bir kısmının kaybolmasına sebep oluyor. Son patlamada kaybolan kütle ile birlikte de bu halde oluşan kara delikler 2 ila 16 güneş kütlesi ortasında yer alıyor. Cygnus X-1'in aslında bu aralığın üst sonuna yakın olduğu düşünülüyordu lakin artık bu aralığın dışındaki bir istisnaya dönüşmüş durumda.

Mandel'in söylediğine nazaran rüzgarlar, bir yıldızın büyüklüğü ile daha da güçleniyor ve bu da başlangıçtaki yıldız kütlesinin artmasının kara deliğin kütlesine büyük bir katkı yapmaması manasına geliyor.

Teorik olarak üç yıldızlı bir sistemin kalıntılarını görüyor olmamız ve kara deliğin, üçüncü bir yıldızı da içine almasından ötürü çok büyümüş olması mümkün. Mandel'in söylediğine nazaran fark yaratmak için kâfi kütleye sahip üçüncü bir yıldızın varlığı, öteki kesimler ortasındaki yörüngeyi uzatıyor ve bu yörünge değişikliği çoklukla yıldızın yutulmasından sonra da izlerini koruyor. Daha evvelce üç yıldızlı olan bir sistemin bu ikisi üzere dairesel bir yörüngeye sahip bir sonuca ulaşması için epeyce sıra dışı bir şey olması gerekiyor. Olağan ki Mandel "nitekim dev yıldızları içeren rastgele bir şeyin olağan olduğu da söylenemez" kelamlarını de açıklamasına ekliyor...




 
Üst Alt