Gazze, dünyada nüfusun en ağır olduğu bölgelerden biri. Google Haritaları'nda ise bulanık görünüyor. Pekala lakin neden?
Taarruzların yerlerini belirlemek ve yıkımı belgelemek için harita dataları de dahil, açık kaynakları kullanan araştırmacıların dikkat çektiği bir mevzu bu.
Uydu şirketlerinin elinde daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflar olsa da Google Earth'te İsrail ve Filistin topraklarının birçok düşük çözünürlüklü fotoğraflarla yer alıyor.
Örneğin Gazze'de otomobilleri seçmek güç. Kuzey Kore'nin başşehri Pyongyang'da ise otomobiller net bir halde görülebiliyor, hatta tek tek beşerler bile seçilebiliyor.
Solda Google Earth'teki Gazze fotoğrafı, sağda ise Kuzey Kore'nin başşehri Pyongyang'ınki
Uydu fotoğrafları neden değerli?
Uydu fotoğraflarının kullanımı, çatışmalarla ilgili haberler yapılmasında yaşamsal değerdeki bir öge haline geldi.
İsrail ve Filistin topraklarında son yaşananlarda, açık kaynak araştırmacıları uyduları kullanarak Gazze ve İsrail'de gaye alınan binaları doğrulamaya çalışıyor.
Lakin en çok kullanılan uydu fotoğrafları platformu Google Earth'te Gazze'nin son fotoğrafları düşük çözünürlüklü ve bu nedenle net değil.
BBC'nin aktardığına nazaran Bellingcat'te çalışan gazeteci Aric Toler Twitter paylaşımında, "En yakın tarihli Google Earth fotoğraları 2016'dan ve çöp üzere görünüyor. Suriye'de rastgele kırsal bir yere zoom yaptım ve o günden bu yana çekilmiş 20'den fazla yüksek çözünürlüklü fotoğraf vardı" diyor.
Google "yoğun nüfuslu yerleri tertipli olarak güncellemeyi amaçladığını" söylüyor lakin Gazze'deki tablo bu değil.
Yüksek çözünürlüklü fotoğraflar var mı?
İsrail ordusu, Gazze'nin batısında bulunan 12 katlı Hanadi Kulesi'ni hava akınıyla yerle bir etti
ABD hükümeti, geçen yıla kadar Amerikan şirketlerinin ticari olarak sağlayabileceği İsrail ve Filistin topraklarının fotoğraflarının kalitesine kısıtlama koymuştu.
Bu kısıtlama, İsrail'in güvenlik korkularına dayanak vermek için yapılan 1997 tarihli Kyl-Singaman Maddesi'nde (KBA) yer alıyordu.
KBA'ya nazaran ABD'li uydu fotoğrafı şirketleri piksel boyutu 2 metreden küçük olmayan (araba boyutlarındaki bir objeyi görünür kılacak, lakin daha küçük olmayacak) fotoğraflar verebiliyordu.
Askeri üsler üzere alanların bulanıklaştırılması sık görülen bir durum, fakat KBA tüm bir ülkenin bu türlü bir kısıtlamaya tabi tutulduğu birinci örnekti.
Maddede yalnızca İsrail'in ismi anılıyordu lakin Filistin topraklarına da uygulandı.
Fakat Fransız Airbus üzere birtakım şirketler, yüksek çözünürlüklü fotoğraflar sağlamaya başlayınca, ABD bu kısıtlamaya son verme baskısı altına girdi.
Temmuz 2020'de KBA kaldırıldı ve ABD idaresi şu anda bölgenin çok daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını sağlamasına müsaade verdi. (Her bir piksel 40 santimetre kadar küçük olabiliyor yani beşerler çarçabuk seçilebiliyor)
Yasanın değiştirilmesi için kampanya yürüten akademisyenlerden Oxford Üniversitesi'nden arkeolog Michael Fradley, "İlk maksat bilimseldi. Projemiz için daima bir bilgi kaynağı istedik. Hasebiyle işgal altındaki Filistin topraklarında, bölgenin öteki kısımlarıyla emsal yüksek çözünürlüklü fotoğraflara erişime muhtaçlığımız vardı" diyor.
Gazze neden hala bulanık?
BBC bu hususta hem Google hem de harita uygulaması uydu fotoğrafları gösteren Apple ile görüştü.
Apple haritalarını güncellediğini ve yakında 40 santimetrelik daha yüksek çözünürlüğe sahip olacağını belirtti.
Google ise fotoğraflarını bir dizi tedarikçiden edindiğini ve "yüksek çözünürlüklü fotoğraflar hayli, uydu fotoğraflarını güncelleme fırsatlarını değerlendirdiğini" belirtti. Fakat şirket, şu anda "paylaşacak rastgele bir planları olmadığını" da vurguladı.
Fotoğrafları aslında kim çekiyor?
Google Earth ve Apple Maps üzere haritalama platformları, fotoğraflar için kendi uyduları olan şirketlere bağımlı.
Bu alanın en büyüklerinden Maxar ve Planet Labs, şu anda İsrail ve Gazze'nin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarını hazırlıyor.
Maxar'dan yapılan yazılı açıklamada, "ABD yasalarında yapılan son değişikliklerle İsrail ve Gazze'nin fotoğrafları 40 santimetrelik çözünürlükle sağlanıyor" denildi.
Planet Labs da 50 santimetrelik çözünürlüğe sahip fotoğrafların sağlandığını teyit etti.
Fakat açık kaynak araştırmacıları, kullanımı fiyatsız haritalama yazılımlarına bağımlı ve bu yüksek çözünürlüklü fotoğraflara direkt erişimleri yok.
Yüksek çözünürlüklü fotoğraflar neleri ortaya çıkartabilir?
Myanmar'daki uydu fotoğrafları, Arakanlı Müslümanların köylerindeki yıkımı gözler önüne serdi
İnsan Hakları İzleme Örgütü'ndeki araştırmacılar, 2017'de Planet Labs ile işbirliği yapıp, Myanmar'da Arakan Müslümanların ilişkin köylerinin ordu tarafından yok edilmesini ortaya çıkartmıştı.
40 santimetrelik çözünürlüğe sahip fotoğraflarla, bölgedeki 200 köyde ortaya çıkartılan hasarı belgelemişlerdi.
Bu deliller, Myanmar'dan Bangladeş'e kaçan Arakanlı Müslümanların köylerinin ordu tarafından maksat alındığı savlarını teyit ediyordu.
Çin'in toplama kampları
Çin'in Sincan bölgesindeki Hotan'da bulunan bir "yeniden eğitim merkezi"nin 2019 yılına ilişkin uydu fotoğrafı
Uydu fotoğrafları, Çin'in Sincan bölgesinde yaşananların ortaya çıkartılmasında da kıymetli rol oynadı.
Bunlara Uygurlar için inşa edilen "yeniden eğitim merkezleri" de dahildi.
Fotoğraflar sayesinde bunların nerede inşa edildiği görüldü ve uydu fotoğrafları birebir vakitte boyutları ve belli bilhassa konusunda da fikir verdi.