Kromozomun yapısı nasıldır?
Bitkilerde ve hayvanlarda her cins kendine özgü değişmez sayida kromozom içerir Kromozomlarin sayisi mitoz bölünmedeki uyumlu ve kesin olaylarla sabit tutulur Bir fazla hayvan ve bitkide kromozom sayisi esittir Lakin kromozomlardaki kalitim faktörleri farklidir Ilk kere 1840 yilinda botanikci HOFMEISTER tarafindan Tradescantia bitkisinin polen hücrelerinde görülmüs ve 1888 yilinda WALDEYER tarafindan da kromozom normal verilmistir Hiçbir vakit baştan yapilmazlar, ya önceden var olan kromozomlarin bölünmesinden ya da bitirme sentezleri ile yapilirlar Yasamin sürekliligi kromozomlarin devamliligina dayanir Her canlida kromozomlarin sekli farkli olmasina karsin ayni türde ayni kromozomlarin sekilleri birbirine benzerdir
Örnegin; 3 kromozom bir türde ayni sekle sahip olmasina karsilik, tekrar ayni türde 3 ile 8 kromozomlarin sekilleri birbirinden farklidir Sayilari türden türe fakli olur Sayisi ile organizasyonu arasinda herhangi bir baglanti yoktur Küçük bir kromozom daha fazla gen tasiyabilir Örnegin, Ascaris megalocephala univelans'de 2n 2 (aşina en düşük sayida kromozom tasiyan canli), Drosophila melanogaster'de2n 8, insanda 2n 46, keçide 2n 60, bir nesil istakozda 2n 200, Ophyoglossum vulgatum (bir çesit egrelti otu)' 2n 500 (canlilar arasinda bilinen maksimum kromozom sayili bitki) kromozom vardir Normal beden hücreleri anadan ve babadan gelen birer kromozom takimina sahiptir Asıl ve babadan gelen es kromozomlarin sekilleri ve büyüklükleri (esey kromozomlari hariç) birbirne esittir
Bu çift kromozom takimi tüm beden hücrelerinde bulunur Böyle hücrelere somatik hücreler olağan verilir Kromozom sayisi bakimindanda diploittir denir ve 2n ile gösterilir Fakat esey hücrelerinde, ergin gametlerde ve bazi ilkel canlilarin tüm yaşam devrelerinde (yalniz zigot halinde diploid) kromozomlar eslerinden yoksundur Partenogenetik çogalan bazi hayvanlarda, örnegin, erkek arilarda, gövde hücrelerinin kromozom sayisi disilerinin somatik hücrelerindekinin yarisi kadardir Ya erkek veya disi esey kromozomunu bulunduranlara germinatif hücreler denir Esi olmayan kromozomlara da haploid denir ve nsimgesiyle gösterilir Kromozom sayisi sabit olmakla birlikte bazi özellesmis hücrelerde, örnegin, böceklerin, özellikle bazi sineklerin tükrük bezlerinde bu sayi 2n'nin katlari seklinde bir artis gösterir Burada kromozomlar çekirdek zari parçalanmaksizin çogalirlar Buna endomitozis ve kromozom durumuna da poliploidi denir Çekirdek büyüklügü kromozomlarin miktarina bagli oldugundan, poliploidide çekirdek hacminde yükselme görülür
Alışılagelmiş bir hücrede kromozomlar gözükmez Profazin baslangicindan baslayarak gittikçe yay seklinde kivrilan ve kalinlasan ince kromatin agi seklindedir Sonunda türlere özgü seklini alincaya dek kivrilma devam eder Dinoflagellata'da kromozomlar tekrar tekrar gözükür Çünkü bunlarda çekirdek zari yoktur ve DNA alkalik proteinlere bagli degildir Bu müşteri hücrelere mezokaryotik hücreler denir Bir kromozomu kaba taslak distan incelersek su kisimlar görülür Aralarinda genelde açi bulunan iki koldan olusur Kollar primer bogumla birbirinden ayrilmistir, buna sentromer ( kinetokor) denir Iki kolu birbirine esit olan kromozomlara metasentrik, esit olmayanlara ise supmetasentrik denir Bir kollu gibi görünenlere akrosentrik (bunlarin sentromerleri kromozomun ucundadir) kromozom denir Bazi hayvan gruplari bu üç tipten yalniz birine sahiptir Örnegin amfibiler yalniz metasentrik kromozomlara sahiptir
Kromozomun Yapısı
Kromozomlar üstünde primer (birincil) bogumlardan baska, sekonder (ikincil) bogumlarda bulunabilir Bazen (çoğunlukla) kromozomun uç kisminda uydu (stallit) denilen yuvarlak veya uzunca bir yapi bulunur Uydu, kromozoma ince bir kromatin ipligiyle baglidir Bu müşteri kromozomlara SAT kromozomlar denir Sentromerler kromozomun ig ipligine takilmasini saglar Sentromeri olmayan bir kromozom bölünmeye katilamaz ve tasfiye olur Bu bogulma yerlerinde bulunan genler, rRNA'lari ve dolayisiyla çekirdekcikleri organize ederler Bu genler fazla kere yüzlerce kopya halinde bulunur ve buna gen amplifikasyonu ya da redunanz denir Kromozomlarin uçlarina da telomer denir *
Bitkilerde ve hayvanlarda her cins kendine özgü değişmez sayida kromozom içerir Kromozomlarin sayisi mitoz bölünmedeki uyumlu ve kesin olaylarla sabit tutulur Bir fazla hayvan ve bitkide kromozom sayisi esittir Lakin kromozomlardaki kalitim faktörleri farklidir Ilk kere 1840 yilinda botanikci HOFMEISTER tarafindan Tradescantia bitkisinin polen hücrelerinde görülmüs ve 1888 yilinda WALDEYER tarafindan da kromozom normal verilmistir Hiçbir vakit baştan yapilmazlar, ya önceden var olan kromozomlarin bölünmesinden ya da bitirme sentezleri ile yapilirlar Yasamin sürekliligi kromozomlarin devamliligina dayanir Her canlida kromozomlarin sekli farkli olmasina karsin ayni türde ayni kromozomlarin sekilleri birbirine benzerdir
Örnegin; 3 kromozom bir türde ayni sekle sahip olmasina karsilik, tekrar ayni türde 3 ile 8 kromozomlarin sekilleri birbirinden farklidir Sayilari türden türe fakli olur Sayisi ile organizasyonu arasinda herhangi bir baglanti yoktur Küçük bir kromozom daha fazla gen tasiyabilir Örnegin, Ascaris megalocephala univelans'de 2n 2 (aşina en düşük sayida kromozom tasiyan canli), Drosophila melanogaster'de2n 8, insanda 2n 46, keçide 2n 60, bir nesil istakozda 2n 200, Ophyoglossum vulgatum (bir çesit egrelti otu)' 2n 500 (canlilar arasinda bilinen maksimum kromozom sayili bitki) kromozom vardir Normal beden hücreleri anadan ve babadan gelen birer kromozom takimina sahiptir Asıl ve babadan gelen es kromozomlarin sekilleri ve büyüklükleri (esey kromozomlari hariç) birbirne esittir
Bu çift kromozom takimi tüm beden hücrelerinde bulunur Böyle hücrelere somatik hücreler olağan verilir Kromozom sayisi bakimindanda diploittir denir ve 2n ile gösterilir Fakat esey hücrelerinde, ergin gametlerde ve bazi ilkel canlilarin tüm yaşam devrelerinde (yalniz zigot halinde diploid) kromozomlar eslerinden yoksundur Partenogenetik çogalan bazi hayvanlarda, örnegin, erkek arilarda, gövde hücrelerinin kromozom sayisi disilerinin somatik hücrelerindekinin yarisi kadardir Ya erkek veya disi esey kromozomunu bulunduranlara germinatif hücreler denir Esi olmayan kromozomlara da haploid denir ve nsimgesiyle gösterilir Kromozom sayisi sabit olmakla birlikte bazi özellesmis hücrelerde, örnegin, böceklerin, özellikle bazi sineklerin tükrük bezlerinde bu sayi 2n'nin katlari seklinde bir artis gösterir Burada kromozomlar çekirdek zari parçalanmaksizin çogalirlar Buna endomitozis ve kromozom durumuna da poliploidi denir Çekirdek büyüklügü kromozomlarin miktarina bagli oldugundan, poliploidide çekirdek hacminde yükselme görülür
Alışılagelmiş bir hücrede kromozomlar gözükmez Profazin baslangicindan baslayarak gittikçe yay seklinde kivrilan ve kalinlasan ince kromatin agi seklindedir Sonunda türlere özgü seklini alincaya dek kivrilma devam eder Dinoflagellata'da kromozomlar tekrar tekrar gözükür Çünkü bunlarda çekirdek zari yoktur ve DNA alkalik proteinlere bagli degildir Bu müşteri hücrelere mezokaryotik hücreler denir Bir kromozomu kaba taslak distan incelersek su kisimlar görülür Aralarinda genelde açi bulunan iki koldan olusur Kollar primer bogumla birbirinden ayrilmistir, buna sentromer ( kinetokor) denir Iki kolu birbirine esit olan kromozomlara metasentrik, esit olmayanlara ise supmetasentrik denir Bir kollu gibi görünenlere akrosentrik (bunlarin sentromerleri kromozomun ucundadir) kromozom denir Bazi hayvan gruplari bu üç tipten yalniz birine sahiptir Örnegin amfibiler yalniz metasentrik kromozomlara sahiptir
Kromozomun Yapısı
Kromozomlar üstünde primer (birincil) bogumlardan baska, sekonder (ikincil) bogumlarda bulunabilir Bazen (çoğunlukla) kromozomun uç kisminda uydu (stallit) denilen yuvarlak veya uzunca bir yapi bulunur Uydu, kromozoma ince bir kromatin ipligiyle baglidir Bu müşteri kromozomlara SAT kromozomlar denir Sentromerler kromozomun ig ipligine takilmasini saglar Sentromeri olmayan bir kromozom bölünmeye katilamaz ve tasfiye olur Bu bogulma yerlerinde bulunan genler, rRNA'lari ve dolayisiyla çekirdekcikleri organize ederler Bu genler fazla kere yüzlerce kopya halinde bulunur ve buna gen amplifikasyonu ya da redunanz denir Kromozomlarin uçlarina da telomer denir *