Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir dahaki seçimde aday olamayacağı konuşulmaya başlandı. Anayasa’ya nazaran bir kişi en fazla iki sefer seçilebiliyor. Son olarak Genç Parti Kurucusu Cem Uzan’ın ortaya attığı iddiayı Türkiye’nin önde gelen hukukçuları kıymetlendirdi.
Olağan koşullarda Cumhurbaşkanlığı seçimi, Genel Seçim'le birlikte en geç 25 Haziran 2023'te yapılacak.
İki yıldan fazla müddet var lakin tartışmalar şimdiden başladı.
Tek tük de olsa Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığa yine aday olamayacağı iddiaları ortaya atıldı. Son olarak Genç Parti Kurucusu Cem Uzan, dün verdiği bir röportajla mevzuyu gündeme taşıdı.
Ayrıntılar
Anayasa'ya nazaran bir kişi en fazla 2 kere cumhurbaşkanı seçilebiliyor. Anayasa'nın 101. hususunda düzenlenmiş. Unsurun, ikinci fıkrası motamot şöyle:
“Cumhurbaşkanının vazife müddeti beş yıldır. Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir.”
Teze nazaran Erdoğan 2014 ve 2018'de iki sefer seçildiği için üçüncü kere seçilmesi mümkün değil.
Türkiye'nin önde gelen hukukçuları, “Erdoğan cumhurbaşkanlığına tekrar aday olabilir mi?” sorusunu Sözcü'den Yusuf Demir'e yanıtladı:
Sabih Kanadoğlu: 'İkiden fazla seçilemez' kararına dokunulmadı
Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu:
“Anayasa’nın 101'inci hususu açık… 2017'deki Anayasa değişikliğinde hiç dokunulmamış bir husus bu… Yani rastgele bir değişikliğe uğramamış, ikiden fazla seçime giremeyeceği kararını taşıyan bir madde… Bu yeniden uygulanması gereken bir karar.”
"Sadece TBMM seçimin yenilenmesine karar verirse aday olabilir"
“Bu itibarla Cumhurbaşkanı'nın 2014'te ve 2018'de seçilmesinden sonra bir daha aday olması yalnızca TBMM'nin rastgele bir biçimde seçimin yenilenmesine karar vermesi halinde mümkün. Yani Meclis'te o denli bir karar alınabilirse evet aday olabilir. Onun dışında bu mümkün değil. Bu türlü bir ihtimal de yok şu anda…
Rastgele bir rejim değişikliği diye bir şey de yok esasen. Onun için ‘sistem değişti bu birinci seçimdi’ diyerek aday olabileceğini savunmak da mümkün değil.”
“Herhangi bir formda aday gösterilirse bunu inceleyecek ve buna karar verecek olan yer YSK… YSK, son halk oylamasında mühürsüz oyların sayılmasında kanuna karşın karar verdi.
Yani kanunu bir tarafa bırakıp ona nazaran kendine mahsus kararlar verebilen bir Yüksek Seçim Şurası'nın nasıl bir karar vereceğini şimdiden söylemek mümkün değil.
Anayasa ve maddelere nazaran Sayın Cumhurbaşkanı, şayet TBMM seçimin yenilenmesine karar vermezse aday olamaz. Aday olamaz da bu kağıt üzerindeki olay… “Peki aday gösterilirse YSK bunu kabul ederse ne olacak?” sorusunun yanıtı bende yok.”
"Enver Paşa'nın, “Yok kanun, yap kanun” tezine benzer"
“İkinci yol da Anayasa değişikliğidir. Lakin 400'ünüz yok değiştiremezsiniz. Halk oylamasına götürmek için 360 oya muhtaçlık var337'de kalmışsınız ötesi yok. Nasıl yapacaksınız Anayasa değişikliğini. Muhalefeti buna ikna etmeniz lazım. Anayasa'nın 67'nci unsuru yapılan değişikliklerin bir yıl sonra yapılacak seçimlerde uygulanamayacağını da karar altına almıştır. Bir de bu var. Lakin Anayasa'ya süreksiz bir unsur koyar onu da kaldırırsınız. Yani hukuk oynamaya başladığınız vakit önünüze orijinal sıkıntılar çıkarır. E hukukun üstünlüğü bu değil tabi…Bu Enver Paşa'nın, “Yok kanun, yap kanun” tezine emsal.”
Prof. Özbudun: Tartışılacak bir tarafı yok
Anayasa Hukuk ve Siyaset Bilimi Uzmanı Prof. Ergun Özbudun:
“Durum çok net. Tartışılacak bir tarafı yok. Pek açık. Meclis 5'te 3 çoğunlukla seçimlerin yenilenmesine karar vermedikçe üçüncü sefer aday olamaz.
Yani tersine yapılacak her türlü yorum pek yapay bir yorum olur. Zira Anayasa'nın kararı açık. O değişmedi duruyor. Anayasa bir tek istisna getirmiş o da Meclis'in seçimlerin yenilenmesine karar vermesi.
Meclis de üye tamsayısının 5'te 3'ünün oyuyla seçimlerin yenilenmesine karar verir. Bu ihtimalde iki seçim de birlikte yapılıyor. Hem cumhurbaşkanlığı seçimi, hem genel seçimler. Tek istisna bu. Lakin muhalefetin en azından bir kısmının da katılması gerekiyor. Bu nedenle bu ihtimal güç görünüyor.
Prof. Köker: Üçüncü sefer seçilemez
Anayasa Hukuku Uzmanı Prof. Levent Köker:
“Benim şahsî fikrim, Anayasa'nın 101'inci unsurundaki cumhurbaşkanının ikiden fazla seçilemediği sözü motamot koruma edildiğine ve Sayın Cumhurbaşkanı da 2014'te ve 2018'de seçilmiş olduğuna nazaran, 3'üncü kere seçilememesi gerekir. Benim şahsi kanaatim budur.
Bu bahiste şimdi kimse bir şey söylemedi, iktidar cenahından bir fikir yürütene rastlamadım. O denli zannediyorum ki diyebilirler ki, “2017 Anayasa değişikliğinde bu hususun tümü başlığıyla birlikte tekrar düzenlendiği için, cumhurbaşkanı da 2017'deki bu yeni düzenlemeden sonra 2018'de seçildiği için bu bir birinci seçim olacaktır”
"Anayasalarda sistem yazmaz"
Daha çok duyduğumuz şey de şudur: “2017'de sistem değişti, o değişik sistemden sonra cumhurbaşkanı 2018'de birinci sefer seçilmiştir. Hasebiyle 2018 yeni sistemde birinci seçimdir” Bu üzere akıl yürütmeleri var. Bu iktidar yanlıları yahut Sayın Cumhurbaşkanı'nın 3'üncü sefer da seçilebilmesini mümkün görenlerin fikri…
Anayasalarda sistem yazmaz. Anayasa'da unsurlar vardır. Mesela ABD Anayasası'nda “Başkanlık Sistemi” diye bir şey yazmaz, Fransa'da Anayasası'nda “Yarı Başkanlık Sistemi” yazmaz. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda da “Parlamenter Sistem” diye bir laf yoktur. Keza, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” diye de bir laf yoktur.
Sistemin ismini siyaset bilimcileri, anayasa hukukçuları üzere doktrinle uğraşan beşerler koyar.
Münasebetiyle Parlamenter Sistem'den, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçtik diye bir düzenleme yapılmış değildir.
“YSK Erdoğan'ın adaylığını koly kolay reddedemez"
Ancak bu hususta son kararı günü geldiğinde Yüksek Seçim Konseyi verecektir. Onun hangi yoruma prestij edeceğini şimdiden bilemeyiz. Bugünkü kaideler altında, şu an mesela bu türlü bir şey çabucak gündeme gelse YSK bu türlü bir ret kararı verebilir mi diye sorsanız.. Bence veremez kolay kolay lakin aşikâr de olmaz.