İngilizce’de ‘terrible twos’ olarak bilinen, Türkçe’de ‘iki yaş sendromu’ şeklinde ifade edilen bir kavram var. Taze anne babaların çoğu zaman "sanki benim çocuğum gitti yerine başka biri geldi" diye şikayetlendiği bu dönem, bebekler genelde iki yaşına geldiklerinde ebeveynlerin gözlemlediği değişiklikleri belirtmek için kullanılıyor. Bu dönemin İngilizce’de ‘terrible’ (berbat) Türkçe’de de ‘sendrom’ olarak adlandırılmasının sebebi, çocuğun davranışlarında ve ruh halinde ani değişiklikler olması ve bu değişikliklerle başa çıkmanın epey zor olması.
Çocuğunuz iki yaş sendromu dönemine geldiyse bir dakika önce yakanıza asla bırakmamacasına yapışıp bir dakika sonra sizden köşe bucak kaçar hale gelebilir. Her ne kadar başa çıkması zor bir dönem olsa da çocuğun gelişiminin normal bir parçası olduğunu unutmamak ve çok paniğe kapılmadan bu dönemi atlatmaya odaklanmakta fayda var.
Bebeklerde iki yaş sendromu nedir?
İki yaşına gelen çocuklar ciddi zihinsel, sosyal, duygusal ve motor değişimlere uğruyor. Ayrıca bu yaşa gelen çocuklar, konuşma eylemini yerine getirmekten daha çok anladıkları bir döneme giriyorlar. Bu da haliyle anne babanın ya da etraftaki diğer yetişkinlerin çocuğun duygu ve davranışlarının sebebini anlamasını zorlaştırıyor.
İki yaşındaki çocuklar, anne babaya bağlılık ve özgürlük isteği arasında çok fazla bocalar. Bir şeyleri kendi başlarına yapma istekleri yüksektir ama bir yandan da bazı kurallara uymaları gerektiğini keşfetmeye başlarlar. Bu her insanın yaşamının doğal bir evresi olan dönemin zorluğu uygunsuz davranışlara, öfkeye, kontrolden çıkmış duygulara ve öfke nöbetlerine yol açabilir. İşte iki yaş sendromunu bu kadar korkutucu kılan şeyler temelde bunlar.
Bütün bebekler iki yaş sendromu yaşar mı?
Kimi bebek on sekiz aylıkken kimisiyse üç yaş civarında bu döneme girse de bebeklerin çoğu iki yaş sendromu belirtileri gösterir. Diğer pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da insanlar birbiriyle farklılık gösteriyor. Dolayısıyla bazı bebekler iki yaş sendromunu hafif atlatırken bazıları daha fazla belirti göstererek daha yoğun yaşar. İki yaş sendromunu hafif geçiren bebeklerin ortak özelliği, genelde yaşıtlarına göre daha gelişmiş dil becerilerine sahip olmaları. Öyle oldukları için kendilerini daha iyi ifade edip iletişimsizlik sorununu bir nebze azaltıyorlar. Böylece iki yaş sendromu daha hafif geçiyor.
İki yaş sendromunda ne gibi durumlar gözlemlenebilir?
İki yaş sendromunda bebeğin ve anne babanın birbirlerine karşı sabrını yavaş yavaş yitirdiğini gözlemlemek mümkün oluyor. Bu yüzden sakin kalmaya özen göstermek lazım. Bebeğinizin duygularının yükseldiğini fark ettiğinizde dikkatini başka yere yönlendirmeye çalışın. Eğer bebeğin dikkatini dağıtamazsanız görmezden gelin.
Kamuya açık bir yerdeyseniz hiç tartışmadan ve kavga etmeden bebeğinizi bir kenara çekin ve yaptığınız her neyse ona devam etmeden önce bebeğinizin sakinleşmesini bekleyin. Ayrıca sizleri çok zorlayacak durumlardan mutlaka kaçının. Mesela bebeğinizin uyku saatinde beraber alışverişe çıkmak gibi. İki yaş sendromu döneminde olumlu dönüt vermek de çok önemli. Bebeğinizin yaptığı istenen davranışları mutlaka zaman zaman övdüğünüzü gösterin.
Bebeğinizin iki yaş sendromuna girdiği nasıl anlaşılır?
İnsanoğlu robot olmadığı için iki yaş sendromu illa ki iki yaşına bastığı gün başlayacak diye bir şey yok. İki yaş sendromu tamamen davranışlarla kendini gösteren bir dönem. Bu davranışlardan en yaygınları şu şekilde:
- Öfke nöbetleri
- Karşı gelmeler
- Ruh hali değişiklikleri
İki yaş sendromundaki bebeğin öfke nöbetleri hafiften çıldırmaya kadar değişiklik gösterebilir. Öfke nöbeti sırasında ağlamanın yanı sıra bebekler vurma, tekmeleme, ısırma, bir şeyleri fırlatma gibi davranışlar da gösterebilir. Öfke nöbeti yaşanırken asla bitmeyecekmiş gibi görünse de 2003 yılında yapılan bir araştırma, 18-60 ay arası bebeklerin yüzde 75’inin yaşadığı öfke nöbetlerinin beş dakika ya da daha az sürdüğünü gösteriyor. Ayrıca iki yaş sendromu cinsiyet ayırt etmiyor. Erkek ve kız bebeklerde gözlemlenen öfke nöbeti oranı aynı.
Karşı gelmeye meyilli olurlar:
Bebeğiniz her gün yeni beceriler ve yetkinlikler kazanır. E edindiği becerileri denemek istemesi de haliyle çok doğal. Bu durum bebeğinizin önceden sorun etmediği şeylere karşı çıkmaya başlamasına yol açabilir. Mesela karşıdan karşıya geçerken elini tutmak, giyinmesine yardımcı olmak ya da parkta kaydırağa çıkarken yardım etmek gibi.
Bebeğiniz bağımsızlık kazandıkça bir şeyleri kendi başına yapmakta ısrarcı olacak. O şeyi kendi başına yapabilecek kapasitede olmasa bile… Ayrıca normalde kendi başına gayet güzel yapabildiği şeylerde sizden yardım beklemeye başlayabilir. Bu da iki yaş sendromu yaşanan ailelerin göz önünde bulundurması gereken noktalardan biri.
Çalkantılı ruh halleri eşlik eder
İki yaş sendromu yaşanırken bir an gayet sevecen ve mutlu olan bir bebek iki dakika sonra çığlıklar atıp ağlama krizlerine girebilir. Bunun sebebi, kendi kendine yapma yetisi olmayan şeyleri yapmak isteyip yapamadığı için öfkelenmeleri. Bebeğinizin uğradığı değişiklikleri kabul ederek ve ona sevgi göstererek bu zorlu süreci özgüvenli şekilde atlatmasını sağlayabilirsiniz.
“Bebeğim iki yaş sendromu yaşıyor. Ne yapmalıyım?”
Yukarıda da belirttiğimiz gibi kimi bebekler bu evreyi hafif geçirirken kimileri daha yoğun yaşar. Eğer bebeğiniz yoğun yaşayanlardansa, bazı belli başlı uygulamalar bu evreyi daha hafif atlatmanızı sağlayabilir. Mesela ebeveyn ya da bebekle ilgilenen kişi, bebeğin normal uyku vaktini ya da yemek saatini geçirmemesine dikkat ederek olası öfke nöbetlerini engelleyebilir. Ayrıca iki yaş sendromunu daha az hasarla atlatma konusunda Amerikan Pediatri Derneği’nin bazı tavsiyeleri var:
- Bebeğinizin uyku ve yemek saati sabit olsun.
- Onayladığınız davranışları överken istenmeyen davranışları göz ardı edin.
- Bebeğinize kesinlikle tokat atmayın ya da bağırmayın. Unutmayın bebeğinize en büyük rol model sizsiniz!
- Yapabildiğiniz noktalarda bebeğinizin dikkatini başka yöne çekin ya da dağıtın. Bebeğiniz mızmızlanmaya başladığında ilginç ya da eğlenceli bir şeylere dikkatini çekin.
- Kurallarınız basit olsun ve bebeğinize kısa açıklamalar yapın. Mesela karşıdan karşıya geçerken elini tutmanız gerektiğini çünkü arabaların ona zarar vermesini istemediğinizi açıklayın.
- İki şey arasında seçme imkanı sunarak bebeğinize bir miktar kontrol verin. Mesela “Bugün mavi montunu mu giymek istersin yoksa sarıyı mı?” gibi.
- Bebeğinizin evdeki ortamını güvenli hale getirin. Eğer dokunmasını istemediğiniz bir eşya vs. varsa göremeyeceği bir yere kaldırın.
- İşleri koyvermeyin. Sınırlarınızı çizin ve tutarlı olun. Mesela bebeğinizle birlikte markete gittiniz ve bebeğiniz çikolata almanız için ortalığı yıkıyor. Susması için istediği şeyi alıp eline vermeyin. O zaman pes etmiş oluyorsunuz ve maalesef bu Türk ailelerinde çok fazla gözlemlenen bir durum. O anda istediği şeyi yapmaktansa çocuğu bulunduğu ortamdan çıkarıp sakinleşene kadar beklemek en iyisi. Dolu market arabasını marketin ortasında bırakıp çıkan ilk anne/baba siz olmayacaksınız sonuçta.
- Sakin kalın. Bebeğiniz strese girmenize sebep olabilir. Ona kadar sayıp derin nefes alıp verme gibi tekniklerle sakinliğinizi koruyun.
İki yaş sendromu bazen üç yaşa da sarkabiliyor. Ancak çocuk dört yaşına geldiğinde artık kendini ifade etmek için yeterli dil ve motor gelişimine sahip olduğundan bu dönem bitiyor. Araştırmalar, iki yaşındaki bebeklerin yüzde 20’sinin günde bir öfke nöbetine kapıldığını ancak dört yaşındakilerin sadece yüzde 10’unda böyle bir durum gözlemlendiğine işaret ediyor.
- Kaynaklar: healthline, Mayo Clinic
