Sibirya'da yıl uzunluğu daima donmuş halde bulunan ve permafrost ismi verilen buz katmanında, 1 milyon yıldan daha eski olduğu hesaplanan iki mamut örneğinden DNA elde edildi. Sonuçlar mamut evrimine dair şaşırtan bulgular sundu.
Çalışmada incelenen mamut fosilleri Sovyet paleontolog Andrei Sher'in öncülüğündeki bir grup tarafından 1970'lerde Sibirya'da bulunmuştu.
Mamut cinsine ilişkin soyların, en yakın akrabaları olan Asya fili soyundan 5 milyon yıl önce ayrıldığı biliniyor. Mamutlar genel olarak iri dişli olmaları, ayrıyeten kuzeyde yaşayan mamut tipleri yünlü olmalarıyla tanınıyorlar. Dört bin yıl evvel Sibirya'nın kuzeyinde yaşayan son mamutların da ölmesiyle soyları tükendi.
Moleküler saat ile tarih hesabı
Çalışmada incelenen mamut fosillerinden ikisi, buz katmanlarının incelenmesi ve paleomanyetizma sistemleri kullanılarak, 1 milyon yıldan daha eski bir periyoda tarihlenmişti.
Bu örnekler daha sonra İsveç'teki Stokholm Üniversitesi antik DNA araştırmacılarının başını çektiği memleketler arası bir takım tarafından tahlil edildi. Elde edilen DNA dizilendiğinde ve öbür mamutlara ilişkin DNA dizileriyle karşılaştırıldığında, bulunan mamutların yaşını da tayin etmek mümkün oldu.
Sputnik'te yer alan habere nazaran, burada araştırmacılar moleküler saat denilen bu evrimsel genetik sistemini kullandılar. Bu usulde evvel iki bireyden gelen DNA dizileri ortasındaki farklılıklar sayılıyor. Sonra, DNA farklarının (mutasyonların) vakit içinde birikme suratına dair bilgi kullanılarak, iki bireyin soylarının ne kadar vakit evvel birbirinden ayrıldığı hesaplanıyor.
Moleküler saat tahlili, kelam konusu örneklerden birinin yaklaşık 1,6 milyon, başkasıninsa 1,3 milyon, yaşında olduğuna işaret etti.
Böylelikle en eski DNA'yı elde etme rekoru kırılmış oldu. Daha evvel rekor 700 bin yıl ile bir at örneğine aitti.
Doğal buzdolabı permafrost
Bu muvaffakiyetin sırrı örneklerin permafrostta bulunmasında yatıyor. DNA molekülünün zincir yapısı, canlının vefatından sonra tabiatıyla parçalanıyor. Lakin soğukta bu bozulma yavaşlıyor. Bu nedenle Kuzey Kutbu civarında yer alan permafrost yataklarındaki fosillerde çok eski DNA bulmak mümkün.
Nature mecmuasına yorum yapan makalenin sorumlu muharriri Love Dalen, kutup bölgesindeki permafrostun 2,6 milyon yıl yaşında olduğunu, münasebetiyle bundan daha eski DNA eldesinin teorik olarak mümkün olmadığını ekledi.
Permafrostta insansı bulmak mümkün gözükmese de, tekrar soğuk mağara ortamlarında DNA'sı yeterli korunmuş kemikler bulunabiliyor. Bugüne kadar DNA'sı dizilenen en eski insansı birey 400 bin yaşında bir erken Neandertal idi.
Türkiye'de ise permafrost olmasa da mağaralarında eski örnekler bulunabilir. Lakin uzmanlar Türkiye mağaralarının gereğince araştırılmış ve korunmuş olmadığını belirtiyor.
Mamut evrimine dair yeni datalar
Çalışmanın enteresan sonuçlarından biri, bu en eski iki mamut örneğinin, iki farklı mamut soyunu temsil ettiğinin keşfiydi. Örneklerden birinin (Adycha) DNA'sı, bunun son 1 milyon yıl içinde ortaya çıkan Sibirya mamutlarının (Mammuthus primigenius) atalarından olduğuna işaret ediyor.
Başka örneğin (Krestovka) DNA'sı ise, bunun biraz daha farklı bir mamut soyu olduğunu, ayrıyeten son 500 bin yıl içinde Mammuthus primigenius ile karışarak Kuzey Amerika mamutlarını (Mammuthus columbi) yarattığını işaret ediyor.
"İki soyun karışımı yoluyla türleşme" evrimde çok sık rastlanan bir durum olmadığı için enteresan. Genelde soylar birbirinden ayrılarak çeşitler oluşuyor.
Makalede ayrıyeten mamutlara mahsus uzun tüylülük ve soğuğa direnç üzere özellikler de genetik açıdan incelendi. Mamutlarda bu adaptasyonlarla ilgili olduğu düşünülen genetik varyantların birçoğu, 1 milyon yıl öncesine tarihlenen genomlarda tespit edildi. Bu da mamutların adaptasyonlarının birçoklarının eski olduğuna işaret ediyor.