Diz ön ağrısı nedir? Nasıl bir ağrıdır?
“Çok sık karşılaşılan bir ağrıdır. Ortopedi kliniklerine başvuran hastaların yüzde otuza yakınında görülür. Bu nedenle toplumu ilgilendiren önemli problemlerdendir. Diz önü ağrısı, özellikle merdiven inme, çıkma ve çömelme sırasında dizin ön bölümünde duyulan ağrılardır. Başlangıçta bu belirtiler görülürken hastalık ilerlediğinde kişilerin yakınmaları da değişmektedir. Genellikle çömelme gibi dizlerin bükülerek yapıldığı hareketlerde hastalar sıkıntı duyarlar. Dizlerde kıtırtıların veya sürtünme seslerinin duyulması da görülür
“Düz tabanlarda diz önü ağrısı daha sık rastlanılan bir hastalıktır. Kalçamızdan ayak parmak ucumuza kadar olan sistem mekanik olarak birbirine bağlıdır. Sadece düz tabanlılarda değil, bel problemi olan, dizde şekil bozukluğu olan, ayak baş parmağında çıkıntı görülen hastalarda da diz önü ağrısı ile bir bağlantı vardır. Çünkü mekanik bir kere bozulduğu zaman zincirleme olarak yukarı ya da aşağı doğru etkileri yansıyabilmektedir. Dolayısıyla düz taban olanlarda diz önü ağrısı daha sık görülür.”
hastanın öyküsünden, hastanın muayenesinden ve MR, film, röntgen gibi görüntüleme yöntemlerinden alınır. Hastayı dinlemek en önemli kısımlardan bir tanesidir. Bazen bir hasta gelip ‘Normal düz yolda yürürken çok fazla bir sıkıntım yok. Uzun yol bile yürüsem bir sorun olmuyor. Ama merdiven inerken ağrım oluyor’ diyorsa, aklımıza direk diz önü ağrısı geliyor. Merdiven inerken diz kapağı kemiğine daha fazla yük bindiği için diz önü ağrısı olan hastayı bir yerde bu hareket ile daha çok uyarmış oluyoruz. Aynı şekilde hasta çömelip, örneğin; namaz kılarken, diz kapağında bir ağrı hissediyorsa aklımıza yine diz önü ağrısı ve diz kapağı ile ilgili sorunlar gelir.” diz önü ağrılarının ihmal edilmemesi gerekir. Çünkü diz önü ağrılarının en önemli nedenlerinden biri, kas gruplarının dengesizlikleridir; ön grup kaslarda zayıflık varken, arka grup kaslarda gerginlik görülür. Buna izin verdiğimizde diz kapağının arkasındaki kıkırdakta kalıcı hasarlar meydana gelir. Söz konusu durumun düzeltilmesi de pek mümkün değildir. İdeal olan doktora gidilip problemin erkenden çözülmesidir.”Diz önü ağrılarında ameliyatın yeri çok kısıtlıdır
Hastanın burada dikkat etmesi gereken birkaç durum var. Doktorun izni olmadan tam iyileşmemiş bölgeye baskı yapılmaması gerekir. Doktor altı hafta boyunca baston kullanılmasını öneriyorsa buna uyulması lazım. Bir takım ilaç destekleri de yapılabilir. Beslenmede ise kalsiyum zengini gıdalar tüketilmelidir
Menüsküs ve Diz Hastalıkları
Hemen hepimizin kelime olarak bildiği ancak sanırım tam olarak önemini bilmediğimiz menüsküsler diz ekleminin içinde C şeklinde, biri iç biri de dış olmak üzere 2 adet kıkırdaktan oluşmuş yastıkçıklardır. Onların sayesinde diz eklemini oluşturan iki kemiğin birbirine uyum içinde ve zarar vermeden hareket etmesi mümkündür.
MENÜSKÜS PROBLEMLERİ
Dizde en sık rastlanan şikâyetlerin başında menüsküsler ile ilgili problemler gelmektedir. Dizdeki ani burkulmalar ve/veya dönmeler esnasında menüsküslerde yırtıklar oluşabilir. Menüsküs yırtığı belirtileri ise; dizde ağrı, takılma, merdiven inerken ağrı, çömelip kalkmada ağrı, bazen de kilitlenmeler şeklinde karşımıza çıkabilir.
Menüsküs yırtığı tanısı ortopedi doktorunun muayenesi ve sonrasında çekilen Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile konur. Menüsküs yırtıklarının tedavisinde önceleri açık cerrahi girişimler yapılırken, günümüzde modern bir tedavi yöntemi olan artroskopi uygulanmaktadır. Artroskopi esnasında hastaya önce anestezi (genel, spinal/epidural veya lokal) uygulanır. Diz eklemine yaklaşık 5 mm çaplı optik sistemle (kamera) bağlantılı bir borucukla girilir. Diz içinin görüntüsü ekrana yansır. Bu şekilde diz içindeki menüsküs, bağ ve diğer yapıların muayenesi yapılır. Daha sonra yine 5 mm çapında ikinci bir delik açılıp bu delikten sokulan özel aletler vasıtasıyla yırtık menüsküse ekranda görerek müdahale edilir. Kaba bir benzetme ile giriş deliklerinden birisi cerrahın eli, diğeri ise cerrahın gözüdür.
Menüsküs yırtıklarının çoğunda yırtık bölümü çıkarmak tedavi için yeterlidir. Menüsküsün iyileşme potansiyeli olan dış bölüm yırtıklarında ise yine artroskopik olarak menüsküs dikilerek tamir edilir ve iyileşme beklenir ve bu daha ideal bir durum olup, yırtık tipi, yeri ve tazeliği buna izin veriyorsa mutlaka tamir şansı denenmelidir.
Menüsküsler hem yaşa hem de yaralanmanın mekanizmasına bağlı olarak değişik şekillerde yırtılabilir; uzunlamasına, enine ve yere paralel şekilde yırtıklar genelde karşılaştığımız yırtıklardandır. Kaza ya da darbeler sonucu dizin normal hareket yönünden farklı bir yönde hareketi ile yapı olarak sağlam bir menüsküs de yırtılabilir. Yapı olarak sağlam olmayan örneğin yaşlılığa bağlı ya da tekrarlayan küçük yıpranmalarla yapısı bozulmuş bir menüsküs çok daha kolay yırtılabilir. Yaşlılarda bu yırtıklar zamanla saçaklanarak iyice bozulur.
Genç hastalar daha çok spor yaralanması ile karşımıza çıkmaktadır. Özellikle halı sahaların ülkemizde yaygın olması ve çoğunun uygun şartlarda yapılmaması bilinçsiz, yeterince ısınmadan maça başlanması eklenince menüsküs yırtığı dahil birçok yaralanma ile karşılaşıılır. Yaşlılarda ise zamanla menüsküs dokusundaki olumsuz değişiklerin yanı sıra fazla kiloya ve dizdeki kireçlenmeye bağlı yırtılmalar gözlenmektedir.
Kesin olarak ayırt edecek bulgular olmamakla beraber şu belirtiler aklımıza menüsküs yırtığını getirmelidir; diz çökme, ayakta uzun süre durma ya da merdiven çıkma sırasında ağrı olması. Yırtık bir ucundan ya da tümü ile serbestleşmiş ise, mekanik belirtiler yani dizde takılma ve kilitlenmeler de görülebilir.
Hiçbir ağrısı olmayan birine bile MR çekilse menüsküs yırtığı çıkabilir. Yani dizi ağrıyan hastanın MR’ında yırtık görüldü diye muayene edilmeden artroskopi yapılırsa ve ağrı başka bir kaynaktan geliyorsa hasta ameliyattan fayda görmeyecektir. Bu nedenle ayrıntılı muayene edip en doğru karar verilmelidir.
Menüsküsler kemiklerin birbirine uyumunu sağlamaktadır. Menüsküs alınmak zorunda kalındı ise kemiklerin uyumu bozulmakta, kireçlenme dediğimiz olay menüsküsü sağlam kişilere göre daha erken yaşlarda olmaktadır. Bunu geciktirmek için dize binen yükün düşük tutulması yani kilo alınmaması ve çok ağır kaldırılmaması gerekmektedir. Egzersiz bir yaşam tarzı haline gelmelidir.
DİZ KAPAĞI (PATELLA) PROBLEMLERİ
Diz eklemindeki problemlerin sık karşımıza çıkanlarından biri de patella denilen diz kemiği kıkırdağı ile ilgili problemlerdir. Dizin ön tarafında ağrı, merdiven inerken, çıkarken ağrı, uzun oturmalardan sonra bacağı düzeltme isteği gibi şikâyetlere yol açar.
Diz kapağı kemiği özellikle çömelip kalkma hareketleri esnasında büyük bir yük altında kalır. Kilosu fazla kimselerde bu yük daha büyüktür ve eğer kapak kemiğinin kıkırdağında da yapısal bir hassasiyet varsa kıkırdak aşınmaya başlar. Bu aşınma kendini ağrı ile belli eder. Problemin giderilmesinde özel egzersizlerin çok önemli rolü vardır. Bunun için üretilmiş özel dizlikler tedavide faydalı olmaktadır. İleri vakalarda belirgin yapısal bozukluk varsa diz kapağı kemiğindeki baskıyı azaltmak için özel bir takım ameliyatlar da uygulanabilir.
ÖN ÇAPRAZ BAĞ YIRTIKLARI
Özellikle sporcularda görülen diz yaralanmalarından biri de ön çapraz bağ yırtıklarıdır. Dizde şiddetli bir dönme, arkasından şişlik ile başlayan şikayet daha sonra dizde emniyetsizlik, yürürken veya koşarken dizin boşalması gibi belirtiler verir. Ön çapraz bağ ile ilgili değerlendirmede hastanın muayene edilerek, dizin gevşekliğinin değerlendirilmesi en önemli tanı aracıdır. MR tetkiki ile ön çapraz bağ yırtığı kesin olarak belirlenir. Ön çapraz bağ yırtığının tedavisinde, hastanın yaşı genç ise, aktif bir birey ise, sporcu ise veya günlük işlerinde dizinde boşalmalar oluyorsa tartışmasız bir biçimde ön çapraz bağ ameliyatı yapılır. Ön çapraz bağ ameliyatlarında dizin önünden (patellar tendon) veya iç yan tarafından (hamstring tendonlar) alınan tendonlar, yırtılmış olan ön çapraz yerine artroskopik olarak özel tespit sistemleri ile konur.
DİZ EKLEMİ KİREÇLENMESİ (GONARTROZ)
Diz eklemini oluşturan kıkırdakların bozulması ve eklemin deforme olması ile ortaya çıkar. Özellikle fazla kilolu kimselerde orta yaş ve daha sonrasında görülür. Diz eklemi ağrılıdır. Şiş ve şekli bozulmuştur. Hastanın yürümesi, merdiven inip çıkması ağrılıdır. Zamanla geceleri yatarken bile ağrılar oluşur. Dizin durumu muayene ve röntgen ile değerlendirildikten sonra, diz kireçlenmesinin tedavisinde öncelikle özel diz egzersizleri, kilo verme, ilaç tedavisi uygulanır. Eklem içine yapılan kıkırdak güçlendirici ilaçlar, özel dizlikler tedavide kullanılmaktadır. Belli dönemlerde fizik tedavi uygulanabilir. Menüsküs yırtığı ile birlikte olan uygun vakalarda artroskopik girişim özellikle mekanik bulguların varlığında ve belirgin aks bozukluğu yoksa kısmen faydalı olabilmektedir. İleri derecedeki diz kireçlenmelerinde total diz protezi ameliyatı uygulanmaktadır. Bu ameliyatla bozulmuş olan eklem yüzeyleri çıkarılıp yerine metal ve polietilen maddelerle yapılmış özel protez konur. Hastanın bu sayede ağrısız yürümesi amaçlanmaktadır.
ARTROSKOPİ
Artroskopi, menüsküs yırtıklarının tedavisinde, erken dönemdeki eklem kireçlenmelerinin temizlenmesinde (özel durumlarda ve mekanik belirtilerle beraber ise), eklem içerisindeki serbest kemik ve kıkırdak parçalarının çıkartılmasında, ön ve arka çapraz bağları yaralanmalarında, dizde enfeksiyon veya ödem durumlarında, diz kapağı kemiğinin sorunlarında, eklem kıkırdağı hasarlarının tedavisinde ve eklem içerisi kırıkların tedavisinde uygulanabilir.
Basit bir menisküs yırtığının artroskopik yöntemle tedavisi sonrasında iyileşme hızlıdır. Pek çok hasta koltuk değneğine ihtiyaç duymadan aynı gün içerisinde ayağa kalkıp artroskopi yapılan bacağı üzerine yük vererek yürüyebilir, ev içerisinde işlerini görebilecek hale gelebilir. Birinci haftadan sonra ev dışında kısa yürüyüşler yapabilir, üçüncü haftadan sonra ise normal günlük yaşamına dönebilir.
