Hafefobi, dokunulma korkusu ile karakterize bir kaygı bozukluğudur. Hafefobi için diğer isimler chiraptophobia, aphenphosmphobia ve tixophobia’dır. Yabancılar tarafından veya rızası olmadan dokunmak birçok kişiyi rahatsız etmektedir. Bununla birlikte korku yoğun ise, aile veya arkadaşlar tarafından dokunulduğunda bile ortaya çıkmaktadır ve önemli bir sıkıntıya neden olmaktadır ve buna hafefobi denmektedir. Bu durum, allodini denilen dokunmaya aşırı duyarlılıktan farklıdır. Alodini olan kişi de dokunulmaktan kaçınmaktadır, ancak bunu yapmalarının nedeni korkmalarından ziyade acı hissetmelerine neden olmaktadır.
Semptomları
Hafefobi yoğun bir dokunma korkusudur. Dokunulma korkusu, 6 aydan fazla devam eden ve ilişkileri veya çalışma hayatı bozan bir fobi olarak kabul edilmektedir. Bazı belirtiler hafefobiyi göstermektedir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Dokunulduğunda veya dokunulmayı düşünürken hemen korku veya endişe yaşamak
• Artmış kalp atış hızı, terleme, sıcak basması, karıncalanma ve titreme içerebilen panik ataklar
• Kişinin dokunabileceği durumlardan kaçınmak
• Korkunun irrasyonel ve orantısız olduğunun farkında olmak
• Fobi sonucunda genel kaygı, depresyon ve düşük yaşam kalitesi yaşamak
Ayrıca çocuklar dokunduklarında farklı belirtiler de göstermektedir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Ağlamak
• Olduğu pozisyonda donup kalmak
• Öfke nöbetleri yaşamak
• Ebeveynlerine veya bakıcılarına yapışmak
Ayrıca doktorlar, belirli nesneler veya durumlarla ilgili anksiyete bozuklukları olan fobileri teşhis etmek için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında ( DSM-5 ) listelenen semptomlara başvurmaktadırlar.
Nedenleri
Hafefobi, kalabalık korkusu olan oklofobi ile ilişkili olabilmektedir. Hafefobi, dokunulmayı içeren travmatik bir olayın yaşanması ya da tanık olmasından kaynaklanmaktadır. Kişi, özellikle o dönem de çok gençse, fobiyi tetikleyen olayı hatırlamayabilmektedir. Fobiler de genetik olabilmektedir. Kişi, sevdiği bir korkuyu veya dokunulmaktan kaçındığını ifade eden bir şeyi gözlemlerse dokunulma korkusunu öğrenebilmektedir. Hafefobi bazen kendi başına ortaya çıkabilse de, diğer koşullarla da ilişkilidir. Bu koşullar aşağıdaki gibidir:
• Mikrop korkusu (mizofobi): Kişi kontaminasyon veya kirlilik korkusu nedeniyle dokunulmaktan kaçmaktadır.
• Kalabalık korkusu (oklofobi): Oklofobisi olan kişi, kalabalığın içindeki yabancılar tarafından dokunulmaktan endişe duymaktadır.
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB): OKB’si olan kişi OKB’den türetilebilen kişilerce dokunulduğu üzere kontrolleri dışında belirli koşullardan korkmaktadır.
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) : Dokunulma korkusu, bir saldırıya veya cinsel istismara tanıklık etme veya tecrübe etme gibi dokunulmayı içeren önceki bir travmatik deneyimden kaynaklanmaktadır.
Risk Faktörleri
Fobiler nispeten yaygın bir durumdur. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (NIH), Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yetişkinlerin yüzde 12,5’inin hayatlarının bir noktasında fobi yaşadığını tahmin etmektedir. Bazı faktörler hafefobiyi daha olası hale getirmektedir ve bu olası nedenler aşağıdaki gibidir:
• Dokunulmayı içeren olumsuz geçmiş deneyimler.
• Ailede hafefobi veya diğer anksiyete bozuklukları öyküsü bulunması. Korkular gözlem yoluyla öğrenilebilmektedir. Kişileri anksiyete veya fobik bozukluklar geliştirme olasılığını artıran genetik faktörler de olmaktadır.
• Diğer fobiler. DSM-5 göre, yüzde 75 belirli bir fobik bozukluğu olan kişilerin birden fazla fobi sahibi olma olasılıkları yüksektir.
• OKB, TSSB veya genel anksiyete bozukluğu gibi diğer zihinsel sağlık koşulları.
• Cinsiyet. Hafefobi gibi durumsal fobilerin kadınlarda erkeklerden iki kat daha fazla görülme olasılığı bulunmaktadır.
• Kişilik türü. Bir nevrotik kişiliğe sahip olmak veya davranışsal inhibisyona eğilim, anksiyete ve fobik bozukluklar geliştirmek için risk faktörü arttırmaktadır.
Tedavi ve Başa Çıkma Yöntemleri
Fobiyi aşmanın önündeki en büyük engellerden biri, korkuya neden olan durumdan kaçmaktadır. Tedaviler, kişinin korkularıyla ilgili endişe ile başa çıkmasına ve korkusunun aşamalı olarak üstesinden gelmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Fobiler için etkili tedaviler bulunmaktadır ve bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
Psikoterapiler veya konuşma terapileri
Hafefobisi olanlar CBT’yi kaygılarını gidermede yardımcı bulabilmektedirler. Kişinin fobileri yönetmesine veya üstesinden gelmesine yardımcı olmak için birçok tedavi türü bulunmaktadır. Bu tedavi türleri aşağıdaki gibidir:
• Bilişsel davranışçı terapi (CBT), kişiye dokunulduğunda hissettikleri kaygı ile baş etmelerine yardımcı olacak yeni davranışlar ve düşünce süreçleri öğretmektedir.
• Maruz kalma terapisi, kişinin haftalar veya aylar boyunca güvenli, kontrollü bir ortamda korkusuna yavaş yavaş maruz kalmayı içermektedir. Bu, hayal edilmeye dokunulması ve fiziksel olarak dokunulmasına veya kalabalık bir alanda ayakta durmaya başlamasıyla başlamaktadır.
• Sanal gerçeklik maruziyet terapisi, gerçekte nesnenin yakınında veya durumda olma riski taşımadan fobik nesnelere veya durumlara güvenli ve kontrollü bir şekilde maruz kalmayı içermektedir. Araştırmala , bunun fobiler için yararlı bir tedavi olabileceğini bulmuşlardır.
İlaçlar
Beta-blokerler veya antidepresanlar gibi ilaçlar, anksiyete ve panik semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmaktadır ve bu ilaçlar genellikle psikoterapilerle birlikte kullanılmaktadır.
Başa çıkma mekanizmaları: Nefes egzersizleri ve diğer rahatlama teknikleri, kaygı ve panik atakların tedavisinde faydalıdır. Uzun, derin nefes almaya odaklanmak, kişiye dokunduğunda anksiyetenin hemen semptomlarını azaltmaktadır. Farkındalık uygulamak, kişinin düşünce süreçlerini, davranışlarını anlamasına ve kaygı ile başa çıkmanın daha iyi yollarını geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Egzersiz, rahatlamak için zaman ayırmak ve yeterince uyumak, genel zihinsel sağlığı teşvik etmenin güçlü yoludur. Genellikle öz bakım kaygı ve paniği azaltmak için kullanılmaktadır ve ayrıca kişinin fobilerini çözmesine yardımcı olmaktadır.
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Spesifik korkular, özellikle çocuklarda aşırı olmaktadır, ancak genellikle tıbbi tedavi olmadan kendiliğinden geçmektedir. Dokunulma korkusu, dokunma konusundaki kültürel ve sosyal beklentiler nedeniyle başa çıkmak için özellikle zor bir korkudur. Bu korku 6 aydan uzun bir süre devam ederse, günlük durumlardan yoğun bir şekilde kaçınmaya yol açarsa ve kişisel veya iş yaşamını olumsuz yönde etkilerse kişi doktorlarına başvurmalıdır. Spesifik fobiler tedaviye çok iyi yanıt vermektedir. Günlük baş etme mekanizmalarını kullanmak, fobinin kişinin hayatı üzerindeki etkisini azaltmaktadır ve uzun vadede fobinin üstesinden gelmelerine yardımcı olmaktadır.
Semptomları
Hafefobi yoğun bir dokunma korkusudur. Dokunulma korkusu, 6 aydan fazla devam eden ve ilişkileri veya çalışma hayatı bozan bir fobi olarak kabul edilmektedir. Bazı belirtiler hafefobiyi göstermektedir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Dokunulduğunda veya dokunulmayı düşünürken hemen korku veya endişe yaşamak
• Artmış kalp atış hızı, terleme, sıcak basması, karıncalanma ve titreme içerebilen panik ataklar
• Kişinin dokunabileceği durumlardan kaçınmak
• Korkunun irrasyonel ve orantısız olduğunun farkında olmak
• Fobi sonucunda genel kaygı, depresyon ve düşük yaşam kalitesi yaşamak
Ayrıca çocuklar dokunduklarında farklı belirtiler de göstermektedir ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Ağlamak
• Olduğu pozisyonda donup kalmak
• Öfke nöbetleri yaşamak
• Ebeveynlerine veya bakıcılarına yapışmak
Ayrıca doktorlar, belirli nesneler veya durumlarla ilgili anksiyete bozuklukları olan fobileri teşhis etmek için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında ( DSM-5 ) listelenen semptomlara başvurmaktadırlar.
Nedenleri
Hafefobi, kalabalık korkusu olan oklofobi ile ilişkili olabilmektedir. Hafefobi, dokunulmayı içeren travmatik bir olayın yaşanması ya da tanık olmasından kaynaklanmaktadır. Kişi, özellikle o dönem de çok gençse, fobiyi tetikleyen olayı hatırlamayabilmektedir. Fobiler de genetik olabilmektedir. Kişi, sevdiği bir korkuyu veya dokunulmaktan kaçındığını ifade eden bir şeyi gözlemlerse dokunulma korkusunu öğrenebilmektedir. Hafefobi bazen kendi başına ortaya çıkabilse de, diğer koşullarla da ilişkilidir. Bu koşullar aşağıdaki gibidir:
• Mikrop korkusu (mizofobi): Kişi kontaminasyon veya kirlilik korkusu nedeniyle dokunulmaktan kaçmaktadır.
• Kalabalık korkusu (oklofobi): Oklofobisi olan kişi, kalabalığın içindeki yabancılar tarafından dokunulmaktan endişe duymaktadır.
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB): OKB’si olan kişi OKB’den türetilebilen kişilerce dokunulduğu üzere kontrolleri dışında belirli koşullardan korkmaktadır.
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) : Dokunulma korkusu, bir saldırıya veya cinsel istismara tanıklık etme veya tecrübe etme gibi dokunulmayı içeren önceki bir travmatik deneyimden kaynaklanmaktadır.
Risk Faktörleri
Fobiler nispeten yaygın bir durumdur. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (NIH), Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yetişkinlerin yüzde 12,5’inin hayatlarının bir noktasında fobi yaşadığını tahmin etmektedir. Bazı faktörler hafefobiyi daha olası hale getirmektedir ve bu olası nedenler aşağıdaki gibidir:
• Dokunulmayı içeren olumsuz geçmiş deneyimler.
• Ailede hafefobi veya diğer anksiyete bozuklukları öyküsü bulunması. Korkular gözlem yoluyla öğrenilebilmektedir. Kişileri anksiyete veya fobik bozukluklar geliştirme olasılığını artıran genetik faktörler de olmaktadır.
• Diğer fobiler. DSM-5 göre, yüzde 75 belirli bir fobik bozukluğu olan kişilerin birden fazla fobi sahibi olma olasılıkları yüksektir.
• OKB, TSSB veya genel anksiyete bozukluğu gibi diğer zihinsel sağlık koşulları.
• Cinsiyet. Hafefobi gibi durumsal fobilerin kadınlarda erkeklerden iki kat daha fazla görülme olasılığı bulunmaktadır.
• Kişilik türü. Bir nevrotik kişiliğe sahip olmak veya davranışsal inhibisyona eğilim, anksiyete ve fobik bozukluklar geliştirmek için risk faktörü arttırmaktadır.
Tedavi ve Başa Çıkma Yöntemleri
Fobiyi aşmanın önündeki en büyük engellerden biri, korkuya neden olan durumdan kaçmaktadır. Tedaviler, kişinin korkularıyla ilgili endişe ile başa çıkmasına ve korkusunun aşamalı olarak üstesinden gelmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Fobiler için etkili tedaviler bulunmaktadır ve bu tedaviler aşağıdaki gibidir:
Psikoterapiler veya konuşma terapileri
Hafefobisi olanlar CBT’yi kaygılarını gidermede yardımcı bulabilmektedirler. Kişinin fobileri yönetmesine veya üstesinden gelmesine yardımcı olmak için birçok tedavi türü bulunmaktadır. Bu tedavi türleri aşağıdaki gibidir:
• Bilişsel davranışçı terapi (CBT), kişiye dokunulduğunda hissettikleri kaygı ile baş etmelerine yardımcı olacak yeni davranışlar ve düşünce süreçleri öğretmektedir.
• Maruz kalma terapisi, kişinin haftalar veya aylar boyunca güvenli, kontrollü bir ortamda korkusuna yavaş yavaş maruz kalmayı içermektedir. Bu, hayal edilmeye dokunulması ve fiziksel olarak dokunulmasına veya kalabalık bir alanda ayakta durmaya başlamasıyla başlamaktadır.
• Sanal gerçeklik maruziyet terapisi, gerçekte nesnenin yakınında veya durumda olma riski taşımadan fobik nesnelere veya durumlara güvenli ve kontrollü bir şekilde maruz kalmayı içermektedir. Araştırmala , bunun fobiler için yararlı bir tedavi olabileceğini bulmuşlardır.
İlaçlar
Beta-blokerler veya antidepresanlar gibi ilaçlar, anksiyete ve panik semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmaktadır ve bu ilaçlar genellikle psikoterapilerle birlikte kullanılmaktadır.
Başa çıkma mekanizmaları: Nefes egzersizleri ve diğer rahatlama teknikleri, kaygı ve panik atakların tedavisinde faydalıdır. Uzun, derin nefes almaya odaklanmak, kişiye dokunduğunda anksiyetenin hemen semptomlarını azaltmaktadır. Farkındalık uygulamak, kişinin düşünce süreçlerini, davranışlarını anlamasına ve kaygı ile başa çıkmanın daha iyi yollarını geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Egzersiz, rahatlamak için zaman ayırmak ve yeterince uyumak, genel zihinsel sağlığı teşvik etmenin güçlü yoludur. Genellikle öz bakım kaygı ve paniği azaltmak için kullanılmaktadır ve ayrıca kişinin fobilerini çözmesine yardımcı olmaktadır.
Ne Zaman Doktora Görünmelidir?
Spesifik korkular, özellikle çocuklarda aşırı olmaktadır, ancak genellikle tıbbi tedavi olmadan kendiliğinden geçmektedir. Dokunulma korkusu, dokunma konusundaki kültürel ve sosyal beklentiler nedeniyle başa çıkmak için özellikle zor bir korkudur. Bu korku 6 aydan uzun bir süre devam ederse, günlük durumlardan yoğun bir şekilde kaçınmaya yol açarsa ve kişisel veya iş yaşamını olumsuz yönde etkilerse kişi doktorlarına başvurmalıdır. Spesifik fobiler tedaviye çok iyi yanıt vermektedir. Günlük baş etme mekanizmalarını kullanmak, fobinin kişinin hayatı üzerindeki etkisini azaltmaktadır ve uzun vadede fobinin üstesinden gelmelerine yardımcı olmaktadır.