Hiç tanımadığınız etmediğiniz, size çok yabancı bir odada uyandığınızı düşünün. Geçmişinize ya da kim olduğunuza dair en ufak bir fikriniz yok. Başınızdaki soru işaretleriyle boğuşmaya çalışırken doğrulup kimi yanıtlar aramaya başlamanızla birlikte oyun boyunca yanınızdan ayrılmayacak partnerinizle tanışıyorsunuz. Size dönüp “İçini kemiren nedir, şef?” diye soruyor…
Pardon, pardon… Yanlış oyun! Fakat başlangıçları ve velev özleri o kadar misal ki bir anda aklım velev istemez kayıverdi Planescape: Torment’a. İkisi de hafızasını kaybetmiş, geçmiş yanlışlarının azabıyla dolu bir karakteri alıyor merkezine; ikisinin yerküresi da eksantrik ve beklenmedik sürprizlerle dolu. Lakin Disco Elysium’da havada süzülen ve konuşan kurukafalar yok. (Yani, en azından ayık olduğunuz zamanlarda) Onun konumuna nispeten enteresan ve derinine indikçe açılan bir detektiflik hikâyesi var. Ve saf ki her klasik detektiflik hikâyesi üzere, bu da bir cinayetle başlıyor.
HER BAŞTAN BİR SES…
Bir dakika! Cinayeti çözmeye başlamadan ayılabilmek için evvel sürüngen beyninizle bir konuşmanız lazım. Disco Elysium’u öteki RYO’lardan ayıran en büyük çizgiyi daha birinci sahneden tanımaya başlıyoruz böylelikle: Oyunda hislerimiz ve yeteneklerimiz tam 4 farklı kategoride yekun 24 farklı özelliğe ayrılmış durumda. Ve bu özellikler bizimle mütemadi bir sohbet, muhabere içerisindeler. Bunu her biri farklı bir kişiliğe, bilirkişiliğe sahip 24 parti üyesi üzere de düşünebilirsiniz. Misal, “Drama” yeteneği önünüzdekinin yalan söyleyip söylemediğini anlamaya ve yalan söylemeye yarıyor. Birebir devirde ismine yakışır bir biçimde konuşurken Shakespeare-vari cümlelere başvurup dramatik bir halde size “Sire”, yani “efendimiz” diye sesleniyor. “Inland Empire” hayal gücünüzü temsil ediyor ve yüksek olduğunda mesela kıyafetlerinizle diyaloğa girip onların fikrini alabiliyor ya da inanılması güç durumları gözünüzde canlandırıp çözümleyebiliyorsunuz; fakat birebir vakitte duyduğunuz çok uçuk fikirler başınızı bulandırıp sizi gerçek olmayan şeylerin peşine de düşürebiliyor. “Electro Chemistry” içinizdeki particiyi ortaya çıkartan ve her türlü bağımlılık yapıcı maddeyi şıp diye tanıyan, tesirlerine aşina olmanızı sağlayan ve kullandığınız vakit negatif tesirlerini azaltan bir yetenek… Daha saymaya devam edebilirim fakat sanırım başınızda umumî bir fikir oluşmaya başlamıştır. (Eğer başlamadıysa Inland Empire yeteneğinizi arttırıp tekrar deneyin!) Ha, yetenekleriniz sizi çoğunlukla yanlışsız yönlendiriyor lakin her vakit %100 isabetli de değiller; onu da belirtmeden geçmeyeyim.
Bu yetenekler az evvel de dediğim üzere 4 ana kategoriye ayrılıyor: Zekâ, Psikoloji, Fizik ve Motor Becerileri. Karakterinizi birinci yaratırken bu yeteneklere yekunda 12 puan dağıtarak limitlerini belirliyorsunuz. Bu limitler alt kategorilerdeki yeteneklerin çıkabileceği en üst puanı belirtiyor. (Bunu daha sonra “Düşünce Kabinesi”ndeki birtakım fikirlerle arttırabiliyorsunuz)
Açıkçası olağanda birçok RYO’da öne çıkan belirli başlı karakter arketipleri vardır ve oyuncuların umumisi tarafından münhasıran o arketipler tercih edilir. (Planescape: Torment’ta kesinlikle WIS yüklü karakter yaratın vb)
Buradaysa her karakter arketipi nispeten istikrarlı ve detaylıca düşünülmüş bir formda kurulduğundan külliyen canınız nasıl oynamak istiyorsa, nasıl rol yapmak istiyorsanız ona nazaran bir karakter yaratmanız mümkün. Önünüzdekini anlayan, içtimaî yanı güçlü bir detektif mi olmak istiyorsunuz? Önünüzdekini o kadar uygun anlamanın ve empati hissinin sizi mahal konum çetine sokabileceğini de hesap etmelisiniz. Sherlock-vari bir formda cürüm mahaline şöyle bir bakış atıp bütün kesimleri başında birleştirebilen bir detektif mi olmayı tercih edersiniz? Olabilirsiniz; lakin üzerinize bir anda atılan çok çokça haberin sizi (oyundaki karakterinizi de değil, direkt sizi!) bir anda boğabileceğini de yabana atmayın derim. Ya da fizikî olarak kuvvetli, çok da zeki olmayan lakin işini kas gücüyle çözen, tehditkâr bir kuşkulu önünde bile sinmeyen bir karakteri oynamak istiyorsunuzdur tahminen de? Hepsi (hatta daha fazlası) mümkün ve hepsi de pek beğenilen bir oyun deneyimi sunuyor.
HOBOCOP!
Kendimi bildim bileli RYO cinsinin hastası bir insan olarak Disco Elysium’un yaratıcılığı ve yepyeniliği önünde nitekim de şapka çıkartasım geliyor. Tıbbın birden fazla örneğinde daima “iyi” ve “edepli” karakterlere yönelik seçenekler ağır basarken Disco Elysium sizi ahlaki merdivenin en dibine çekmek için elinden geleni arkasına koymuyor. Oyunun başında ismini dahi hatırlamadığımız karakterimiz iş başında kendini uyuşturucuya ve içkiye vuran, hayatı darmadağın olmuş bir detektif. Fakat bu formda devam edip etmemesi büsbütün size bağlı. Ben geçmişindeki günahları telafi etmeye çalışan bir karakteri oynamayı tercih ettiğim için oyun beni sıklıkla aksi istikamette dürtse de büsbütün ayık kalmayı amaçlayacak halde oynadım. Lakin işin asıl sıklığı şu: Oyun boyunca geçmişimden ötürü herkes bana alkolik muamelesi yapsa da bir noktada nihayet birileri tarafından “Yahu bu adam ağzına içki koymadı kaç gündür” diye fark edildi yaptığım şey ahir. Yalnızca bu bahiste da değil; umum olarak yaptığınız ve söylediğiniz her şey bir halde dönüp dolaşıp sizi bulacak halde tasarlanmış. RYO’larda konuşma yaparken bütün seçenekleri tüketmeyi sevenler için alışması biraz güçlükle olabilir lakin oyunun gerçekçiliği ve inandırıcılığını katlamak ismine da çok hoş bir hareket sahihi.
Bu detaycılık bizi oyunun “eğilim” sistemine getiriyor. D&D oyunlarının klasiği “Lawful Good” ya da “Chaotic Neutral”lar yanına Disco Elysium politik görüşlerinizin ön plana çıktığı bir sınıflandırma yapıyor. Misal, çok ziyade sol görüşlü konuşma yaptığınızda “Ee, komünizmi inşa etmeye hazır mısın yoldaş?” diye fısıldayan mütalaaların ortasında bulabiliyorsunuz kendinizi bir anda. Birkaç kez ırkçı söylemlerde bulunduğunuzda “faşist”, mütemadi birilerinden özür dileyip durursanız da “üzgün polis” gibisinden çeşitli fikirler aklınızda patlak vermeye başlıyor. Şayet hiçbir politik görüşe yakınlaşmayıp daima en umumî karşılığı bile seçseniz kanılarınızın bu mevzuda diyecek bir şeyleri oluyor. Bu fikirleri içselleştirip zihninizde bölge edinmelerini sağlamak ya da unutmak yeniden size kalmış. Yekunda 16 adede kadar fikri içselleştirip daha evvel de kısaca ismini geçirdiğim “Düşünce Kabinesi”ne atabiliyorsunuz. Verdikleri pasif özelliklere ek olarak yeni konuşma seçeneklerinin açılmasını da sağlayabiliyorlar. Şayet kimi fikirlerden daha sonra vazgeçmek isterseniz de level atladığınızda kazandığınız yetenek puanlarından birini feda ederek silip yenisini içselleştirebiliyorsunuz yeniden.
Bu türlü mütemadi rol yapmaktan, diyaloglardan bahsediyorum lakin aklınızda “Dövüş ve aksiyon yok mu bu oyunda hiç?” halinde bir soru belirdiğinin de farkındayım. Biraz ketum bir yanıt olacak ama… yok değil. Var aslında ancak düşündüğünüz cinsten münferit bir sistem olarak değil. Birine yumruk atmaya çalıştığınızda ya da en nihayetinde silahlar çekildiğinde farklı bir sisteme geçmek tarafına tekrar diyaloglar içerisinde, karakterinizin becerilerini kullanarak zar atıyorsunuz. Akıllıcasını söylemek gerekirse bu türlü olması benim daha da hoşuma gitti çünkü hem aksiyon oyunu boğmamış oluyor hem de olan biteni yazılı olarak daha detaylı bir halde önünüze döktüğü için sayılara ve hesaplara takılarak oyunun yarattığı atmosferden kopartmamış oluyor. Dahası, daha evvel Torment: Tides of Numenera’nın da yaptığı (ancak her şeyi başarmak çok kolay olduğu için ne yazık ki hakikat düzgün sergileyemediği) başarısız epeyce da enteresan şeylerin olması merak hissinizi her daim canlı tutuyor. Velev birtakım durumlarda zarları düşük atmanın sonuçları başarılı olmaktan çok daha değişik olabiliyor… (Kırmızı denetim zarları tekrar edilemiyor ancak beyaz denetim zarlarını o yeteneğinizi arttırdıktan sonra tekrar deneyebiliyorsunuz)
BAHSE GELİR MİSİN ARTIK?
Disco Elysium’un sistemleri o kadar etkileyici ki hâlâ daha şu bizi Martinaise’in köhne ve izbe kenti Revachol’a getiren davadan bahsedemedim fark ettiyseniz. Bizi kasabaya getiren davanın kurbanı olan ceset, yerin yegâne pansiyonunun art bahçesindeki ağaçta aheste aheste sallanıyor. Biz de “sorumlu” bir detektif olarak araştırmamızı yapıp kasaba halkıyla konuşuyoruz belirli ki… Muayyen ki diyorum çünkü bu kısımlara dair bir anımız yok. Biz karakterimizin denetimini aldığımız sırada bir sebepten duygusal çöküntüye girip çılgınca içerek hafızamızı büsbütün yitirmiş durumdayız. Rakip karakoldan davaya iştirak etmesi için yollanan Teğmen Kitsuragi’nin yardımıyla hem asılmış adamın gizemini çözmeye çalışıyoruz hem de kayıp hafızamızın (ve ekipmanlarımızın) peşine düşüyoruz. Bir haftadır pansiyonun art bahçesinde sallanıp çürüyen ve kimsenin dokunmaya dahi tenezzül etmediği cesedin ve gizemli hafıza kaybımızın nedenlerini çözmek de aşağı yukarı 30 saatlik, birbirine çok uygun bağlanmış ve iç içe geçen hikâyeler serisinden geçiyor. Bir yandan kasaba halkının irili ufaklı tonla diğer dertlerini ya da sizin millete “Kocanın nerede olduğunu biliyor musun? Tam olarak fakat. Bilmiyorsan kayıp olabilir çünkü!” diye çetinle açtırdığınız davaları hiç buna katmadım bile!
Disco Elysium sahiden de yapmaya çalıştığı şeylerin neredeyse tamamını kusursuza yakın bir halde başaran bir oyun ve bunun Estonya’lı ZA/UM’un daha birinci oyunu olduğu düşünülürse dayanılmaz yetenekli bu ekibin elinden daha neler çıkabilir diye düşünmeden edemiyorum. Bir yandan oyunun tüm sürprizlerini ve özelliklerini ele verip kendiniz keşfederken alacağınız keyfi baltalamak da istemiyorum. Birtakım şeylerin keyfi kendiniz keşfettikçe daha çok çıkıyor ne de olsa…
Ha, lakin olur da oyunu oynadınız ve bitirdiğinizde tadı damağınızda kaldı (ki RYO seven biriyseniz kalacak) ZA/UM’daki ekibin oyunun devamı için çoktan baş yormaya başladığının müjdesini verebilirim. Üstelik çıtlattıklarına bakılırsa bir sonraki oyunda başrolü paylaşan 2. ana karakterin gebe bir bayan olması gündemdeymiş. Tek bir kişinin aklından çıkan onca sesi düşündükten sonra birbirine bağlı yaşayan iki candan çıkacak seslerin uğultusunu yerkürenin dibindeki 2mm’lik delik bile bastıramaz herhalde…