20.yy’ın başlarında geleneksel eğitim modellerine farklı ve etkili bir yaklaşım sunmak amacıyla ortaya çıkan Montessori Eğitimi, tamamen çocuk merkezli ve çocukların becerilerine göre şekillenen bir eğitim sistemi olarak karşımıza çıkıyor. Sanılanın aksine temelde yeni doğan çocuklar için değil, aslında eğitim gerekliliklerinin devam ettiği ergenlik dönemine kadar devam edebilen Montessori Eğitimi, pedagojik açıdan çocuklara en uygun eğitim olarak görülüyor.
Bu yazımızda eğitimi detaylı bir şekilde inceledikten sonra, bu eğitimi sizlerin de uygulayabilmesine yardımcı olacak eşyaları listeleyeceğiz. Vakit kaybetmeden çocuklar için ömür boyu sürebilecek öğrenme deneyimi temellerini incelemeye başlayalım;
Montessori Eğitimi nedir?
Adını Roma’lı Doktor Maria Montessori tarafından alan ve 1900’lü yılların başında ortaya çıkan Montessori Eğitimi; temelinde çocukların bir birey olarak sayılarak, basma kalıp eğitimden uzaklaşmalarını sağlayabilecekleri bir eğitim olarak tasarlanmıştır. İçeriğinde çocukların kendi kendilerini yönettikleri etkinlikleri, yaşayarak deneyim sağlayabilecekleri aktivitelerle birlikte öğrenme ve iş birliği gibi kavramları tanıyabilecekleri etkinlikleri barından bu eğitim, aslında ömür boyu sürebilecek öğrenme kavramının da temellerini atmış oluyor.
Montessori eğitiminin uygulandığı sınıflar, belirli yaş gruplarına ait çocukların ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak tasarlanmış ortamlardır. Bu sistemi yaratan Maria Montessori kendi metodunu “Eğitimde metot değil, insan kişiliği göz önüne alınmalıdır.” diye ifade etmiştir. Bunlarla birlikte eğitim; çocuğun seçtiği alanda, eğitmen gözleminde aktivitelerle yapılıyor. Ayrıca bunlara ilave olarak özel Montessori Eğitimi materyalleriyle, düzenli, derli toplu ve titiz bir çevrede eğitim veriliyor. Klasik eğitimlerin aksine bu çevrede çocuk, kendi bağımsızlığı ve eğitmeninin rehberliğinde ona sunulan fırsatları ve materyalleri değerlendirerek en iyi şekilde öğrenebiliyor. Bu şekilde hazırlanan bir sınıfın ve deneye dayalı verilen eğitimin yalnızca çocuklukta değil, yetişkinlikte de matematik, sanat ve dil gibi öğrenme alanlarında da çok faydalı olacağı ortaya koyulmuş durumda.
Eğer çocuğunuzun gideceği okulda bu sistem uygulanıyorsa, çok şanslısınız demektir. Okuldaki eğitmenler görevlerini en iyi şekilde yerine getirerek, sizlere çok yardımcı olabilir. Ancak bu eğitim yalnızca okul çağı için değil, 0-6 yaş arasındaki çocukları da içinde barındırıyor. Böylelikle çocuğunuzun ileride gideceği okulda bu sistem yoksa dahi, bu eğitimi bebeğinize ya da çocuğunuza evde siz de verebilirsiniz.
Evde Montessori Eğitimi uygulamak isteyen anne ve babalar için bazı ipuçları;
- Bu metot çocuğunuz çevresinde gelişen ve onun kendi kendine yetebilmesi amacıyla kurulduğundan; öncelikle çocuğunuzu iyi bir şekilde gözlemlemeli ve ilgisini çeken, onun kendi kararlarını verebileceği materyalleri seçmelisiniz.
- Eğitim yapılacak çevreyi düzenli bir şekilde kategorize ederek, yalnızca eğitim için kullanılacak eşyaları çevrenizde bulundurmalısınız. Ayrıca dikkat dağıtacak seslerden ve görüntülerden kaçınmalısınız.
- Eğitime başlarken seçebileceğiniz materyaller olarak aklınıza ilk önce oyuncaklar gelebilir. Bunlar doğru olmakla birlikte, yalnızca oyuncak araba, ya da pelüş figürler aklınıza gelmesin. Bu eğitimde kırtasiye ürünleri, bir bütün haline getirebilecekleri kutular, şişe kapakları ve hatta ağaç yaprakları bile kullanabilirsiniz. Bunlarla birlikte iç içe geçebilecek materyalleri kullanabilir, renkli halka ya da düğümleri sizin rehberliğinizde çözebilirsiniz.
- Bunlara ek olarak, eğer imkânınız varsa yalnızca eğitim verdiğiniz çevreyi değil, bütün evinizi de bu sistemi uygun olarak düzenleyebilirsiniz. Sistemin temelinde bireyin kendine yetebilmesi yattığı için, eğitim materyallerini dolapların üstüne ya da çocukların ulaşamayacağı yerlere koymanız sizlere fayda sağlamayacaktır. Bunun yerine kıyafetlerini kendi seçebileceği seviyelere dizebilir, buzdolabında onun taşıyabileceği ve seçebileceği raflara yiyeceklerini koyabilirsiniz. Unutmayın bu eğitim, çocuğunuzun ileriki yaşamında kendini ifade edebileceği, programlı ve özgür bir birey olması için sağlam bir adım atabileceği bir adım.
0-3 Yaş arası bebekler ve yürümeye yeni başlayanlar
Bu yaş grubu eğitimin başlayacağı ilk seviye olduğu için, kendilerine ve dış dünyaya karşı daha güvenli olmaya teşvik etmelisiniz. Her şey ilgilerini kolayca dağıtabildiğinden, destekleyici ve ilgi çekici bir ortam oluşturmalısınız. Sizinle beraber keşfedecekleri ve yeni açığa çıkan becerilerine yargılayıcı değil, güvenecekleri şekilde yaklaşmalısınız. Günlük işlerde bağımsız olma fırsatı vererek, kaba ve ince motor becerilerinin gelişimini destekleyebilirsiniz. Örneği bu dönemde; Duyu sepetleri hazırlayarak, sepetin içine farklı dokularda, farklı sesler çıkaran ve farklı kokularda materyaller koyabilirsiniz.
Yine daha yürüyemeyen minikler için bebeğini yüz üstü yatırıp biraz ilerisine ulaşmak isteyeceği bir şey koyarak öne doğru hareket etmesini sağlayabilirsiniz. Yazımızın biraz aşağısında daha detaylı bir şekilde bulabileceğiniz materyalleri sıralamak gerekirse bu yaş grubunda; Kitaplar, dokunma ve görme duyusunu geliştiren materyaller, çubuğa halka geçirme, az parçalı yapbozlar, geometrik şekiller ve oyun hamurları kullanmak çok etkili olacaktır.
3-6 Yaş arası – Anaokulu
Bu yaş grubu ve dönemde ise; çocuğunuzu işlevsel bağımsızlığın ve duygularını kontrol etme ve düzenleme becerilerinin gelişmesinde teşvik edebilirsiniz. Saygılı ve açık bir şekilde sosyal iletişimi ve gelişimini de bu dönemde güçlü bir şekilde desteklemelisiniz. Okuryazarlık ve matematik anlayışlarının gelişmesi için bolca materyal bulundurmanızda fayda var.
Aynı zamanda özgüvenli ve yaratıcı bir kendini ifade etme becerisi için yaratıcı keşiflere fırsat tanıyın. Örneğin bu dönemde boncuk, taş gibi materyallerle tane hesabı yapabilir, ayakkabılarını boyamasına teşvik edebilir, resimdeki hikâyeyi anlatmasını isteyebilir ve içerisinde size çok yardımcı olacağı kek, kurabiye gibi yiyecekleri yapmasını sağlayabilirsiniz. Yine bu yaş grubunda da daha detaylı bir şekilde aşağıda bulabileceğiniz; Ahşap meyve ve sebze kesme seti, sayı çubukları, ahşap tamir setleri, çok amaçlı matematik küpleri gibi materyaller bulundurmanız faydalı olacaktır.
Faydalı Montessori oyuncakları ve mobilyaları:
- Ahşap geometrik şekil seti,
- Renkli sayı ve şekil çubukları,
- Ahşap şekil bulmacası,
- Ahşap ksilofon,
- Oyun hamuru ve şekil seti,
- Basit yapboz,
- Satranç takımı,
- Ahşap tamir seti.
2-7 yaş arası her çocuğun rahatlıkla ebeveyn rehberliğinde kullanacağı bu oyuncak, çocukların ince motor becerilerinin gelişimine ve el-göz koordinasyonuna çok fayda sağlamakta. Montessori’nin en önemli oyuncaklarından biri olan geometrik şekiller, çocukların zekâ ve hafıza yeteneklerini geliştirerek, öğrenme yetilerini de tetikliyor.
Renkli sayı ve şekil çubukları
Hem okul öncesi hem de okul çağındaki çocukların kullanabileceği renkli sayı ve şekil çubukları, sayı sayma gibi temel matematik becerilerinin gelişiminde çocukların çok işine yarayabilecek oyuncaklardan. Bununla birlikte çocukların görsel algı ve eşleştirme becerilerinin gelişimini de destekliyor.
Ahşap şekil bulmacası
Yine 2-7 yaş arası çocukların, ebeveyn gözetiminde rahatlıkla kullanabileceği bir oyuncak olan şekil bulmacası, çocukların görsel hafızalarını desteklerken, parça-bütün algısının gelişimine de katkıda bulunuyor.
Ahşap ksilofon
Ülkemizde “ksilofon” adıyla çok bilinmese de, gördüğünüz anda tanıyacağınız bu oyuncak ise, 1-9 yaş arası her çocuğun kullanabileceği, Montessori Eğitimi’nin önemli bir parçası. Bu oyuncakla birlikte çocuğunuzun yaratıcı müzik ve ritim yeteneklerini geliştirebilir aynı zamanda da görsel ve işitsel duygularını destekleyebilirsiniz.
Basit yapboz
Bu yapboz ile birlikte çocuklar hem benzer şekilleri birbirleriyle tamamlarken, hem de hayvanların isimlerini öğrenerek, görselleriyle birlikte hafızalarında da eşleştirme yapabiliyor. Okuma bilmeyen minikler için de ebeveynlerin hayvanların isimlerini söyleyerek, çocuklarına eğlenceli bir şekilde hayvanları öğretmesi çok destekleyici olacaktır.
Satranç takımı
Satranç oyununu hep üstün zeka ile ilişkilendirdiğimiz için, ilk bakışta yetişkinlere hitap ettiği düşünülebilir. Ancak eğitimin temel ilkelerini düşündüğümüzde ve geçmişte dünya şampiyonu olan satranç ustalarına baktığımızda çok küçük yaşlarda satranca başladığını görebiliyoruz. 64 karede, çeşitli figürlerle, çok geniş bir hareket alanında çocuklarınızın zeka gelişimine ve düşünme mantığına çok destek olabilirsiniz.