Akıllı telefonlar, arama motorları ve toplumsal medya: İnternet, günümüzün globalleşen dünyasında irtibat, bilgi ve cümbüş için en hayati araçlardan biri haline geldi. Teknolojik gelişmeler, çağdaş hayatın dijitalleşmesini hızlandırmaya devam ediyor fakat bu dijital cihana sırf birkaç oyuncu hükmediyor: Google, Amazon, Facebook, Apple ve Microsoft.
Bahsi geçen bu şirketleri gündeme getiren şeyse Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi'nden yapılan bir açıklama oldu. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Lideri Ali Taha Koç'un "Türkiye'nin verisi, Türkiye'de kalacak" diyerek yaptığı "Dünya GAFAM'dan (Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsof) büyüktür" açıklaması, beraberinde birtakım tartışmaları getirdi.
Cumhurbaşkanlığı'nın gaye gösterdiği GAFAM şirketleri ne kadar büyük?
Google, Amazon, Facebook, Apple ve Microsoft, dünyanın en tesirli global teknoloji şirketleri ortasında başı çekiyor. Kesimdeki hâkim gücünü kullanarak rekabeti önlediği argümanlarıyla pek çok kere dava edilen şirketler, marka kıymeti açısından da devasa bir gücü ellerinde bulunduruyor.
Birkaç örnek üzerinden gidecek olursak e-ticaret devi Amazon, 2020 yılı prestijiyle piyasa pahasını 1 trilyon doların üzerine taşıyan şirketlerden biri oldu. Dijital hakimiyetini Silikon Vadisi sonlarının ötesine süratle genişleten Apple ise 2019 yılında 260 milyar ABD dolarını aşan akıl almaz bir gelir açıkladı. Apple'ın işletim sistemi pazarında ABD'deki en değerli rakibi Microsoft ise 2020'de şirket tarihinin en başarılı yılını geçirdi.
Misal biçimde Google ve Facebook, daima artan kullanıcı sayısı ve reklam yoluyla elde edilen gelirler sayesinde arama ve toplumsal ağ alanlarında liderlik etmeye devam ediyor. Dünya genelinde en çok ziyaret edilen iki web sitesine sahip olan bu şirketler, gelirlerini katlamaya ve internet üzerindeki tesirlerini her geçen gün genişletiyor.
GAFAM'ın toplam piyasa kıymeti ne kadar?
GAFAM'da yer alan 5 şirket, Amerikan piyasalarının da temelini oluşturuyor. 500 büyük Amerikan şirketinin listelendiği S&P 500 endeksinde birinci 5 sırada yer alan şirketlerin birleşik piyasa kıymeti 7,5 trilyon doları aşıyor. Şirketlerin yeni piyasa bedelleri ise şu halde:
- Google (Alphabet) – 1,37 trilyon dolar
- Amazon – 1,56 trilyon dolar
- Facebook – 733,2 milyar dolar
- Apple – 2,04 trilyon dolar
- Microsoft – 1,75 trilyon dolar
Teknoloji sanayisinin güç merkezini oluşturan bu şirketlerin büyümesi ve rakipsiz pazar hakimiyeti hem kullanıcılar hem de genel manada internet mimarisi üzerinde kıymetli sonuçları var. Bir örnek vermek gerekirse genelde 4-5 oyuncunun karar sürdüğü bir ortamda şekillenen bu cins oligopol piyasalarda rekabetin azaldığı ve sonuç olarak eser çeşitliliğinin giderek düştüğü gözlemlenir.
Bu 5 şirket üzerinde ağırlaşan inanılmaz güç, daha evvel birçok kere antitöst hareketlere de yol açmıştı. Sırf 2017'den 2019'a kadar AB Komitesi, rekabete muhalif davranışlar nedeniyle Google'a 8 milyar doların üzerinde para cezası verdi. Öbür şirketler de emsal nedenlerle milyarlarca dolarlık cezalarla karşı karşıya kaldı.
GAFAM şirketleriyle ilgili öne çıkan istatistikler:
- Google'ın global gelirleri 2020 yılında 181,7 milyar doları aştı.
- Google, 2020 yılı prestijiyle arama motoru pazarının %90'ından fazlasını elinde tutuyor.
- Amazon'un global net gelirleri 2020 yılında 386 milyar dolar olarak açıklandı.
- Facebook'un global gelirleri 2020 yılında 86 milyar dolara dayandı.
- Apple'ın global marka pahası, 352,1 milyar dolar.
- Apple'ın global gelirleri 2020 mali yılında 274,52 milyar dolara ulaştı.
- Microsoft'un global gelirleri 2020 yılında 143 milyar doları aştı.
- Microsoft, Aralık 2020 prestijiyle masaüstü işletim sistemi pazarının %76,56'sına hükmediyor.