Burundan rahat nefes almak, her yaşta insan için kıymetli bir ihtiyaçtır. Burundan alınan hava bu bölgeden geçerken nemlendirilir, filtre edilir, mikroplardan temizlenerek akciğerlere gönderilir. Burunun bu vazifesi yerine getirmesinde halk ortasında burun eti dediğimiz burun içinin her iki tarafında bulunan konkaların ve burun içerisini kaplayan mukozanın değerli rolü vardır. Burun içerisini kaplayan mukoza dediğimiz dokunun üzerinde bulunan ve mikropları bir nevi süpürge üzere temizleyen titrek tüycükler ve tekrar bu mukozadan salgılanan ve mikropları burada tutarak daha aşağı bölgelere geçmesini engelleyen mukus dediğimiz salgı bu işlevlerin sağlanmasında değerli katkılar sunar. Bu işlevleri ile birlikte, orta kulağın havalandırılması, koku alma işlevleri açısından da burundan sağlıklı nefes almanın kıymeti büyüktür.
BURUN TIKANIKLIĞI NEDENLERİ NELERDİR
En sık görülen nedenler ortasında burun orta bölmesindeki doğuştan yada sonradan travma sonucu ortaya çıkan eğrilikler (septum deviasyonu) ve burun etlerinin büyümesi (konka hipertrofisi) gösterilebilir. Bilhassa allerjik şahıslarda, sinüzit, nezle, soğuk algınlığı ve burun içi iltihaplarında görülen burun eti büyümeleri nefes almayı uygunca zorlaştırır. Tabip denetimi olmadan, kısa müddetli kullanılması gereken burun damlalarını uzun mühlet kullanmak, sigara kullanımı ve sıhhatsiz hava şartları olan yerlerde daima bulunmakta bu durumu tetiklemeye yardımcı olmaktadır.
BURUN TIKANIKLIĞI HANGİ DURUMLARA YOL AÇABİLİR
⦁ Burun tıkalı olduğu için daima ağız teneffüsü yapılmasından ötürü, kirli ve kuru havanın daima boğazdan geçmesi sonucu kronik boğaz enfeksiyonları ve ⦁ farenjit dediğimiz tabloya⦁ ⦁ neden olur.
⦁ Horlama ve uyku bozuklukları-uyku apnesi gelişebilir.
⦁ Akciğer ve kalp sorunlarını tetikler ya da ağırlaştırır.
⦁ Sabahları ağız kuruluğu gelişir.
⦁ Cinsel işlev bozukluklarına taban hazırlayabilir..
⦁ Ruhsal problemler gelişmesine yatkınlık olur
⦁ Ses kalitesi bozulur ve burundan konuşma gelişir
⦁ Çocuklarda geceleri altını ıslatma sorunları gözlenebilir.
⦁ Spor, idman ve günlük olağan fizikî hareketlerde zorlanma ya da çabuk yorulma başlar.
BURUN TIKANIKLIĞINDA TEŞHİS
Öncelikle Kulak-Burun-Boğaz uzmanı muayenesi gereklidir. Bu muayenede rutin muayeneye ek olarak burun mukozası uyuşturularak, endoskop dediğimiz görüntüleme yollarıyla burun içerisindeki tüm yapılar detaylı olarak kıymetlendirilir. Gerekirse Bilgisayarlı Tomografi hatta bazen MRI’ la burun içi ve etrafındaki dokularda tıkanıklığa yol açabilecek nedenler çarçabuk saptanır.
BURUN TIKANIKLIKLARINDA TEDAVİ
Tedavi elbet nedene yönelik olacaktır. Burun etlerinde büyümeye neden olabilecek nezle, grip ve allerjik rinit durumlarında öncelikle ilaç tedavisi uygulanır. Burun içi ve sinüs enfeksiyonlarında bunların ilaçla tedavisi ya da burun içi büyüyen poliplerde onların küçültülmesine yönelik medikal tedavi planlanır. İlaçla tedavi edilemeyen durumlarda ya da burun orta bölmesi eğriliklerinde (septum deviasyonu) cerrahi teşebbüs kıymetli bir seçenektir. Burun tıkanıklığı ameliyatı, burun tıkanıklığının kişinin hayat kalitesini büyük oranda etkilediği durumlarda, daima ağız teneffüsü ile horlamanın ya da uykuda teneffüs sorunlarının görüldüğü durumlarda yapılmalıdır.
Burun orta bölmesi (septum) eğriliği Burun eti (konka) büyümesi
Estetik burun ameliyatı (Rinoplasti)
Burun bulunduğu anatomik lokalizasyon nedeniyle yüzün en estetik kısmıdır. Anatomik yapısı şahıstan bireye çok farklılık göstermekte, bu nedenle Rinoplasti dediğimiz estetik burun ameliyatlarında bu farklılıklar göz önünde bulundurularak estetik ve işlev tarafından bireye uyumlu ve en doğal sonuç amaçlanmalıdır. Bilimsel olarak birtakım açı ve ölçüler olmasına rağmen, bu açılar bazen hastanın beklentilerine uygun olmayabilir. Bu nedenle estetik burun ameliyatları şahsa özel planlanmalıdır.
Ameliyatın Planlanması
Estetik burun ameliyatı öncesinde hasta ile detaylı konuşularak hastanın beklentilerinin bilinmesi gerekir. Hastaların bir kısmında burnun manzarasının düzeltilmesi ile bir arada tıkanıklığının da giderilmesi isteği vardır. Bu nedenle muayenede burun iç kısmındaki kıkırdak eğriliği, burun eti büyümesi üzere sorunların de birebir ameliyatla düzeltilmesi amaçlanmalıdır. Ameliyat öncesi tüm bu sorunlar hasta ile detaylı konuşularak hastaya en uygun tedavi biçimine bir arada karar verilmelidir. Her hastanın kıkırdak, kemik ve cilt yapıları birbirinden farklıdır. Cilt yapısı kalın olan ya da burun da bir tarafa yanlışsız hal bozukluğu olan hastanın ameliyat sonrası karşılaşabileceği durumlar detaylı anlatılmalı, hasta için en uygun ameliyat planlanmalıdır.
Ameliyat ve Sonrası
Estetik ve işlevsel burun ameliyatları genel anestezi altında yapılan 2-3 saat süren ameliyatlardır. Ameliyat sonrası burun dışında yaklaşık 1 hafta kalacak alçı, içerisine 3-4 gün kalacak, biraz olsun burundan hava almaya imkan sağlayan silikon tamponlar yerleştirilir. Ameliyat sonrası bireyden şahsa değişiklik gösteren,ancak 1-2 hafta sürebilen yüzde ve göz etrafında şişlik ve morluklar görülebilir. Alçı alındıktan sonra bazen burun üzerine masaj önerilebilir. Yaklaşık 2 hafta içinde işine başlayabilir. Çoklukla 3 ay gözlük takmaması ve güneşten korunması önerilir. Burunun tam olarak halini alması 7-8 aylık bir süreci gerektirir.
SEPTUM DEVİASYONU VE BURUN ETİ KÜÇÜLTÜLMESİ TEDAVİSİ;
Burun orta sınır kemiği eğriliğinde tek tedavi seçeneği cerrahidir. Septoplasti ismi verilen bir ameliyatla burun kemiğindeki eğrilik düzeltilir. Bu ameliyat lokal yahut genel anestezi altında uygulanabilir. Sıklıkla hasta konforu için genel anestezi altında yapılmaktadır. Operasyon müddeti anestezi haricinde 30-45 dakikadır. Ameliyat kesisi burun içinden yapılır. Burun hava pasajını tıkayan kemikler çıkartılır, kıkırdak eğrilikleri şayet düzeltilebiliyorsa, düzeltilerek yerine konur. Burun etlerinde şişlik varsa birebir operasyon içerisinde düzeltilir. Hava yolu açılır. Burun tamponu ameliyat sonrasında çoğunlukla uygulanmaktadır. Birçok çeşit tampon bu ameliyatlardan sonra kullanılabilmektedir.
BEBEK VE ÇOCUKLARDA BURUN TIKANIKLIĞI
Bebeklik ve çocukluk devrinde burundan nefes almak çocuk sıhhati açısından çok kıymetlidir. En sık görülen nefes alma zorluğu nedeni, halk ortasında “geniz eti” olarak bilinen adenoid büyüklüğüdür. Burun tıkanıklığı, çocuklarda farkına varılmazsa diş-damak yapısında bozukluklar, gelişme geriliği, çocukta uzunluk ve kilonun yaşıtlarından geri kalması, okul başarısızlığı ve zihinsel gelişimde aksaklıklar üzere çok önemli sorunlara yol açabilmektedir. Bunlara ek olarak davranış bozuklukları, hiperaktivite, geceleri yatağa işeme, kalp ve ritim bozuklukları da görülebilir. Geniz etinin burun art boşluğunu büsbütün tıkıyor olması ya da orta kulak ve/veya sinüslerle ilgili hastalıklara yol açması medikal tedavi ile düzelmezse ameliyatla tedaviyi gerektirir. Bu ameliyat teknik olarak kolay lakin özellikli bir ameliyat olarak kabul edilir, başarısı da yüksektir. Son yıllarda radyofrekans gücünü kullanarak plazma sistemi dediğimiz bir usulle geniz eti ameliyatını yapıyoruz. Bu teknoloji kanama mümkünlüğü ve ameliyat sonrası ağrıyı çok azalttığı üzere, ameliyat mühletini de kısaltarak konforlu bir tedavi seçeneği sunmaktadır. Çocuk burun tıkanıklıklarının kıymetli bir sebebi de çocuk sinüzitleridir. Bu durum özellikli ve sabırlı bir ilaç tedavi sürecini gerektirir. İlaçla tedavinin başarısız olduğu durumlarda, çok dikkatli seçilmiş çocuklarda sinüsleri endoskopik olarak temizleyebilmekteyiz. Alerjik sebepler ve kimi gelişimsel anatomik şartlarda da burun tıkanıklığı yapabilir. Çocuklarda tek taraflı burun tıkanıklığı ve akıntısı burun içerisine sokulmuş bir yabancı cisim nedeniyle olabileceği için detaylı bir hikaye alınmalıdır. Nadiren çocuklarda burun tıkanıklıkları düzgün yahut makûs huylu tümörlere bağlı olabilir
GEBELERDE BURUN TIKANIKLIĞI
Hamilelik devrinde artış gösteren ve bir annelik hormonu olan östrojen, burun içerisini döşeyen dokuların şişmesine neden olur ve burunda salgı artışını tetikler. Ayrıyeten annelik periyodunda bedendeki kan deveranının hacmi artar ve kan damarları genişleyerek burun mukozasının şişmesine neden olur. Bu duruma yol açan diğer annelik hormonlarının da rolü olabilir. Bunların sonucunda gelişen burun tıkanıklığı, halk ortasında bilinen terimiyle hamilelik nezlesinin temelini oluşturur.
Hamilelik sürecine özgün burun tıkanıklığı sinüzitle yahut öteki hastalıklarla karıştırılmamalıdır. Sinüzit yahut gripte burun tıkanıklığı dışında iltihabi burun akıntısı, halsizlik, ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı üzere belirtiler birlikte görülür. Alerjik nezlenin belirtileri ortasında ise su üzere göz ve burun akıntısı ve kaşıntı, boğazda kaşıntılar ve hapşırmalar bulunur. Hastanın daha evvelce şikayetlerine neden olan toz yahut polen üzere allerjenlere hassasiyeti hamilelikte artabilir.
Hamilelikte görülen bu tıkanıklık bilhassa yatar durumdayken çok rahatsız edici olabilir. Bu nedenle başın yükseltilmesi burundaki dolgunluğu (konjesyonu) azaltabilir. Bol sıvı alımı boğaz belirtilerinin rahatlamasını sağlar; boğaz-burun salgılarının yoğunlaşmasını-kurumasını önler. Sıcak banyo ve odanın nemli tutulması, buhar uygulanması burun tıkanıklığını rahatlatabilir. Kullanılan nemlendirme aygıtlarında, mikrop barındırabilme olasılıklarına rağmen sıvı haznelerinin ve filtrelerinin paklığına gereken itina gösterilmelidir. Yürüyüş ve kimi hafif antrenmanlar yeterli gelir. Tuzlu su spreylerinin tekrarlanan kullanımları, burun mukozasındaki ödemi azaltmaları nedeniyle ve burnun mekanik olarak temizlenmesine yardımcı olduklarından ötürü epey yararlıdırlar. Burun kanadını genişleten bantlar, buruna hava girişini arttırdıklarından faydalı olabilir. Sigara dumanı, tozlu ortamlar, hava kirliliği ve ani ısı değişimleri burun işleyişini olumsuz etkilediklerinden, tıkanıklığın artmasına neden olurlar. Bu tip ortamlardan uzak durulmalı ve engelleyici tedbirler alınmalıdır.
Hamileliğin birinci üç aylık devri bebeğe ziyan verme olasılığından dolayı burun yıkama solüsyonları dışında rastgele bir ilaç kullanılması önerilmez. Bu devirden sonra, alınan tedbirlere rağmen burun tıkanıklığının devam ettiği ve badire veren durumlarda, burun açıcı yahut ödem giderici spreyler tabip denetiminde hudutlu olarak uygulanabilir. Mecburî kalındığında kimi akıntı kesici ve antialerjik ilaçlar bayan doğum uzmanının da görüşü alınarak uygulanabilir.
Lakin her şeye karşın burun tıkanıklığı devam ediyorsa ve geçmiyorsa, belirtilerin nedeninin öbür hastalıklar olabileceği akla gelmelidir. Burun orta bölmesi eğriliği olarak bilinen septum deviasyonu dışında, konka(burun eti) büyümesi ve sinüs hastalıkları da burun tıkanıklığı yapabilirler. Bu sıkıntıların varlığına hamilelikte eklendiğinde durum daha fazla rahatsız edici olabilir. Hamilelik sonrası periyotta bu problemler tedavi edilmelidir.
