En sık ortaya çıktığı yaş 7, ortalama açılış yaşı 10 ’dur Ancak literatürde ve klinik pratik olarak çok daha minik yaşlarda başlayan* (2 yaşa dek) olgulara rastlanmaktadır Ortaya çıkışıyla ilgili birçok psikolojik kuram ortaya atılmışsa da bundan böyle OKB ’nin biyoloji ile ilgili temelleri olan, obsesyon ve kompulsiyonlarla kendini bildiren bir hastalıktır
Halk arasında ‘saplantı ’ ya da ‘kaygı ’ olarak adlandırılan* durumun tıbbi terim olarak karşılığı ‘obsesyon ’ dur* Obsesyon, istenmeden gelen, uygunuz olarak yaşanan ve bariz sıkıntıya niçin olan, yineleyici akıl, dürtü veya düşlemlerdir Kişi bu us, güdü ya da düşlemlere önem vermemeye, bunları baskılamaya ya da diğer bir us veya eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır** Kişi bu* hafıza, güdü ve düşlemlerin kendi beyninin bir ürünü olduğunun farkındadır Fakat çocuklar bunu bütün olarak açıklama edemeyebilirler
Kişinin obsesyonlara tepki olarak yaptığı tekrarlayıcı davranış ya da zihinsel eylemlere de tıp dilinde ‘kompulsiyon ’ adı verilmektedir Misal olarak bir kişinin ellerinin pak olduğu bilmesine rağmen pis olduğunu düşünmesi ‘obsesyon ’, bu düşünceden kurtulmak için gereksiz yere ellerini yıkaması ise ‘kompulsiyon ’ dur Obsesyonlar ve kompulsiyonlar eksik oranda herkeste görülebilir, fakat bunlar kişinin yaşam kalitesini ve işlevselliğini bozuyor ve önemli zaman kayıplarına neden oluyorsa rahatsızlık kabul edilir ve tedavisi gerekir
Yapılan klinik çalışmalarda, çocuklarda en sık görülen obsesyonlar şunlardır:
Kirlilik ,
Rahatsızlık bulaşacağı düşüncesi,
Fena bir şey olacak düşüncesi,
Birinin öleceği ya da hastalanacağı korkusu,
Simetri,
Cinsel içerikli fikirler,
Yasak ya da kuvvet taşıyan görüşler, *
Anlatma, sorma onaylatma ihtiyacı
Sık rastlanılan kompulsiyonlar ise şunlardır:
*
Yıkama,
Kontroletme,
Düzenleme,
Yatırma,
Sayma,
Dokunma,
Tekrar,
Biriktirme,
Tekrar Tekrar düşünme *
Yapılan* nörokimyasal araştırmalar, beyin görüntüleme çalışmaları ve* nöropsikolojik değerlendirmeler hastalığa beynin bazal ganglionlar ve frontal bölgelerindeki birtakım işlev bozukluklarının sebep olduğu, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin düzeylerinin de hastalığın ortaya çıkışıyla ilgili olduğunu göstermektedir Hastalığın kalıtımsal olarak geçişiyle ilgili de dinç kanıtlar vardır Yeniden araştırmalar göstermiştir fakat bir takım OKB vakaları Tik bozukluğu ve Tourette sendromu ile beraberlik gösterebilmektedir ve* bu da bu vakaların benzer genetik orjinden* kaynaklanabileceklerini düşündürmektedir
OKB ’nin çocuklarda sanılandan çok daha fazla görüldüğü ancak , çocukların sıklıkla ayıplanacakları ve* hatalı anlaşılacakları gibi görüşler sebebiyle sıkıntılarını gizleme eğiliminde oldukları bilinmektedir Anne baba veya öğretmenler çocuklara yaklaşımlarında güven verici davranır, çocukların yanlarında sıcacık ve açık davranmasını sağlayabilirlerse , çocuklar da sıkıntılarını söyleme konusunda daha rahat davranacaktır
Peki çocuklar takıntılarını nasıl dile getirirler? Sıklıkla konudan bahsederken tedirgin oldukları göze çarpar Kendileri gerçekten bu şekilde göz önünde bulundurmak veya davranmak istemedikleri halde içlerinden bir sesin* (ara sıra kendi düşüncesi olduğunu söylerler, bazılarıysa başka birisinin sesi olarak tanımlayabilir) emin tavır ve düşüncelere yol açtığını dile getirirler Örn:içinden herhangi bir şeye küfür etmek gelmesi, rahatsız edici cinsel içerikli görüntülerin* göz önüne gelmesi, bir şeyi iki kez yapmazsa kötü bir şey olacağı veya kapıyı kilitlemiş olmasına rağmen sözde kilitlemediğini düşünmesi ve yeniden* her yerde* gözden geçirmek zorunda kalması gibi
Bazen görüşler eşlik etmeden yalnızca yeniden eden davranışlar (kompulsiyonlar) ortaya çıkabilir ve bunlar dışardan rahatlıkla gözlemlenebilir
Tedavi: OKB ’de en başarılı tedavi hap + davranışçı kognitif terapidir Genelde tedaviye iyi yanıt veren bir hastalıktır Tedavisiz kalan olgularda bunalım çoğunlukla tabloya eklenebilir Çocuğun işlevselliğini artan bir şekilde daha artı bozar, mektep ve konut hayatını çekilmez ülkü getirebilir Çevresi için de ciddi zorluklar yaratmaya başlar
Çocuk ve Genç kliniği danışanları, uzman çocuk ve ergen psikiyatristi kadar değerlendirilerek, muavin tedavi yöntemleri belirlenerek, uygulanmaktadır
Uzm Dr Gökçe Küçükyazıcı
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Halk arasında ‘saplantı ’ ya da ‘kaygı ’ olarak adlandırılan* durumun tıbbi terim olarak karşılığı ‘obsesyon ’ dur* Obsesyon, istenmeden gelen, uygunuz olarak yaşanan ve bariz sıkıntıya niçin olan, yineleyici akıl, dürtü veya düşlemlerdir Kişi bu us, güdü ya da düşlemlere önem vermemeye, bunları baskılamaya ya da diğer bir us veya eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır** Kişi bu* hafıza, güdü ve düşlemlerin kendi beyninin bir ürünü olduğunun farkındadır Fakat çocuklar bunu bütün olarak açıklama edemeyebilirler
Kişinin obsesyonlara tepki olarak yaptığı tekrarlayıcı davranış ya da zihinsel eylemlere de tıp dilinde ‘kompulsiyon ’ adı verilmektedir Misal olarak bir kişinin ellerinin pak olduğu bilmesine rağmen pis olduğunu düşünmesi ‘obsesyon ’, bu düşünceden kurtulmak için gereksiz yere ellerini yıkaması ise ‘kompulsiyon ’ dur Obsesyonlar ve kompulsiyonlar eksik oranda herkeste görülebilir, fakat bunlar kişinin yaşam kalitesini ve işlevselliğini bozuyor ve önemli zaman kayıplarına neden oluyorsa rahatsızlık kabul edilir ve tedavisi gerekir
Yapılan klinik çalışmalarda, çocuklarda en sık görülen obsesyonlar şunlardır:
Kirlilik ,
Rahatsızlık bulaşacağı düşüncesi,
Fena bir şey olacak düşüncesi,
Birinin öleceği ya da hastalanacağı korkusu,
Simetri,
Cinsel içerikli fikirler,
Yasak ya da kuvvet taşıyan görüşler, *
Anlatma, sorma onaylatma ihtiyacı
Sık rastlanılan kompulsiyonlar ise şunlardır:
*
Yıkama,
Kontroletme,
Düzenleme,
Yatırma,
Sayma,
Dokunma,
Tekrar,
Biriktirme,
Tekrar Tekrar düşünme *
Yapılan* nörokimyasal araştırmalar, beyin görüntüleme çalışmaları ve* nöropsikolojik değerlendirmeler hastalığa beynin bazal ganglionlar ve frontal bölgelerindeki birtakım işlev bozukluklarının sebep olduğu, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin düzeylerinin de hastalığın ortaya çıkışıyla ilgili olduğunu göstermektedir Hastalığın kalıtımsal olarak geçişiyle ilgili de dinç kanıtlar vardır Yeniden araştırmalar göstermiştir fakat bir takım OKB vakaları Tik bozukluğu ve Tourette sendromu ile beraberlik gösterebilmektedir ve* bu da bu vakaların benzer genetik orjinden* kaynaklanabileceklerini düşündürmektedir
OKB ’nin çocuklarda sanılandan çok daha fazla görüldüğü ancak , çocukların sıklıkla ayıplanacakları ve* hatalı anlaşılacakları gibi görüşler sebebiyle sıkıntılarını gizleme eğiliminde oldukları bilinmektedir Anne baba veya öğretmenler çocuklara yaklaşımlarında güven verici davranır, çocukların yanlarında sıcacık ve açık davranmasını sağlayabilirlerse , çocuklar da sıkıntılarını söyleme konusunda daha rahat davranacaktır
Peki çocuklar takıntılarını nasıl dile getirirler? Sıklıkla konudan bahsederken tedirgin oldukları göze çarpar Kendileri gerçekten bu şekilde göz önünde bulundurmak veya davranmak istemedikleri halde içlerinden bir sesin* (ara sıra kendi düşüncesi olduğunu söylerler, bazılarıysa başka birisinin sesi olarak tanımlayabilir) emin tavır ve düşüncelere yol açtığını dile getirirler Örn:içinden herhangi bir şeye küfür etmek gelmesi, rahatsız edici cinsel içerikli görüntülerin* göz önüne gelmesi, bir şeyi iki kez yapmazsa kötü bir şey olacağı veya kapıyı kilitlemiş olmasına rağmen sözde kilitlemediğini düşünmesi ve yeniden* her yerde* gözden geçirmek zorunda kalması gibi
Bazen görüşler eşlik etmeden yalnızca yeniden eden davranışlar (kompulsiyonlar) ortaya çıkabilir ve bunlar dışardan rahatlıkla gözlemlenebilir
Tedavi: OKB ’de en başarılı tedavi hap + davranışçı kognitif terapidir Genelde tedaviye iyi yanıt veren bir hastalıktır Tedavisiz kalan olgularda bunalım çoğunlukla tabloya eklenebilir Çocuğun işlevselliğini artan bir şekilde daha artı bozar, mektep ve konut hayatını çekilmez ülkü getirebilir Çevresi için de ciddi zorluklar yaratmaya başlar
Çocuk ve Genç kliniği danışanları, uzman çocuk ve ergen psikiyatristi kadar değerlendirilerek, muavin tedavi yöntemleri belirlenerek, uygulanmaktadır
Uzm Dr Gökçe Küçükyazıcı
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi