Kendini 'amatör mantar dostu ve araştırmacısı' olarak tanımlayan Naim Güleç, gündelik yaşantısında doğal mantar tüketimini ihmal etmeyen kimseler için yekuna sırasında dikkat edilmesi gerekenleri ve mantar keşfi için yanımızda neler bulundurmamız gerektiğini anlattı.
Kılık kıyafetten tutun sepet gereçlerine kadar detaylıca anlatan Naim Güleç, Yasemin.com editörlerinden Ebrar Albayrak'a konuştu. Bugüne kadar 178 adet doğal mantarın tadına bakan Güleç'in Yasemin.com'a kişisel çok değerli açıklamaları...
Yasemin.com/ ŞAHSI
- Mantar yolculuğuna hangi kıyafetlerle çıkılır? Mantar toplarken yanımızda bulunması gereken olmazsa olmaz materyaller neler?
Mantar toplamaya giderken birtakım materyallerin vazgeçilmez olduğunu unutmamalıyız. Bunların başında sepet gelir. Sepet mantarı korur. Siz ormanda gezerken mantar sporlarının yayılmasına da yardımcı olur. Çok geniş olmayan içi derin bir sepetle ormana gidilirse gezerken ağaçlardan çer çöp sepete daha az girer, dökülür. Mümkünse ağzı kapatılabilen bir sepetle ormana girilmeli. Yanınızda kesinlikle bir çakı ve fırça bulunmadır. Çünkü mantarı ormanda temizlemelisiniz, konutta değil. Poşetle mantara gidilmesine mantar dostları olarak katiyetle onuz.
Kesinlikle mevsimine nazaran kıyafet giymek gerekir. Gezerken terleyeceğinizden yahut ıslanacağınızdan ötürü birkaç tane yedek tişörtü, kıyafeti bagajda bulundurun. Tişörtün üstüne bir gömlek yahut mont giymelisiniz ki kollarınız ve vücudunuz dikenlerden, kol budaktan güzel korunabilsin. Kafayı korumak için de yazın kep, kışın bere giyilebilir.
Yağmur yağma ihtimaline karşılık yağmurluk bulundurulabilir. Taşınması kolay ama vücudu sıcak tutan bir polar getirilebilir. Yağmur geçirmeyen ve kaymayan bir bot da kıymetli. Dikenlerden korunmak için kot pantolon üzere kalın bir pantolon ya da ıslak yerden etkilenmemek için yağmur pantolonu tercih edilebilir.
- Mantar bulduğumuzda koparırken nelere dikkat etmeliyiz? Mantar toplamada en değerli püf noktalar neler?
Temel kuralımız mantarları toplarken misel yapısına zarar vermemektir. Mantarlar muhakkak çakıyla kesilmeli diye biliniyordu. Son periyottaki araştırmalar bunu mutlak yanlışsız olarak kabul etmemizi engelliyor. Velev mantarların kopartılarak toplanmasını öneren yayınlar var. Tabi birtakım tipleri hala keserek toplamak kıymetli. Sözgelimi istiridye mantarları bu kümeye girer. Özetle misel yapısına zarar vermeden toplamamız gerektiğini bilelim, ehil.
Emeliniz tanımadığınız bir mantar hakkında haber edinmekse o devir mantarı yekuna biçimi değişir. Sözgelim Amanita ovoidea mantarını tanımıyorsunuz. Araştıracaksınız yahut birine soracaksınız bu ne mantarı diye. O devir mantarı olabildiğince bir bütün haliyle, köküyle birlikte koparmanız o denli fotoğraflamanız gerekir. Sözgelimi Amanita ovoidea ile Amanita proxima çeşitleri ayrıştıran en değerli detay kökteki sarılıktır. Sapından kopartıp bana sorsa birisi, kökü nerede bunun diye sorarım kendisine.
HAKIKAT TANIMLAMA İÇİN HAKIKAT FOTOĞRAF ÇEKİMİ KOŞUL
Mantarı düzgün tanımlayabilmek için mümkünse küçük, orta ve büyük örnekleri birlikte fotoğraflamalısınız. Birini ikiye ayırıp kesitini göstermelisiniz. Ayrıyeten hem sap, hem kök, hem şapka hem de lamel yapısı fotoğrafta görülmeli ki tanımlama kolay yapılabilsin. Ormanda ne kadar titiz çalışırsanız bir mantarı tanımlamak o kadar kolay olur. Yanlışsız bir tarif için mantarların yanlışsız formda fotoğraflanması, kopartılması ve koruma edilmesi çok değerli bir husustur.
Pekala mantarı topladınız, fotoğraflarını da şıkça çektiniz, kime tanımlama yaptırabilirsiniz. Çevre medyada “Mantar (Fungi)”, “Türkiye Mantar Avcıları”, “Mantar ve Yaban Topluluğu”, velev meteoroloji ile mantar arasındaki irtibatı kıymetlendirmek için “MeteoMantar(Fungi)” üzere kümeler, sahifeler var. Yabancı kümelerden ise Fungi Magazine kıymetli bir tanımlaya yanı. Içtimaî medyada benim üzere amatör olarak mantarları tanımlayan, tanımlamaya çalışanlar arkadaşlarımız var. Aramızda çeşitli üniversitelerden mikolog imamlarımız da var. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Halil Solak ve Doç. Dr. Hakan Allı, Kastamonu Üniversitesi’nden Prof. Dr. Sabri Ünal, Çukurova Üniversitesi’nden Doç. Dr. Hatıra Taşkın, Osmaniye Korkutata Üniversitesi’nden Dr. Fuat Bozok imamlarımız bize tanımlamalarda çok yardımcı oluyor, malumatlarını bizimle paylaşıyorlar.
Burada bir parantez açıp Bulgaristan’dan Dr. Boris Assyov’a değinmek gerek. Kendisi Bulgaristan Bilimler Akademisi’nde mikolog olup mantarların isimlendirilmesi, ekolojisi, mantar kaynaklarının sürdürülebilir tasarrufu üzere bahislerde kompetan. Hem birtakım cinslerin araştırılması konusunda devletimizdeki mikologlarla birlikte çalışıyor hem de çevre medyadaki Türkçe öbeklerde mantar tanımlama konusunda elinden geleni ziyadesiyle yapıyor, bir teşekkürü hak ediyor.
Bu arada, bir bahse temas etmek isterim. Biz mantar sahasında kendimizi bırakın mikolog olarak tanımlamayı “amatör mikolog” formunda dahi tanımlamıyoruz, bizler “amatör mantar dostlarıyız” ya da bir tık üstü olarak “amatör mantar araştırmacı”larıyız. Sertifikalı eğitimler düzenlenip başarılı olanlar olursa tahminen “amatör mikolog” denilebilir.
Toplumsal medyanın haricinde tanımlama yapabilmek için internet üzerinden birçok kaynağa da ulaşabilirsiniz. Mantarları daha yakından tanımak için şu kaynaklara göz atabilirsiniz:
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Yerli olan kaynaklardan Mantar Avcılığı, Sinop Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Talim Üyesi Dr. Yakup Fazilet Öğretmenin kurduğu bir blog. Orada yüzlerce cinsle ilgili detaylı malumata ulaşılabilir. Yakup Imam, kendisi bir mikolog olmasa da akademisyenliğin verdiği tecrübeyle mantarlar üzerine disiplinli formda eğildi ve “Mantar Avcısının El Kitabı” isimli hacimli bir eser hazırladı. Mantarların Türkiye’nin gündemine gelmesi için emek harcayanların başında gelen ve benim de kendisinden bir devir çok istifade ettiğim amatör sertifikalı mikolog Jilber Barutçiyan’ın “Türkiye’nin Mantarları-I” kitabı çok kıymetli bir açığı kapattı ama piyasada bulunmuyor. Bu nedenle Yakup Imamın “Mantar Avcısının El Kitabı”, mantarları sahih tanımlama yapabilmek için temin edebilecek bir eser olarak öne çıkıyor.
LİTERATÜRE EK YAPAN AMATÖR MANTARCILAR VAR
Yerkürede 10 binin üzerinde makro mantar tipi var. Bunlar tanımlanabilenler, tanımlanamayan bir bu kadar olabilir. Memleketimizde ise 2.500 civarında çeşit tanımlanıp üzerinde ilmî çalışma yapılmış durumda. Şimdi tanımlanamayan, denk gelinmeyen ormanlarımızda yüzlerce çeşit var, keşfedilmeyi bekliyorlar. Amatör mantar araştırmacıları yeni çeşitlerin kayıt altına alınmasına ek da sağlıyor. Türkiye’de birinci sefer bulduğum birkaç mantar kayıt altına alındı. Yakın hengamda çok sevdiği tabiatta trekking yaparken kaybettiğimiz Eralp Aytaç arkadaşımız, içimizde en düzgün olandı. Vefat ettiğinde yatağının altından Türkiye’de kaydı olmayan birkaç mantarın kurutulmuş hali bile çıktı. Titiz çalışan, kendisini çok geliştiren bir mantar dostuydu. Biz hepimiz tıkanınca o bir kapı aralardı. Ne yapıp edip mantarı tanımlamayı başarırdı. Kendisini rahmetle anıyoruz. Mantarlara kişisel ilgisi olan bireylere destek olunmalı, kendilerini geliştirme imkânı sağlanmalı.
Mantarları araştırma ve tanımlama konusunda merhum Eralp Aytaç’tan sonra Ferhat Gündoğdu arkadaşımız öne çıkıyor. Yurt dışında da yaşamanın avantajıyla son yıllarda kendisini çok geliştirdi. Sıkıntı cinsleri tanımlama konusunda çok başarılı bir arkadaşımız.
Mantar toplamak ve sonra bunların hangi tıp olduğunu öğrenmek isteyenlerin toplumsal medya üzerinden müracaat edebileceği arkadaşlarımızdan kimilerinin isimlerini, kendimi de dahil ederek isim sırasıyla şöyle zikredebilirim:
Adnan Sınar, Ahmet Oğuz, Ahmet Pehlivan, Aktaş Gürzoğlu, Apo Kara, Deniz Karaoğlu, Erdal Baş, Cem Can, Cemal Hünerci, Cemal Özdemir, Faruk Yeşilyurt, Ferhat Gündoğdu, Göksun Siirt, Hakan Sezen, Hüseyin Akkılıç, İhsan Bostan, Mehmet Durmaz, Müjdat Gezer, Naim Güleç, Nail Sarı, Niyazi Uluçoban, Tahassür Morgül, Osman Efe, Refik Güler, Roni Aran, Sabit Undar, Selim Sağol, Selman Ecirli, Sevim Şahin, Yakup Fazilet, Ziyafet Arslan.
Bu arkadaşlarımızın kimileri tanımlama konusunda öne çıkarken kimileri saha tecrübesiyle dikkat çekiyor. Kimileri da kimi tipler üzerinde uzmanlaşmıştır. Sözgelimi Niyazi Uluçoban, Müjdat Gezer ve Ziyafet Arslan trüf konusunda Türkiye’nin önde gelen isimleridir. Elbette mantar yerine ağırlaşan daha birçok arkadaşımız var. Lakin zikrettiğim isimleri arayıp bulursanız mantarları arama, bulma, tanıma ve hakikat tanımlama konusunda süratli yol kat edebilirsiniz.
AKILLICA TANIMLAMA ZEHİRLENMEYİ ÖNLER
Lezzetli bir mantarı oburunun tanımlamış olması onu gönül rahatlığıyla yiyeceğiniz mealine gelmez. Kesinlikle kaynakları yeterli inceleyip rengini, kokusunu, kıvamını, yapısını vb özelliklerini yeterlice incelemeniz, yüzde 100 emin olmasınız. Çeşidi tanımladınız, eminsiniz, bu durumda bile birinci defa yiyeceğiniz mantardan en çokça 40-50 gram yemenizi tavsiye ederim. Ben o denli yapıyorum. Çok bilinen lezzetli tipler harç bir mantarın 3-5 sefer farklı tarihlerde tadına bakmadan diğerine yemesi için tavsiye mutlaka etmem. Mantarın şakası olmaz lakin dehşetle da mantarlara yaklaşılmaz. Akıllıca tanımlamak, cinsleri akıllıca teşhis etmek mantardan zehirlenmelerin önüne geçecektir.
Mantarlardan korkmayalım, yalnızca onları düzgün tanımak için efor sarf edelim, güzelce araştıralım.
Mantarları araştırdıkça onları emin olun onları çok seveceksiniz.
Devam edecek….
MANTAR DOSTU VE ARAŞTIRMACISI NAİM GÜLEÇ KİMDİR?
1975 yılında Kastamonu’da yerküreye gelen mantar dostu ve araştırmacısı Naim Güleç’in mantara olan ilgisi ve merakı, memleketindeki verimli yerlerin mantara elverişliliğinden kaynaklanıyor. Daha çocukken yaklaşık 10 mantar cinsini öğrenen Naim Güleç’in mantara olan ilgisi ilerleyen devirlerde devam eder. Üniversite eğitimi için geldiği İstanbul’da mantarların olup olmadığını merak ederek birinci olarak Beykoz Polenezköy tarafında masraf. Kastamonu’daki mantar cinslerini burada bulamayan Naim Güleç, karşılaştığı yeni tipleri tanımanın peşine düşer. Ormanları yeterli bilen Cemal Hünerci ile karşılaşır. Birlikte yıllar sürecek keşfe koyulurlar. Devranla mantara ilgi duyan onlarca dost da edinir. İstanbul’dan Erzincan yaylalarına, Uludağ’dan Amanos dağlarına kadar birçok kesimde araştırma yapar. Çocukluğunda başlayan ve İstanbul’da 15 yılı bulan haber, birikim ve deneyiminin bir sonucu olarak bine yakın tıpla tanışır, tanımlar ve yeni tiplerin Türkiye literatürüne kazandırılması için efor harcar. Yeni çeşitleri keşfederken 178 mantar tipinin tadına da bakar.