Dünya Sıhhat Örgütü, Haziran 2020'den bu yana kamusal alanda maske takılması gerektiğini belirtiyor. Pandeminin başlarında İngiltere ve Fransa üzere ülkeler evvel maske konusunu gevşek bırakmışlar lakin sonra olaylar süratle artınca sert kısıtlamalara gitme kararı almışlardı.
Pekala dünya genelinde hangi cezalar uygulanıyor?
Euronews'den Setaç Aktan'ın haberine nazaran, Emsal halde pek çok ülkede kamusal alanda maske takmak mecburî hale getirildi. Buna uymayanlara da para cezaları kesildi. Pek çok ülkede vatandaşlar bu cezaları yüksek ve adaletsiz buluyor.
Türkiye'de İçişleri Bakanlığı Haziran 2020'de 81 vilayette vatandaşların maskesiz sokağa çıkmasının yasaklandığını duyurdu. Maske yasağına uymayanlara Genel Hıfzıssıhha Kanunu'na nazaran para cezası verilirken, Türk Ceza Kanunu'nun 195. hususuna nazaran de 1 yıla kadar mahpus cezası verilmesi mümkün.
900 TL (108 dolar) olan bu para cezası iki hafta içerisinde ödenirse 675 TL'ye düşüyor ve dört taksitle de ödenebiliyor. Aslında Türkiye'deki cezalar dünya ortalamasının altında lakin alım gücü ve gelir düzeyi düşük olduğu için yüksek hissediliyor.
Toplumsal medyada ise kesilen cezaların 5 bin lirayı bulduğu yolunda mesajlar de paylaşıldı.
Bu hususta rastgele bir birlik oluşmuş ve ortak karar alınmış değil. Örneğin Avrupa Birliği (AB) üyeleri ortasında bile ülkeden ülkeye değerli farklılıklar var. Hatta bazen tıpkı ülke içinde bölgesel farklılıklar bile var.
Avrupa genelinde maske takmamanın cezası ne?
İngiltere'de evvel maskesiz gezmenin cezası 100 sterlindi fakat bu cezayı iki hafta içerisinde öderseniz ceza 50 sterline düşüyordu. Hadise sayısında patlama yaşanınca ceza 200 sterline çıkarıldı.
Aşılanma sonrası ülkede hayat artık olağana dönüyor fakat maske zaruriliği ve ceza kalkmış değil. Maske zorunluluğunun ne vakit kaldırılacağı bilinmese de Johnson hükümeti Haziran ayı sonu olabileceğine dair işaretler veriyor.
Lakin bu para cezaları bile başka kimi örnekler karşısında hayli düşük bir düzeyde kalıyor.
Avrupa'nın salgından en makus etkilenen ülkesi olarak bilinen İtalya'da Sicilya'nın Catania kentinde ceza 400 euro üzere orta düzeyde oldu. Güneybatı'daki Campania bölgesinde ise 1000 euro ile yüksek kategoride ceza kesildi. Lakin bu ceza bile ülkenin Lombardi bölgesindeki cezanın yanında hafif kaldı. Burası 5000 euro ile inanılmaz yüksek ceza kategorisine girdi.
İspanya'da da cezalar kente ve bölgeye nazaran farklılıklar gösterdi. Melilla kentinde 100 euro ceza kesilirken ülkenin güneybatısındaki Extremadura bölgesinde ceza 6000 euro oldu.
Geri kalan AB ülkelerinde cezalar 100 ila 300 euro ortasında değişti ve elbette cezayı ödememekte direnenler için artarak yükseldi.
Belçika'da da farklı şartlar için farklı cezalar öngörüldü. Kamusal alanda maske takmamanın cezası 250 euro olarak belirlenirken, iş yerinde takmamanın cezası 750 euro oldu. Bu sayılar da ihlalin biçimine nazaran katlanarak arttırıldı ve 4000 euroya kadar çıkarıldı.
Dünyada nüfusa oranla en yüksek ve en süratli hadise artışını yaşayan Belçika para cezası ile de yetinmedi ve maske takmamakta ısrar edenlere 8 gün ila 3 ay ortası mahpus cezası verildi.
Kimi ülkelerde ise maske cezaları evvel yüksek tutuldu sonra büsbütün kaldırıldı. Örneğin Letonya'da evvel 2000 euro olarak çok yüksek bir ceza konuldu lakin daha sonra ortaya çıkan haksız uygulamalar görülerek halkı isyan ettirip sokaklara dökmektense yalnızca ağır bir bilinçlendirme kampanyası yapıldı.
Asya
Avrupa'nın bilakis maske takmaya ve özgürlük alanındaki bir kadro kısıtlamalara alışkın Asya ülkelerinde cezalar çok yüksek olmadı. Aslında bu cezaları burada yüksek koymanın bir manası da yok zira kişi başına düşen gelir seviyesi batıya kıyasla çok daha düşük.
Gelir düzeyinin yüksek olduğu Asya ülkelerinde, bilhassa Japonya ve Güney Kore üzere yerlerde ise toplumlar her yıl grip salgınlarının arttığı devirlerde maske ile dolaşma kültürüne sahip olduğu için fazla zorluk yaşanmadı.
Çin maske zorunluluğunu salgının en başından itibaren uygulamaya başlamıştı ve çok yüksek olmasa da cezalar orta düzeydeydi.
Lakin Singapur ve Hong Kong üzere daha batılı ömür stiline sahip yerlerde cezalar yüksek kategorisinde oldu. Örneğin Singapur'da 720 dolar ve Hong Kong'da 645 dolar ceza kesildi.
Hindistan'da ise farklı eyaletler farklı cezalar uyguladı ancak burada hem gelir düzeyi hem de ceza ödeme kültürü zayıf olduğu için cezalar da 500 rupi (7 dolar) ila 10 bin rupi (140 dolar) ortasında dünyanın geri kalanına kıyasla son derece düşük düzeyde kaldı.
Hadise ve vefat sayısı ile dünyanın en makûs durumdaki ülkesi haline gelinince ise cezalar yükseltildi lakin durumu pek değiştiremedi.
Tayland'da da cezalar 200 dolar ile 650 dolar ortasında değişkenlik gösteriyor.
Latin Amerika
Latin Amerika'ya baktığımızda bir orta en makûs ikinci durumda olan Brezilya'da da bölgeler ortasında farklılıklar gözlemleniyor. Örneğin kuzeydoğudaki Piaui eyaletinde 100-200 dolar ortasında ceza kesilirken en kalabalık kent olan Sao Paulo'da ise kamusal alandaki ihlaller için 100 dolar iş yerlerindeki ihlaller için 400 dolar ceza veriliyor.
Öteki Latin Amerika ülkelerinde de durum emsal halde işliyor.
ABD'de ceza oranları dramatik formda değişiyor
Uzun bir mühlet boyunca dünyada en makus etkilenen ülke pozisyonunda olan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki cezalar da son derece farklı olabiliyor. Örneğin cezaların en düşük düzeyde olduğu Kaliforniya eyaletinde 100 dolar olurken en yüksek olan Havai Adaları'nda 5000 dolar ve 1 yıl mahpus cezası verilebiliyor.
ABD'de Avrupa'dakine emsal halde tıpkı eyalet içerisinde bile kentten kente ceza ölçüleri farklılık gösteriyor. Santa Monica'da 100 dolarken Los Angeles'ta 300, Glendale'da 400 dolar ve ikinci ihlalden sonra 1000 dolar ve üçüncü ihlal ile 2000 dolar üzere cezalar kelam konusu olabiliyor.