11 Mart 2011'de öğle vaktinden hemen sonra Japonya'nın doğu kıyılarında bir felaket meydana geldi. Felaket büyüklüğünde 9,0 deprem ve hızla ardından gelen büyük bir tsunami, Miyagi ve Fukushima eyaletlerini vurdu ve ardından on binlerce kişinin ölümüne neden oldu. Ardından, yıkıcı bir final olarak, Okuma'daki Fukushima Daiichi nükleer santrali bir dizi patlamaya maruz kaldı ve çevreye toksik radyoaktif atık saldı.
Japonya, milyonlarca ton radyoaktif atık su ve bunun yarısı kadar katı atık ile başa çıkmanın yollarını bulmaya çalışırken, yerel olarak "3.11" olarak bilinen olayın etkileri günümüzde hala hissediliyor. Ancak tüm tartışmalar ve yüksek teknoloji çözümleri arasında kaçırmış olabileceğiniz bir temizleme programı bulunuyor: Ayçiçekleri...
Yakındaki Budist Joenji tapınağının baş keşişi Koyu Abe, felaketten birkaç ay sonra Reuters'e verdiği demeçte, "Radyasyonu emdiğine inanılan ayçiçeği, tarla hardalı, amaranthus ve horozibiği ekiyoruz" dedi ve ekledi: "Şimdiye kadar en az 200.000 çiçek yetiştirdik... ve çok daha fazla tohum dağıttık. Fukushima'da açan en az 8 milyon ayçiçeği buradan çıktı."
Ancak bu, sadece Japon halk bilgeliğini temel almıyor; bu düşünceyi destekleyen bilimsel kanıtlar da bulunuyor. Ayçiçeklerinin çevreden radyoaktif atıkları temizlemede oldukça başarılı oldukları biliniyor ve bu yüzden 1986'daki Çernobil felaketinin ardından da toplu bir şekilde ekildiklerine şahit olmuştuk.
Toprak bilimcisi Michael Blaylock, 2011 röportajında "Ayçiçekleri belirli radyoaktif izotopları almakta gerçekten iyidir. Ve bu gerçekten ayçiçekleri ile keşfettiğimiz nükleer santraller arasındaki bağlantı... Çernobil kazasının etkilerinin bir kısmını, etkilenen bölgelere ayçiçekleri dikerek azalttık" demişti.
Ayçiçeklerinin seçilmesi ise mutluluk saçan bitki görüntüsü yüzünden değil. Ayçiçekleri, onları nükleer temizleme işi için ideal kılan bir dizi pratik özelliğe sahip: Hızlı ve kolay bir şekilde ve hemen hemen her yerde yetişirler. Daha da önemlisi, biyokütlelerinin çoğunu yapraklarında ve gövdelerinde depolarlar, böylece bitkiler tarafından emilen radyoaktif madde kökleri kazmak zorunda kalmadan atılabilir.
Fitoremediasyon veya çevredeki toksinleri temizlemek için bitkilerin kullanılması, nükleer felaketin yakındaki toprak ve suyu radyoaktif elementler sezyum ve stronsiyumla ağırlaştırdığı Çernobil'de büyük bir başarıydı. İşlem, izotopların, ayçiçeğinin doğal olarak emeceği besinleri "taklit ettiği" için işe yarıyor - sezyum, bitkilerin fotosentez için ihtiyaç duyduğu potasyumu ve yapısal destek sağlayan kalsiyum için stronsiyum geçişlerini taklit eder.
Blaylock, "Su için çok etkiliydi. Toprak biraz farklı bir konu çünkü topraktaki sezyum biraz zorludur. Fakat doğru koşullar altında, bu kirleticileri topraktan [Fukushima'da] uzaklaştırmada etkili olabilirler" diyor.
Ne yazık ki, Çernobil'deki başarıya rağmen, Fukushima'daki fitoremediasyon çabaları sonunda bir başarısızlık olarak kabul edildi. Deney hakkında çok fazla literatür yok, ancak yapılan birkaç analiz, topraktaki radyoaktif izotop seviyelerini etkili bir şekilde azaltabilecek herhangi bir bitki bulamadı.
Çernobil'deki Başarı Neden Tekrarlanamadı?
Yine de bunun belirli bir noktaya kadar şaşırtıcı olmadığı söylenebilir. Fukushima ve Çernobil arasındaki farkların çok fazla olması deneylerin aynı şekilde sonuçlanmasını beklememiz anlamına geliyor.
Blaylock'un belirttiğine göre "Bildiğiniz gibi Çernobil'e olaydan birkaç yıl sonra geldik. Ve bu, sezyumun toprağa yerleşmesi için bolca zaman verdi ve [bu çalışma] toprak türlerine çok fazla bağlı. Yani, mika içeriği çok yüksek olan topraklar, bazı killer, sezyum yerleştiğinde sezyumu çıkarmak çok zor olacak."
Ancak ayçiçekleri Fukushima'yı nükleer serpintiden kurtaramasa da, toparlanmaya başka şekillerde yardımcı oldular. Yerel köylü Tomoe, memleketi harap olduktan sonra Reuters'e verdiği demeçte, "Çiçekleri toplamaya gelen yüzlerce yerliyle çok meşguldük" dedi ve ekledi: "Radyasyonu unutmama yardımcı oluyor."