Son yıllarda oldukça sık duymaya başladığımız “mobbing” kavramı çalışanlara uygulanan, psikolojik şiddet, taciz, dışlama, aşağılama, motivasyonu düşürme, özgüveni kırma ve mutsuz etme gibi birçok davranış kapsamakta. Yapılan hukuksal düzenlemeler sayesinde artık kanuni haklarınızı kolaylıkla elde edebilir ve yaptığınız şikâyet bildirimlerine kısa süre içinde yanıt bulabilirsiniz.
Bizde konuyla ilgili yapılan mevcut çalışmaları inceleyerek, mobbing hakkında bilmeniz gereken tüm bilgileri derledik ve çok faydalı olacağını düşündüğümüz bir araştırma yazısı hazırladık.
Mobbing Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Mobbing kavramı, ilk olarak hayvanlar arasında yaşanan sürtüşmelerde belirlenmiş ve daha sonra çocukların gösterdiği uygunsuz hareketler ve zorbalık ilişkileri için kullanılmıştır. Mobbingin iş yerlerinde görülmeye başlaması ise 1950-1960’lı yıllar arasında yapılan araştırmalarla ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırmalar mobbing’in sadece çocuklarda görülmediği ve iş yerinde çalışan birçok kişinin de bu duruma maruz kaldığı tespit edilmiştir. 1984 yılına gelindiğinde ise Dr. Heinz Leymann tarafından hazırlanan“İş hayatında güvenlik ve sağlık” raporuna girerek bilimsellik kazanmıştır.
Çalışma hayatında öteden beri varlığı bilinen ancak görmezden gelinen ve çalışanların kâbusu olan bu uygunsuz davranışlar, kişilerin hem psikolojik sorunlarla yüzleşmesine hem de iş yerinde ki verimin azalmasına neden olmuştur.
Mobbing’in tarihi oluşumundan kısaca bahsettikten sonra şimdi gelin mobbing nedir, mobbing belirtileri, nedenleri, nasıl ispatlanacağı ve mobbingle başa çıkma yöntemleri nelerdir? hep birlikte öğrenelim.
Mobbing Nedir?
Mobbing sözcüğü, İngilizcede aşırı şiddet içeren ve kanunlara uymayan kabalık anlamındaki “mob” kelimesinden gelir. Kelimenin Latince karlığı ise “mobile vulgus”’tur. İş hayatında maddi ve manevi çok büyük zararlara neden olan duygusal taciz veya psikolojik taciz olarak adlandırılır.
Mobbing TDK anlamı ise, kısaca “bezdiri ya da yıldırma” olarak tanımlanır. TDK, bezdiriyi şöyle açıklar; iş yerlerinde, okullarda veya farklı topluluklarda, belirli bir kişiyi hedef alarak, çalışmalarına sistemli bir şekilde engelleme, huzursuz etme, dışlama, yıldırma ve gözden düşürme faaliyetlerinde bulunmaktır. Buradaki “sistemli” kelimesinin kullanılmasının amacı, bu davranışların en az altı boyunca devam etmesidir. Yoksa anlık yapılan bezdirme davranışları mobbing olarak kabul edilmez.
Mobbing Ne Demek?
Mobing, elde bulundurulan gücün veya pozisyonun kötüye kullanılarak, sistematik olarak manevi ve psikolojik şiddet, aşağılama, tehdit, baskı, taciz vb. şekillerde gösterilen duygusal bir saldırı olarak tanımlanır. Mobbing, mesleki durumlarına, kişilik değerlerine, sosyal ilişkilerine ve sağlıklarına büyük zarar veren psikolojik saldırılardır.
Bu nedenle mobbing’e uğrayan kişiler gördükleri zararın büyüklüğü ve etkisiyle ruhsal sorunlar yaşamaya başlayarak iş yerindeki görevlerini yapamaz duruma gelirler. Bu saldırıların artmasıyla da işten çıkarılma süreci hızlanır.
Mobbing Nasıl Yapılır?
Mobbing, yaş, cinsiyet ve ırk ayrımı yapılmaksızın, kişileri iş yaşamından dışlamak için yapılan bezdiri ve yıldırma hareketleridir. Bu hareketler kasten ve bilerek uygulanır. Mobbing yapan kişiye “tacizci”, mobbing’e maruz kalan kişiye ise “mağdur” denilmektedir.
Mobbing uygulayan kişinin amacı, karşısındaki kişiyi her türlü baskıyla birlikte, saygısızca ve alaya alarak işyerinde veya toplum içerisinde itibarını zedeleyerek, onu işten ayrılmaya zorlamaktır.
Konuyla ilgili yapılan tüm araştırmalar göstermiştir ki; en az süren mobbing zamanı 6 ay ve genele bakıldığında ise bu sürenin 15 ayı bulduğudur. Mobbing’in zararlı etkilerinin ortaya çıkması da 29-46 aylık bir zaman periyodunda olduğudur. Yine yapılan araştırmalara göre mobbing’in en yaygın uygulandığı alanların, daha çok kar amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlar olduğu ve özellikle de üniversitelerde mobbing’in daha sık olarak yaşandığı yönündedir.
Mobbing Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir?
Eğer iş yerinizde;
• Güvenilmediğinizi hissediyor,
• Bulunduğunuz gruptan çıkartılıyor,
• Elinizde bulunan yetkilerini kısıtlanıyor ve alınıyorsa,
• İşten çıkarılmak ve pozisyon düşüklüğü ile tehdit ediliyorsanız,
• Mesleki bilgi ve becerileriniz eleştiriliyor ve sorgulanmaya başlamışsa,
• Gereksiz yere azarlama, bağırma ve küçük düşürücü sözlere maruz kalıyorsanız,
• Tüm bunlar sürekli, kasten ve sistematik bir şekilde yapılıyorsa mobbing’e maruz kalıyorsunuz demektir.
Mobbing Nedir Ne Değildir?
Mobing, aynı seviyedeki kişilerce birbirlerine karşı yapıldığı gibi özellikle hiyerarşik gruplarda ve daha çok güçlü-güçsüz ayrımı yapılan iş yerlerinde sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak mobbing’in tam olarak gerçekleşmesi için aşağıda sayacağımız unsurların yaşanması gerekir. Yoksa iş yerinde karşılaşılan her türlü olumsuz tutum ve davranışlar mobbing olarak nitelendirilemez. Mobbing unsurlarını şöyle sırlayabiliriz:
• Ahlak dışı olarak nitelendirilen söz, fiil ve davranışların sistematik bir şekilde yapılması
• Bu olumsuzlukların sürekli olması, uzmanlar bu sürenin en az altı ay olduğunu belirtiyor.
• Kişiye yönelik bu davranışın kasten, bile isteyerek yapılması(aşağılama, dışlama, başarısız ve beceriksiz gösterme vb.)
• Yapılan bu olumsuz davranışlar üst kademedeki kişilerden gelebileceği gibi aynı seviyede veya daha alt kademedeki kişilerden de gelebilir.
• Tüm bu yıldırma, bezdirme ve psikolojik baskıların iş yerinde gerçekleşmesi
Mobbing Sayılan Hareketler Nelerdir?
Yargıtay tarafından belirtilen mobbing davranışları şunlardır:
• Yüksek sesle azarlamak
• Kişinin fikirlerine itimat edilmemesi ve alaya alınması
• İş yerinde yok sayılması ve görmezden gelinmesi
• Performansının üstünde iş yükünün verilmesi
• İş yerindeki performansını engelleyecek fiillerde bulunulması ve sabote etmek
• Küskünlük belirtileri verilmesi
• Lakap takma ve dedikoduların yapılması
• Alaycı ve uygunsuz şakaların yapılması
• Bulunduğu statünün küçümsenmesi
• Kaba ve kötü sözlerle toplum içinde rencide edilmesi
• Cinsel tacize maruz bırakılması ve bu durumu görmezden gelme
• Alışılmış iş düzeninin dışında farklı görevlere yönlendirme
• İş motivasyonunun kırılmasına yönelik davranışlar
• Bulunduğu pozisyonun dışında işlere yönlendirilmesi gibi durumlar sürekli ve sistematik olarak yaşanıyorsa mobbingle karşı karşıya olduğunuzu gösterir.
Mobbing Süreci Nasıl Olur?
Son zamanlarda arttığı gözlenen mobbing’in iş yaşamının bir parçası haline geldiği ve meslek hastalığı olarak nitelendirildiği görülmektedir. Mobbing, başlangıcından sonuna kadar bir süreç olarak devam eder. Bu süre kısıtlı değildir ve kademeli olarak gerekleşir. Temel olarak mobbing’i sınıflandıracak olursak;
Kritik Olay: Mobbing’in başlama aşamasıdır ve çatışmayla kendini gösterir.
Saldırgan Eylem: Mağdur sürekli baskı altındadır ve psikolojik şiddetin etkilerini hissetmeye başlar.
Devreye yönetimin girmesi: Burada yönetici pozisyonundaki kişiler de mağduru haksız olarak görür ve hiçbir şekilde destek vermezler.
Damgalama ve Dışlama Dönemi: Mağdurun artık ruhsal sorunları başlamış ve psikolojik destek almaya başlamıştır.
İşten Çıkış: Son olarak mobbing’e maruz kalan mağdur yaşadıklarına dayanamaz ve işten ayrılmak zorunda kalır. Hemen akabinde çeşitli sağlık sorunları başlar ve travmatik ataklar geçirir.
Mobbing Nedenleri Nelerdir?
Mobbing’i tek bir neden bağlı olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. Bu konu üzerine yapılan araştırmalarda, iş yerlerinde mobbing’in ortaya çıkma nedenleri arasında yanlış personel seçimi ve işe alım süreci, dönemsel çalışan istihdamı ve aynı mevkilerde görev yapan kişiler arasında yaşanan kıyasıya rekabet ilişkileri vardır. Ancak sadece bu nedeler de mobbing’in çıkması için söylenemez. Mobbing, kişisel, kurumsal, sosyal ve iş yerinin fiziksel durumundan kaynaklı olarak da görülebilir. Şimdi bu nedenleri maddeler halinde açıklayalım:
Bireysel Nedenler:
• Kişiyi kabul edilen bir grup kuralını kabul etmeye zorlamak
• Kişisel çıkarlar ve menfaatlerden ötürü düşmanlık beslemek
• Can sıkıntısından kaynaklı zevk arayışı
• Önyargıları pekiştirmek
Kurumsal Nedenler:
• İş yerindeki hiyerarşik yapıyı kötüye kullanmak
• Yönetim kabiliyetinin zayıflığı
• İş yerindeki değişime ayak uyduramayan kişiler olduğunda
• İş yerinin küçülme politikasına girerek eleman çıkarmayı düşündüğünde
• Üst kademedeki yöneticilerde yapılan radikal değişiklikler
• Çalışanların güncel bilgi ve teknolojilere ayak uyduramadıkları durumlarda
• Rekabetçi bir çalışma ortamının olduğu kurumlarda
• Etkili çatışma becerisi eksikliğinde
Sosyal Nedenler:
• Güçlünün her zaman zayıfı eme hakkı olduğu algısının yoğun hissedilmesi
• Kişiye gereğinden fazla sorumluk ve görev yüklenmesi
• İşbirliği ile ilgili bir çalışma planının olmaması
İş Yerinin Fiziksel Durumu:
• Fiziksel nedenler mobbing’in uygulanmasına direkt olarak etkilemese de psikolojik tacize zemin hazırladığı tespit edilmiştir.
Mobbing’e Kimler Maruz Kalır?
• Mobbing’e en fazla maruz kalan kişi özellikleri için şunlar söylenebilir:
• Mağdur olan kişiler daha çok zeki, yetenekli ve yaratıcı özellik gösterirler
• Olaylara farklı bakış açıları getirebilen ve alternatif görüş üretebilen kişiler
• Dürüst, güvenilir ve iş yerinde politik davranmayı destekleyenler
• İletişim becerileri güçlü, işini severek yapan, meslek etiği ve kurallarına uyumlu olan kişiler sıklıkla mobbing’e maruz kalmaktadır.
• Ayrıca çalışanlar, yöneticilerden daha fazla yıldırma politikalarıyla karşılaşırlar ve yaş olarak ileri olan kişiler gençlere oranla daha fazla mobbing’e uğramaktadır.
Kimler Mobbing Yapar?
Mobbing uygulayan kişilerin antipatik kişilik özellikleri taşıdığı ve çevreleri tarafından pek sevilmedikleri tespit edilmiştir. Buna göre;
• Aşırı denetleyici kişiler
• Daime güçlü olma isteği olanlar
• Korkak, sinirli ve asabi tavırlar sergileyenler
• Hile hurda ve kötü niyetli davranışları yapmaktan çekinmeyen kişiler
• Egoları yüksek ve sosyal ilişkileri zayıf olanlar
• Çekindikleri kişilere güç kullanarak denetim altına almaya çalışanlar
• Kendini herkesten üstün gören egoist kişiler
• Herhangi bir tehdit altındayken sadece kendilerini düşündükleri için çevrelerindeki kişileri küçümserler ve oluşan tüm başarısızlıkları başkalarının üzerine atmayı seven kişiler mobbing uygulamada hiç tereddüt etmezler.
Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbing’i ispatlamak hiçte kolay değildir. Çünkü siz şikâyetleriniz dile getirdiğinizde karşınızdaki kişi de büyük bir ihtimalle tüm suçlamaları reddedecektir. Bu nedenle mobbing’e uğradığınıza dair bilgi ve dokümanları toplamanız gerekir. Ayrıca iş yerinde psikolojik şiddet mağduru olduğunuza şahitlik edecek kişilerde bulmanı gerekir. Gerçi şahit bulmanız biraz güç olabilir. Çünkü kişiler işlerini kaybedecekleri korkusuyla böyle bir durumda şahitlik etmekten kaçınırlar. Ama siz yine de bir şansınızı deneyin.
Bunlarla birlikte eğer varsa whatsaap konuşmaları, sosyal medya hesaplarınızdan aldığınız mesaj ve paylaşımlar gibi diğer delilleri de bir araya getirmelisiniz. İş yerinde gördüğünüz bu kişilik saldırıları yüzünden eğer bir psikologdan yardım aldıysanız ve bunu belgelerseniz mobbing şikâyetinizde etkili olacaktır.
Mobbing Başvurusu Nereye Yapılır?
Eğer mobbing’e maruz kaldıysanız ALO 170 mobbing şikâyet hattını arayarak gerekli bildirimlerinizi yapabilirsiniz. Bunun dışında BİMER, CİMER ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri aracılığıyla da şikâyetlerinizi iletebilirsiniz.
Mobbing Şikâyet Hattı Nedir?
2011 yılında çıkarılan bir yasayla iş yerinde psikolojik tacize(mobbing) uğrayan kişilerin haklarının güçlendirilmesi amaçlanmış ve ALO 170 hattı devreye sokulmuştur. Gerek özel sektör çalışanları gerekse kamu çalışanları iş yerlerinde haksız bir şekilde mobbing’e uğramışsa bu telefon hattı üzerinden şikâyetlerini dile getirebilmektedir.
ALO 170 hattı çalışanları mobbing üzerine eğitim almış ve mağdur olan kişiye her türlü desteği verecek alt yapıya sahip uzman psikologlardan oluşmaktadır. Yapılan çağrılara en geç 72 saat içinde cevap verilmektedir.
Mobbing İle Başa Çıkma Yolları
Psikolojik şiddet olan mobbingle mücadele edebilmek için belirli adımları izlemeniz gerekir. Bu adımlar;
• Öncelikle içinde bulunduğunuz durumun farkında olarak sağlıklı bir şekilde değerlendirme yapın
• Özgüveninizin geliştirecek yollar bulun ve gerekirse yardım alın
• Bu ortamlardan kendinizi uzaklaştırmaya çalışmayın ve sakinliğinizi koruyarak çatışmadan uzak durun
• Eğer mobbing üst yönetim kademesi tarafından yapılmıyorsa amirlerinizi, uygun bir dil kullanarak durumdan haberdar edin
• Mobbing’e uğradığınızı ispatlayacak tüm yazışmaları, bilgi ve belgeleri saklayın
• Bağlı olduğunuz bir sendika veya başak bir kurum varsa onlara durumu iletin
• İhtiyaç duyduğunuz takdirde tıbbi ve hukuki destek almaktan kaçınmayın
• ALO 170 hattını arayarak şikâyet bildirimi oluşturabilirsiniz
• Tüm bunları yaptığınız takdirde hala olumlu bir sonuç alamadıysanız konuyu adli merciler intikal ettirebilirsiniz.
Bizde konuyla ilgili yapılan mevcut çalışmaları inceleyerek, mobbing hakkında bilmeniz gereken tüm bilgileri derledik ve çok faydalı olacağını düşündüğümüz bir araştırma yazısı hazırladık.
Mobbing Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Mobbing kavramı, ilk olarak hayvanlar arasında yaşanan sürtüşmelerde belirlenmiş ve daha sonra çocukların gösterdiği uygunsuz hareketler ve zorbalık ilişkileri için kullanılmıştır. Mobbingin iş yerlerinde görülmeye başlaması ise 1950-1960’lı yıllar arasında yapılan araştırmalarla ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırmalar mobbing’in sadece çocuklarda görülmediği ve iş yerinde çalışan birçok kişinin de bu duruma maruz kaldığı tespit edilmiştir. 1984 yılına gelindiğinde ise Dr. Heinz Leymann tarafından hazırlanan“İş hayatında güvenlik ve sağlık” raporuna girerek bilimsellik kazanmıştır.
Çalışma hayatında öteden beri varlığı bilinen ancak görmezden gelinen ve çalışanların kâbusu olan bu uygunsuz davranışlar, kişilerin hem psikolojik sorunlarla yüzleşmesine hem de iş yerinde ki verimin azalmasına neden olmuştur.
Mobbing’in tarihi oluşumundan kısaca bahsettikten sonra şimdi gelin mobbing nedir, mobbing belirtileri, nedenleri, nasıl ispatlanacağı ve mobbingle başa çıkma yöntemleri nelerdir? hep birlikte öğrenelim.
Mobbing Nedir?
Mobbing sözcüğü, İngilizcede aşırı şiddet içeren ve kanunlara uymayan kabalık anlamındaki “mob” kelimesinden gelir. Kelimenin Latince karlığı ise “mobile vulgus”’tur. İş hayatında maddi ve manevi çok büyük zararlara neden olan duygusal taciz veya psikolojik taciz olarak adlandırılır.
Mobbing TDK anlamı ise, kısaca “bezdiri ya da yıldırma” olarak tanımlanır. TDK, bezdiriyi şöyle açıklar; iş yerlerinde, okullarda veya farklı topluluklarda, belirli bir kişiyi hedef alarak, çalışmalarına sistemli bir şekilde engelleme, huzursuz etme, dışlama, yıldırma ve gözden düşürme faaliyetlerinde bulunmaktır. Buradaki “sistemli” kelimesinin kullanılmasının amacı, bu davranışların en az altı boyunca devam etmesidir. Yoksa anlık yapılan bezdirme davranışları mobbing olarak kabul edilmez.
Mobbing Ne Demek?
Mobing, elde bulundurulan gücün veya pozisyonun kötüye kullanılarak, sistematik olarak manevi ve psikolojik şiddet, aşağılama, tehdit, baskı, taciz vb. şekillerde gösterilen duygusal bir saldırı olarak tanımlanır. Mobbing, mesleki durumlarına, kişilik değerlerine, sosyal ilişkilerine ve sağlıklarına büyük zarar veren psikolojik saldırılardır.
Bu nedenle mobbing’e uğrayan kişiler gördükleri zararın büyüklüğü ve etkisiyle ruhsal sorunlar yaşamaya başlayarak iş yerindeki görevlerini yapamaz duruma gelirler. Bu saldırıların artmasıyla da işten çıkarılma süreci hızlanır.
Mobbing Nasıl Yapılır?
Mobbing, yaş, cinsiyet ve ırk ayrımı yapılmaksızın, kişileri iş yaşamından dışlamak için yapılan bezdiri ve yıldırma hareketleridir. Bu hareketler kasten ve bilerek uygulanır. Mobbing yapan kişiye “tacizci”, mobbing’e maruz kalan kişiye ise “mağdur” denilmektedir.
Mobbing uygulayan kişinin amacı, karşısındaki kişiyi her türlü baskıyla birlikte, saygısızca ve alaya alarak işyerinde veya toplum içerisinde itibarını zedeleyerek, onu işten ayrılmaya zorlamaktır.
Konuyla ilgili yapılan tüm araştırmalar göstermiştir ki; en az süren mobbing zamanı 6 ay ve genele bakıldığında ise bu sürenin 15 ayı bulduğudur. Mobbing’in zararlı etkilerinin ortaya çıkması da 29-46 aylık bir zaman periyodunda olduğudur. Yine yapılan araştırmalara göre mobbing’in en yaygın uygulandığı alanların, daha çok kar amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlar olduğu ve özellikle de üniversitelerde mobbing’in daha sık olarak yaşandığı yönündedir.
Mobbing Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir?
Eğer iş yerinizde;
• Güvenilmediğinizi hissediyor,
• Bulunduğunuz gruptan çıkartılıyor,
• Elinizde bulunan yetkilerini kısıtlanıyor ve alınıyorsa,
• İşten çıkarılmak ve pozisyon düşüklüğü ile tehdit ediliyorsanız,
• Mesleki bilgi ve becerileriniz eleştiriliyor ve sorgulanmaya başlamışsa,
• Gereksiz yere azarlama, bağırma ve küçük düşürücü sözlere maruz kalıyorsanız,
• Tüm bunlar sürekli, kasten ve sistematik bir şekilde yapılıyorsa mobbing’e maruz kalıyorsunuz demektir.
Mobbing Nedir Ne Değildir?
Mobing, aynı seviyedeki kişilerce birbirlerine karşı yapıldığı gibi özellikle hiyerarşik gruplarda ve daha çok güçlü-güçsüz ayrımı yapılan iş yerlerinde sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak mobbing’in tam olarak gerçekleşmesi için aşağıda sayacağımız unsurların yaşanması gerekir. Yoksa iş yerinde karşılaşılan her türlü olumsuz tutum ve davranışlar mobbing olarak nitelendirilemez. Mobbing unsurlarını şöyle sırlayabiliriz:
• Ahlak dışı olarak nitelendirilen söz, fiil ve davranışların sistematik bir şekilde yapılması
• Bu olumsuzlukların sürekli olması, uzmanlar bu sürenin en az altı ay olduğunu belirtiyor.
• Kişiye yönelik bu davranışın kasten, bile isteyerek yapılması(aşağılama, dışlama, başarısız ve beceriksiz gösterme vb.)
• Yapılan bu olumsuz davranışlar üst kademedeki kişilerden gelebileceği gibi aynı seviyede veya daha alt kademedeki kişilerden de gelebilir.
• Tüm bu yıldırma, bezdirme ve psikolojik baskıların iş yerinde gerçekleşmesi
Mobbing Sayılan Hareketler Nelerdir?
Yargıtay tarafından belirtilen mobbing davranışları şunlardır:
• Yüksek sesle azarlamak
• Kişinin fikirlerine itimat edilmemesi ve alaya alınması
• İş yerinde yok sayılması ve görmezden gelinmesi
• Performansının üstünde iş yükünün verilmesi
• İş yerindeki performansını engelleyecek fiillerde bulunulması ve sabote etmek
• Küskünlük belirtileri verilmesi
• Lakap takma ve dedikoduların yapılması
• Alaycı ve uygunsuz şakaların yapılması
• Bulunduğu statünün küçümsenmesi
• Kaba ve kötü sözlerle toplum içinde rencide edilmesi
• Cinsel tacize maruz bırakılması ve bu durumu görmezden gelme
• Alışılmış iş düzeninin dışında farklı görevlere yönlendirme
• İş motivasyonunun kırılmasına yönelik davranışlar
• Bulunduğu pozisyonun dışında işlere yönlendirilmesi gibi durumlar sürekli ve sistematik olarak yaşanıyorsa mobbingle karşı karşıya olduğunuzu gösterir.
Mobbing Süreci Nasıl Olur?
Son zamanlarda arttığı gözlenen mobbing’in iş yaşamının bir parçası haline geldiği ve meslek hastalığı olarak nitelendirildiği görülmektedir. Mobbing, başlangıcından sonuna kadar bir süreç olarak devam eder. Bu süre kısıtlı değildir ve kademeli olarak gerekleşir. Temel olarak mobbing’i sınıflandıracak olursak;
Kritik Olay: Mobbing’in başlama aşamasıdır ve çatışmayla kendini gösterir.
Saldırgan Eylem: Mağdur sürekli baskı altındadır ve psikolojik şiddetin etkilerini hissetmeye başlar.
Devreye yönetimin girmesi: Burada yönetici pozisyonundaki kişiler de mağduru haksız olarak görür ve hiçbir şekilde destek vermezler.
Damgalama ve Dışlama Dönemi: Mağdurun artık ruhsal sorunları başlamış ve psikolojik destek almaya başlamıştır.
İşten Çıkış: Son olarak mobbing’e maruz kalan mağdur yaşadıklarına dayanamaz ve işten ayrılmak zorunda kalır. Hemen akabinde çeşitli sağlık sorunları başlar ve travmatik ataklar geçirir.
Mobbing Nedenleri Nelerdir?
Mobbing’i tek bir neden bağlı olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. Bu konu üzerine yapılan araştırmalarda, iş yerlerinde mobbing’in ortaya çıkma nedenleri arasında yanlış personel seçimi ve işe alım süreci, dönemsel çalışan istihdamı ve aynı mevkilerde görev yapan kişiler arasında yaşanan kıyasıya rekabet ilişkileri vardır. Ancak sadece bu nedeler de mobbing’in çıkması için söylenemez. Mobbing, kişisel, kurumsal, sosyal ve iş yerinin fiziksel durumundan kaynaklı olarak da görülebilir. Şimdi bu nedenleri maddeler halinde açıklayalım:
Bireysel Nedenler:
• Kişiyi kabul edilen bir grup kuralını kabul etmeye zorlamak
• Kişisel çıkarlar ve menfaatlerden ötürü düşmanlık beslemek
• Can sıkıntısından kaynaklı zevk arayışı
• Önyargıları pekiştirmek
Kurumsal Nedenler:
• İş yerindeki hiyerarşik yapıyı kötüye kullanmak
• Yönetim kabiliyetinin zayıflığı
• İş yerindeki değişime ayak uyduramayan kişiler olduğunda
• İş yerinin küçülme politikasına girerek eleman çıkarmayı düşündüğünde
• Üst kademedeki yöneticilerde yapılan radikal değişiklikler
• Çalışanların güncel bilgi ve teknolojilere ayak uyduramadıkları durumlarda
• Rekabetçi bir çalışma ortamının olduğu kurumlarda
• Etkili çatışma becerisi eksikliğinde
Sosyal Nedenler:
• Güçlünün her zaman zayıfı eme hakkı olduğu algısının yoğun hissedilmesi
• Kişiye gereğinden fazla sorumluk ve görev yüklenmesi
• İşbirliği ile ilgili bir çalışma planının olmaması
İş Yerinin Fiziksel Durumu:
• Fiziksel nedenler mobbing’in uygulanmasına direkt olarak etkilemese de psikolojik tacize zemin hazırladığı tespit edilmiştir.
Mobbing’e Kimler Maruz Kalır?
• Mobbing’e en fazla maruz kalan kişi özellikleri için şunlar söylenebilir:
• Mağdur olan kişiler daha çok zeki, yetenekli ve yaratıcı özellik gösterirler
• Olaylara farklı bakış açıları getirebilen ve alternatif görüş üretebilen kişiler
• Dürüst, güvenilir ve iş yerinde politik davranmayı destekleyenler
• İletişim becerileri güçlü, işini severek yapan, meslek etiği ve kurallarına uyumlu olan kişiler sıklıkla mobbing’e maruz kalmaktadır.
• Ayrıca çalışanlar, yöneticilerden daha fazla yıldırma politikalarıyla karşılaşırlar ve yaş olarak ileri olan kişiler gençlere oranla daha fazla mobbing’e uğramaktadır.
Kimler Mobbing Yapar?
Mobbing uygulayan kişilerin antipatik kişilik özellikleri taşıdığı ve çevreleri tarafından pek sevilmedikleri tespit edilmiştir. Buna göre;
• Aşırı denetleyici kişiler
• Daime güçlü olma isteği olanlar
• Korkak, sinirli ve asabi tavırlar sergileyenler
• Hile hurda ve kötü niyetli davranışları yapmaktan çekinmeyen kişiler
• Egoları yüksek ve sosyal ilişkileri zayıf olanlar
• Çekindikleri kişilere güç kullanarak denetim altına almaya çalışanlar
• Kendini herkesten üstün gören egoist kişiler
• Herhangi bir tehdit altındayken sadece kendilerini düşündükleri için çevrelerindeki kişileri küçümserler ve oluşan tüm başarısızlıkları başkalarının üzerine atmayı seven kişiler mobbing uygulamada hiç tereddüt etmezler.
Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbing’i ispatlamak hiçte kolay değildir. Çünkü siz şikâyetleriniz dile getirdiğinizde karşınızdaki kişi de büyük bir ihtimalle tüm suçlamaları reddedecektir. Bu nedenle mobbing’e uğradığınıza dair bilgi ve dokümanları toplamanız gerekir. Ayrıca iş yerinde psikolojik şiddet mağduru olduğunuza şahitlik edecek kişilerde bulmanı gerekir. Gerçi şahit bulmanız biraz güç olabilir. Çünkü kişiler işlerini kaybedecekleri korkusuyla böyle bir durumda şahitlik etmekten kaçınırlar. Ama siz yine de bir şansınızı deneyin.
Bunlarla birlikte eğer varsa whatsaap konuşmaları, sosyal medya hesaplarınızdan aldığınız mesaj ve paylaşımlar gibi diğer delilleri de bir araya getirmelisiniz. İş yerinde gördüğünüz bu kişilik saldırıları yüzünden eğer bir psikologdan yardım aldıysanız ve bunu belgelerseniz mobbing şikâyetinizde etkili olacaktır.
Mobbing Başvurusu Nereye Yapılır?
Eğer mobbing’e maruz kaldıysanız ALO 170 mobbing şikâyet hattını arayarak gerekli bildirimlerinizi yapabilirsiniz. Bunun dışında BİMER, CİMER ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri aracılığıyla da şikâyetlerinizi iletebilirsiniz.
Mobbing Şikâyet Hattı Nedir?
2011 yılında çıkarılan bir yasayla iş yerinde psikolojik tacize(mobbing) uğrayan kişilerin haklarının güçlendirilmesi amaçlanmış ve ALO 170 hattı devreye sokulmuştur. Gerek özel sektör çalışanları gerekse kamu çalışanları iş yerlerinde haksız bir şekilde mobbing’e uğramışsa bu telefon hattı üzerinden şikâyetlerini dile getirebilmektedir.
ALO 170 hattı çalışanları mobbing üzerine eğitim almış ve mağdur olan kişiye her türlü desteği verecek alt yapıya sahip uzman psikologlardan oluşmaktadır. Yapılan çağrılara en geç 72 saat içinde cevap verilmektedir.
Mobbing İle Başa Çıkma Yolları
Psikolojik şiddet olan mobbingle mücadele edebilmek için belirli adımları izlemeniz gerekir. Bu adımlar;
• Öncelikle içinde bulunduğunuz durumun farkında olarak sağlıklı bir şekilde değerlendirme yapın
• Özgüveninizin geliştirecek yollar bulun ve gerekirse yardım alın
• Bu ortamlardan kendinizi uzaklaştırmaya çalışmayın ve sakinliğinizi koruyarak çatışmadan uzak durun
• Eğer mobbing üst yönetim kademesi tarafından yapılmıyorsa amirlerinizi, uygun bir dil kullanarak durumdan haberdar edin
• Mobbing’e uğradığınızı ispatlayacak tüm yazışmaları, bilgi ve belgeleri saklayın
• Bağlı olduğunuz bir sendika veya başak bir kurum varsa onlara durumu iletin
• İhtiyaç duyduğunuz takdirde tıbbi ve hukuki destek almaktan kaçınmayın
• ALO 170 hattını arayarak şikâyet bildirimi oluşturabilirsiniz
• Tüm bunları yaptığınız takdirde hala olumlu bir sonuç alamadıysanız konuyu adli merciler intikal ettirebilirsiniz.