Türk aile yapısında son 30*yıldaki değişimleri inceleyen bu yılın TÜBİTAK Bilim Ödülü sahibi Koç*Üniversitesi öğretim üyesi ve Türkiye Bilimler Akademisi Asalet Üyesi Prof Dr*Çiğdem Kağıtçıbaşı ’nın araştırması, 1970 ’li yıllarda ekonomik nedenlerle erkek*çocuğu yaşlılıkta güvence olarak görebilen Türk insanının, 2000 ’li yıllara*gelindiğinde bu düşüncesini büyük oranda terkettiğini ortaya koydu
Çocuğun Değeri Araştırmasınatarafından, 1970 ’li yıllarda yüzde 84 oranında*oğlan tercihi belirten aileler, 2000 ’li yıllara gelindiğinde özellikle*şehirlerde bu tercihini yüzde 41 ’e kadar düşürdü
Kente göçle, sosyal güvenceye kavuşan Türk aileler, bundan böyle çocuklarına*eskisi gibi bağımlı yok, ama hala fazla ast olmasıyla da Avrupalı ailelerden*ayrılıyor
Kağıtçıbaşı ’nın 1970 ’lerde başladığı Çocuğun Değeri Araştırması,*Kore, Filipinler, Singapur, Tayvan, Tayland, Türkiye, Endonezya, ABD ve*Almanya ’da büyük bölümü doğurgan yaşlarda kadından oluşan 20 binden fazla evli*kişiyle yürütüldü Türkiye ’de ise örneklem sayısı 2 bin 300 dolayında idi
Yapılan mülakatlar sonunda ortaya çıktı oysa, kadınlar için çocuğun*ihtiyarlık güvencesiolarak görülmesi, Endedonezya ’daki iki daha alçak örneklemde*yüzde 93 ve yüzde 98; Filipinler ’de yüzde 89, Tayland ve Tayvan ’da yüzde 79 ve*Türkiye ’de yüzde 77 oranında çıktı Bu layık, Almanya ’da ve ABD ’de yalnızca yüzde 8*oranla diğer ülkelerle bir tezat oluşturdu
Kağıtçıbaşı ’nın ikinci araştırması, ilkinden takriben 30 yıl sonradan 2003*yılında yapıldı Çalışmada, her tabakada mektep öncesi çocukların genç anneleri,*ergenlerin orta yaşlı anneleri ve onların anneleri yer aldı Daha yaşlı annelerin*ergen çocuklarıyla da mülakatların yapıldığı araştırmada, binden fazla katılımcı*yer aldı 2003 araştırmasındaki daha genç anneler, ortalama yaşlarındaki*benzerlikler nedeniyle 1975 ’deki araştırmadaki genç anne örneklemiyle*karşılaştırıldı
*ÇOCUĞUN IDARELI DEĞERİ DÜŞTÜ, PSİKOLOJİK DEĞERİ YÜKSELDİ
2003 ’deki en dikkate değerinde belirti, çocukların idarelipragmatik*değerindeki düşüşve psikolojik değerindeki keskin yükselişolarak*açıklandı Katılımcıların 1975 ’de ve 2003 ’deki çocuk sahibi olma isteklerinin*sebeplerinin karşılaştırmasına göre, 2000 ’li yılların Türkiye ’sinde ailelerin*çocuk sahibi olma nedeni olarak öne sürülen neşe, müsamaha, sevgi gibi psikolojik*değerler daha ön plana çıktı
Buna karşılık çocuğun yaşlılık güvencesi yararı ve diğer fiziksel yararları*ve erkek çocuk sahibi olma ricası çocuk sahibi olmada daha önemsizleşti
Kağıtçıbaşı, araştırmasında son 30 yılda Türkiye ’de idareli artma ve*şehirleşmeyle ilgili kayda değer sosyal yapısal şartların değişmesi yaşandığına dikkat çekici*ediyor ve iki çalışmadan ortaya çıkan sonuçların bu değişiklikleri yansıttığını*belirtiyor Çocuğun aile ve toplumn içindeki değeri doğrusu o toplumun bir aynası*niteliğinde
Araştırmada, 2003 katılımcılarının üçte ikisi kırsaldan kentsele dönüşmüş*hayat tarzlarını yansıtıyor Günümüz Türkiyesi ’nde de nüfusun üçte ikisini*kentliler oluşturuyor Kentli yaşam biçimi demek de yetişkin evlat desteğine*alternatif olarak sosyal güvenlik gibi yaşlılık güvencesi kaynaklarını içeriyor*bununla beraber çocuklar kastetmek yerine okulda daha uzun zaman kalıyor ve bu nedenle*anne babaları için masraf yaratıyor Bu durum da çocukların maddi katkılarını*daha önemsiz ayla getiriyor
BAĞIMLILIK BİTİYOR, BAĞLILIK ARTIYOR
Kağıtçıbaşı ’nın Türk aile yapısı üzerinde biçimlendirdiği Aile Değişimi*Kuramı, sosyoekonomik gelişmeyle azalan unsurun nesiller arası bedensel*bağımlılıklar olduğunu gösteriyor Psikolojik bağlılıklarda ise azalma*görülmüyor Bu, 2003 ’teki araştırmada ortaya çıkan çocuğa daha enerjik psikolojik*bedel atfedilmesinde kesinleşiyor
Bu sonuçlar, Türkiye ’de 2000 ’li yılların başından itibaren kentli ve orta*ve yüksek sosyoekonomik düzey grubunda somut Bağımlı Aile Modelinin değil,*psikolojik ve hissi olarak Müşterek Emrindeki Aile Modelinin ortaya*çıktığını gösteriyor Bu model, Batıdaki Bağımsız Aile Modelinden de*geleneksel tarım toplumunun Bağımlı Aile Modelinden de öbür bir sentez*model
Kentliorta ve yüksek sosyoekonomik düzeyli anneler yaşlılıkta*çocuklarından minimum maddi destek bekliyor; onları kentli düşük kazanç grubu ve*kırsal kesim izliyor
CİNSİYET GITGIDE ARTARAK ÖNEMSİZLEŞİYOR
Araştırmada, ailelerin cinsiyet tercihine bakıldığında 1970 ’li yıllarda*araştırmada, yüzde 84 oğlan tercihi ve yüzde 16 kız çocuk tercihi olduğu*ortaya çıktı 2000 ’li yılların araştırmasına göre ise, kentli anneler aralarında*yüzde 41 erkek ve yüzde 589 kız çocuk tercihi görüldü Cinsiyet tercihi kentli*orta ve yüksek sosyoekonomik düzey grubunda kentli düşük kazanç grubuna göre daha*fazla tersine dönüyor Bu sinyâl farklılık, kayda değer zamansal ve*sosyalyapı değişiklikleri yansıtıyor ve Prof Dr Kağıtçıbaşı ’nın Aile*Değişimi Kuramını da destekliyor
ÇOCUĞUN MALİYETİ DE ARTTI
Kağıtçıbaşı, Türkiye*genelinde yaptığı Çocuğun Değeri Araştırması ’nın çocuğa bedensel beklentilerle mi,*yahut şehvetli tatmin duygusuyla mı bakıldığı yönündeki sorulara yanıt atamak*amacıyla yapıldığını açıklama etti
Sosyal değişimle, bilhassa kırdan kente geçiş ve eğitim düzeyindeki*artışla toplumda çocuğa verilen değerlerde de farklılıklar yaşandığına muhabere*eden Kağıtçıbaşı, 1970 ’li yıllardaki araştırmayı 2003 ’te kısmi olarak her yerde*ettiklerini, bunun sonuçlarını da içeren kitabının yurt dıştan İngilizce olarak*basıldığını bildirdi
Kağıtçıbaşı, yeni kitabı Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi : Kültürel*Psikolojiisimli kitabının geçen yıl Türkiye ’de basıldığını belirtti
Türk aile yapısındaki değişimlerin faydacı bedel de denilen çocuğun*idareli değeri üstüne odaklandığını kaydeden Kağıtçıbaşı, geçen süre içinde*bunun öneminin azaldığını söyledi
Kırsal yaşamda tarlada çalışarak ailesine katkı maddesi veren çocuğun kent*yaşamında alıcı konumuna geldiğini anlatan Kağıtçıbaşı, araştırma sonuçlarına*ilişkin şu bilgileri verdi:*Böylece çocuktan maddi beklentiler azalıyor Çünkü kentte huzur artmış*durumda, sosyal güvenceler ortaya çıkıyor Bunun yanında çocuğun faydacı yararı*azalıyor ve maliyeti yükseliyor Oysa çocuğun genel değeri azalmıyor, çocuğa*atfedilen psikolojik layık ön plana çıkıyor Bunda büyüme söz konusu Bu da aile*içinde bağlılığın ve sevgi ortamının devam ettiğini gösteriyor Türkiye ’de*gelişme ve kentleşmeyle Batı ’dakine aynı bir bireyleşmeayrışmaolmuyor*çünkü ailede ve ahali aralarında yakın ilişkilerin, bağlılıkların önemi sürüyor*Yalnızca Türkiye ’de değil, Batı dışındaki öteki toplulukçu Beraberlik*Kültürlerindede ailede beraberlik kültürü vardır Türkiye ’de Avrupa ’daki gibi*bireyleşme ayrışma yerine sadakât artarak devam ediyor Bulgular ve teori,*ailede fiziki bağımlılıkların azaldığını ama psikolojik bağlılıkların arttığını*ortaya koyuyor Bu da tüm aile sisteminin değiştiğini gösteriyor Bu Müşterek Yan Ailede yetişen çocuk ise özerkilişkisel benlik geliştiriyor
Çocuğun Değeri Araştırmasınatarafından, 1970 ’li yıllarda yüzde 84 oranında*oğlan tercihi belirten aileler, 2000 ’li yıllara gelindiğinde özellikle*şehirlerde bu tercihini yüzde 41 ’e kadar düşürdü
Kente göçle, sosyal güvenceye kavuşan Türk aileler, bundan böyle çocuklarına*eskisi gibi bağımlı yok, ama hala fazla ast olmasıyla da Avrupalı ailelerden*ayrılıyor
Kağıtçıbaşı ’nın 1970 ’lerde başladığı Çocuğun Değeri Araştırması,*Kore, Filipinler, Singapur, Tayvan, Tayland, Türkiye, Endonezya, ABD ve*Almanya ’da büyük bölümü doğurgan yaşlarda kadından oluşan 20 binden fazla evli*kişiyle yürütüldü Türkiye ’de ise örneklem sayısı 2 bin 300 dolayında idi
Yapılan mülakatlar sonunda ortaya çıktı oysa, kadınlar için çocuğun*ihtiyarlık güvencesiolarak görülmesi, Endedonezya ’daki iki daha alçak örneklemde*yüzde 93 ve yüzde 98; Filipinler ’de yüzde 89, Tayland ve Tayvan ’da yüzde 79 ve*Türkiye ’de yüzde 77 oranında çıktı Bu layık, Almanya ’da ve ABD ’de yalnızca yüzde 8*oranla diğer ülkelerle bir tezat oluşturdu
Kağıtçıbaşı ’nın ikinci araştırması, ilkinden takriben 30 yıl sonradan 2003*yılında yapıldı Çalışmada, her tabakada mektep öncesi çocukların genç anneleri,*ergenlerin orta yaşlı anneleri ve onların anneleri yer aldı Daha yaşlı annelerin*ergen çocuklarıyla da mülakatların yapıldığı araştırmada, binden fazla katılımcı*yer aldı 2003 araştırmasındaki daha genç anneler, ortalama yaşlarındaki*benzerlikler nedeniyle 1975 ’deki araştırmadaki genç anne örneklemiyle*karşılaştırıldı
*ÇOCUĞUN IDARELI DEĞERİ DÜŞTÜ, PSİKOLOJİK DEĞERİ YÜKSELDİ
2003 ’deki en dikkate değerinde belirti, çocukların idarelipragmatik*değerindeki düşüşve psikolojik değerindeki keskin yükselişolarak*açıklandı Katılımcıların 1975 ’de ve 2003 ’deki çocuk sahibi olma isteklerinin*sebeplerinin karşılaştırmasına göre, 2000 ’li yılların Türkiye ’sinde ailelerin*çocuk sahibi olma nedeni olarak öne sürülen neşe, müsamaha, sevgi gibi psikolojik*değerler daha ön plana çıktı
Buna karşılık çocuğun yaşlılık güvencesi yararı ve diğer fiziksel yararları*ve erkek çocuk sahibi olma ricası çocuk sahibi olmada daha önemsizleşti
Kağıtçıbaşı, araştırmasında son 30 yılda Türkiye ’de idareli artma ve*şehirleşmeyle ilgili kayda değer sosyal yapısal şartların değişmesi yaşandığına dikkat çekici*ediyor ve iki çalışmadan ortaya çıkan sonuçların bu değişiklikleri yansıttığını*belirtiyor Çocuğun aile ve toplumn içindeki değeri doğrusu o toplumun bir aynası*niteliğinde
Araştırmada, 2003 katılımcılarının üçte ikisi kırsaldan kentsele dönüşmüş*hayat tarzlarını yansıtıyor Günümüz Türkiyesi ’nde de nüfusun üçte ikisini*kentliler oluşturuyor Kentli yaşam biçimi demek de yetişkin evlat desteğine*alternatif olarak sosyal güvenlik gibi yaşlılık güvencesi kaynaklarını içeriyor*bununla beraber çocuklar kastetmek yerine okulda daha uzun zaman kalıyor ve bu nedenle*anne babaları için masraf yaratıyor Bu durum da çocukların maddi katkılarını*daha önemsiz ayla getiriyor
BAĞIMLILIK BİTİYOR, BAĞLILIK ARTIYOR
Kağıtçıbaşı ’nın Türk aile yapısı üzerinde biçimlendirdiği Aile Değişimi*Kuramı, sosyoekonomik gelişmeyle azalan unsurun nesiller arası bedensel*bağımlılıklar olduğunu gösteriyor Psikolojik bağlılıklarda ise azalma*görülmüyor Bu, 2003 ’teki araştırmada ortaya çıkan çocuğa daha enerjik psikolojik*bedel atfedilmesinde kesinleşiyor
Bu sonuçlar, Türkiye ’de 2000 ’li yılların başından itibaren kentli ve orta*ve yüksek sosyoekonomik düzey grubunda somut Bağımlı Aile Modelinin değil,*psikolojik ve hissi olarak Müşterek Emrindeki Aile Modelinin ortaya*çıktığını gösteriyor Bu model, Batıdaki Bağımsız Aile Modelinden de*geleneksel tarım toplumunun Bağımlı Aile Modelinden de öbür bir sentez*model
Kentliorta ve yüksek sosyoekonomik düzeyli anneler yaşlılıkta*çocuklarından minimum maddi destek bekliyor; onları kentli düşük kazanç grubu ve*kırsal kesim izliyor
CİNSİYET GITGIDE ARTARAK ÖNEMSİZLEŞİYOR
Araştırmada, ailelerin cinsiyet tercihine bakıldığında 1970 ’li yıllarda*araştırmada, yüzde 84 oğlan tercihi ve yüzde 16 kız çocuk tercihi olduğu*ortaya çıktı 2000 ’li yılların araştırmasına göre ise, kentli anneler aralarında*yüzde 41 erkek ve yüzde 589 kız çocuk tercihi görüldü Cinsiyet tercihi kentli*orta ve yüksek sosyoekonomik düzey grubunda kentli düşük kazanç grubuna göre daha*fazla tersine dönüyor Bu sinyâl farklılık, kayda değer zamansal ve*sosyalyapı değişiklikleri yansıtıyor ve Prof Dr Kağıtçıbaşı ’nın Aile*Değişimi Kuramını da destekliyor
ÇOCUĞUN MALİYETİ DE ARTTI
Kağıtçıbaşı, Türkiye*genelinde yaptığı Çocuğun Değeri Araştırması ’nın çocuğa bedensel beklentilerle mi,*yahut şehvetli tatmin duygusuyla mı bakıldığı yönündeki sorulara yanıt atamak*amacıyla yapıldığını açıklama etti
Sosyal değişimle, bilhassa kırdan kente geçiş ve eğitim düzeyindeki*artışla toplumda çocuğa verilen değerlerde de farklılıklar yaşandığına muhabere*eden Kağıtçıbaşı, 1970 ’li yıllardaki araştırmayı 2003 ’te kısmi olarak her yerde*ettiklerini, bunun sonuçlarını da içeren kitabının yurt dıştan İngilizce olarak*basıldığını bildirdi
Kağıtçıbaşı, yeni kitabı Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi : Kültürel*Psikolojiisimli kitabının geçen yıl Türkiye ’de basıldığını belirtti
Türk aile yapısındaki değişimlerin faydacı bedel de denilen çocuğun*idareli değeri üstüne odaklandığını kaydeden Kağıtçıbaşı, geçen süre içinde*bunun öneminin azaldığını söyledi
Kırsal yaşamda tarlada çalışarak ailesine katkı maddesi veren çocuğun kent*yaşamında alıcı konumuna geldiğini anlatan Kağıtçıbaşı, araştırma sonuçlarına*ilişkin şu bilgileri verdi:*Böylece çocuktan maddi beklentiler azalıyor Çünkü kentte huzur artmış*durumda, sosyal güvenceler ortaya çıkıyor Bunun yanında çocuğun faydacı yararı*azalıyor ve maliyeti yükseliyor Oysa çocuğun genel değeri azalmıyor, çocuğa*atfedilen psikolojik layık ön plana çıkıyor Bunda büyüme söz konusu Bu da aile*içinde bağlılığın ve sevgi ortamının devam ettiğini gösteriyor Türkiye ’de*gelişme ve kentleşmeyle Batı ’dakine aynı bir bireyleşmeayrışmaolmuyor*çünkü ailede ve ahali aralarında yakın ilişkilerin, bağlılıkların önemi sürüyor*Yalnızca Türkiye ’de değil, Batı dışındaki öteki toplulukçu Beraberlik*Kültürlerindede ailede beraberlik kültürü vardır Türkiye ’de Avrupa ’daki gibi*bireyleşme ayrışma yerine sadakât artarak devam ediyor Bulgular ve teori,*ailede fiziki bağımlılıkların azaldığını ama psikolojik bağlılıkların arttığını*ortaya koyuyor Bu da tüm aile sisteminin değiştiğini gösteriyor Bu Müşterek Yan Ailede yetişen çocuk ise özerkilişkisel benlik geliştiriyor