Doğduğumuz günden itibaren, bedensel duyumlarımızdan, ilişkilerimizden, deneyimlerimizden bir anlam çıkartıp, kendimize ekleyerek yaşam serüvenimizi yazarız.. başlarda uzun uzun düşünüp karar alırken, zaman geçtikçe hızlanır, otomatikleşir davranışlarımız.. alışkanlıklar, düşünce ve davranış kalıpları ediniriz..
Peki yaş aldıkça daha doğru kararlar mı alırız? Tecrübelerimizin bizi yanılttığı olmaz mı? Düşünce kalıplarımız sandığımız kadar doğru yol göstericiler midir bizim için? Yaşamımızı, ilişkilerimizi sabote eden tam da bu yerleşik düşünce stillerimiz olabilir mi?
şansızım ben.. (etiketleme)
Kadınların / erkeklerin hepsi aynı, menfaat dünyasında yaşıyoruz.. (genelleme)
Kredim onaylanmazsa mahvolurum, bu borcu hayatta ödeyemem.. (felaketleştirme)
Ablamları davet etmişler ama beni çağırmadılar, hoşlanmıyor benden. (kişiselleştirme)
Yaptığım işi beğendi ama diğerlerinin ki çok iyi olmadığı için.. (çifte standart)
bu düşünce yada benzerlerini zihninizden geçirip buna inanıyor, davranışlarınızı buna göre şekillendiriyorsanız, deneyimleriniz çok fazla bilişsel hata içeriyor olabilir..
Yaşam düşünce-duygu-davranış ekseninde şekillenir.. Yani düşünceler duyguları, duygular davranışları ortaya koyar.
Madem duygularımız düşüncelerimizle şekillenir.. genellemelerin, felaketleştirmelerin bizi üzmesi, ümitsizliğe düşürmesi, akıl okuma ve kişiselleştirmelerin, yaşamımızı derin pişmanlık ve suçluluk hissine teslim etmesi, çifte standartın kendimize dair olumlu hislerimizi gölgelemesi kaçınılmazdır.. bunca yoğun olumsuz duyguyu içimizde barındırırken, davranışlarımızın doğal, yakın ve duruma uygun olması çok mümkün olmayacaktır..
yaşamımızı değiştirme planlarımız sıklıkla sorun olduğunu düşündüğümüz davranışlarımıza odaklanır.. gece atıştırmalarına son vermek, sigarayı bırakmak, daha düzenli olmak, arkadaşlarımızla daha sık görüşmek vb. oysa her davranış bir duyguyu düzenlemeye yarıyordur yani bir ihtiyacı karşılıyordur.. davranışı değiştirmeden önce “böylece hangi duygumun üstesinden geliyorum” “hangi duygu beni buna itiyor “ sorularına cevap vererek işe koyulabiliriz.. o anki duygunuz üzüntü, stres, hayal kırıklığı, pişmanlık, kırgınlık vb ise “acaba o anda aklımızdan ne geçiyordu” “bu bilişsel bir hata olabilir mi” “bu durumun alternatif düşünceleri nelerdir” sorularına vereceğimiz cevaplar belki bizi davranışlara karar verdiğimiz başlangıç noktasına götürür, davranışı daha rahat kontrol edebileceğimiz yere..
kulağa inanılmaz ya da abartılı gibi gelse de, düşüncenizi değiştirin, yaşamınız değişsin.. İnsanlar kötüdür yerine bazı insanlar kötüdür tıpkı bazılarının iyi olduğu gibi. Başaramayacağım yerine, elimden geleni yapacağım, daha önce de benzer durumlarla başa çıkmıştım. Böyle şeyler hep beni bulur yerine herkes gibi benim başıma da bazı aksilikler gelebilir şeklinde düşünmek size kendinizi nasıl hissettirir? Bu hislerle davranış döngüleriniz aynı mı kalır?
Yaşamımızı önce zihnimizde kurgular, oradan dış dünyaya taşırız.. zihnimizdeki birkaç kalıbı esneterek öykümüzü yeniden yazabiliriz..