çerkez ethem kimdir hayatı
Çerkes Ethem 1886 1948
Büyük Çerkes sürgününde Kafkasya'nın Şapsığ yöresinden göçederek Bandırma'ya yerleşen bir Adıge ailesindendir 1886 Senesinde Emre Köyü'nde doğdu Pşevu Ali Bey'in oğludur Rüşdiyeyi ve Ufak Zabit Mektebi'ni tamamladı Balkan Savaşları'na katılarak yaralandı Birinci Dünya Savaşı'nda Sencer Eşref Bey'in yönetimindeki Teşkilatı Mahsusa'da çalıştı DrHanakhe Reşit Bey'in (Diyarbekir Valisi) ve Aşharuva Rauf (Orbay) Bey'in emrinde Irak ve İran'da atama yaptı bu arada yaralanarak Bandırma'ya döndü Mütareke devresinin başlangıcında İzmir yöresinde bir takım siyasi eşkıyalık olaylarına adı karıştı Yunanlıların İzmir ve çevresini işgali üstüne Anadolu'ya geçen Aşharuva Rauf Bey'in ve Zaraho Bekir Sami Bey'in uyarılarıyla Yunanlılara karşısında eyleme geçti Ağabeyleri Reşit ve Yüzbaşı Tevfik Bey'lerle beraber Bursa ve Balıkesir yöresindeki Kafkas göçmenleri arasından topladığı gönüllülerle önce Ayvalık, sonradan da Akhisar ve Salihli yörelerinde Yunanlılara aleyhinde savaştı Örgütçü yeteneğiyle diğer bazı Kuvayı Milliye çetelerini de tasfiye edip kendi güçlerine katarak Yunanlılara karşı sağlam bir cephe oluşturdu Yunan ilerlemesinin Milen Hattıüstünde durdurulmasında en büyük rolü aldı Bağlı atlı güçlere 14 Kolordu Komutanı Met İzzet Yusuf Paşa göre Kuvayı Seyyareadı verilmişti 1920 yılı boyunca birlikleri, ara sıra Yunan cephesine çekilerek Marmara yöresi ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerinin bastırılmasında vurucu baskı olarak kullanıldı Bu suretle TBMM'nin toplanarak ülkenin kaderini eline almasında önemli bir rol oynadı
Düzce, Adapazarı, Çorum, Yozgat gibi isyan bölgelerinden toplayarak güçlerine kattığı yeni gönüllülerle daha da güçlenerek TBMM hükümetinin dayanağı en enerjik Kuvayı Milliye Komutanı haline geldi Kendisine resmi olarak Milli Kahramanünvanı verilerek TBMM'nde ayakta karşılandı Lakin birliklerinin kendine özgü yapısı ve genel olarak Kafkas göçmenlerinden oluşması kuşkular yarattığı gibi, ayaklanma bölgelerinde verdiği gereksiz idam kararları ve köyleri yaktırması hemşehrileri aralarında da kendisine aleyhinde antipati uyandırmaya başlamıştı İç Anadolu'da Çapanoğulları'nın yönlendirdiği aleyhinde köklü değişiklik hareketini bastırmak için Yozgat yöresinde bulunduğu sırada, Yunanlıların iki koldan saldırıya geçerek Bursa, Balıkesir ve Uşak yörelerini işgal etmeleri üzerine tekrar bu cepheye çağrıldı Düşman saldırısının durdurulmasında büyük başarısı görüldü ve Demirci yöresindeki savaşlarda üstün Yunan güçlerine karşı büyük bir galibiyet kazandı Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Paşa'nın Moskova Büyükelçiliği'ne atanarak yerine İsmet Bey'in getirilmesinden sonradan Ethem Bey ve kardeşleri ile Mustafa Kemal Paşa ve hükümet arasındaki anlaşmazlıklar belirginleşmeye başladı Bir yandan Nizami Ordu'nun güçlendirilmesi için bir engel olarak görülen Kuvayı Seyyare öte yandan da Anadolu ihtilaline el koymaya çalışan sol akımlar ve Enver Paşa taraftarları için hazır bir potansiyel olarak değerlendiriliyordu
Ethem Bey'in Yozgat ayaklanmasının bastırılması esnasında hükümet üzerinde giriştiği bazı baskı gösterilerinden de kuşkulanan Mustafa Kemal Paşa, sol eğimli Yeşilordu Cemiyeti gibi Kuvayı Seyyare'yi de dağıtmaya karar vermişti Durumu değerlendiremeyen Ethem Bey ve kardeşleri dağıtılmış olaylar karşısında yaptıkları duygusal çıkışlarla siyasi hasımlarının eline yeni kozlar verdiler Met Yusuf İzzet Paşa, Hakkı Behiç Bey gibi aydınlatılmış ve niyetli hemşehrileri kadar kendilerine yapılan bir takım uyarıları da değerlendiremediler Böylece 1920 yılı sonunda, Mustafa Kemal Paşa, bir yandan Pşevu kardeşleri gelen giden kurullarla oyalarken bir yandan da meclise haber vermeksizin Batı Cephesi birliklerini Kuvayı Seyyare üstüne sevketti Diğer yamalı Kuvayı Milliye güçlerinden de bir destek sağlamayan ve Yunana orduları ile Türk Nizamı orduları arasında sıkışan Ethem Bey, Yunanlılarla bir mütareke yaparak ufak çarpışmalarla geri çekilmeye başladı bu vesileyle infiale kapılarak TBMM'ne çektiği hakaretamiz telgraf, TBMM'nde bütünüyle aleyhine dönmesine niçin oldu Lozan Anlaşması'ndan sonra da 150'lik listeye dahil edildi Bunun üstüne önce Mısır'a sonradan da Ürdün'e dışarı giden Ethem Bey buradaki Kafkas göçmenleri aralarında sessizce yaşadı Kardeşlerinin aksine, 150'liklerin affından sonra da Türkiye'ye dönmedi 1948 Senesinde Amman'da öldü ve bir Çerkes mezarlığına gömüldü
ESERLERİ
Anılarım
Çerkes Ethem
Berfin Yayınları Anı Dizisi *
Çerkes Ethem 1886 1948
Büyük Çerkes sürgününde Kafkasya'nın Şapsığ yöresinden göçederek Bandırma'ya yerleşen bir Adıge ailesindendir 1886 Senesinde Emre Köyü'nde doğdu Pşevu Ali Bey'in oğludur Rüşdiyeyi ve Ufak Zabit Mektebi'ni tamamladı Balkan Savaşları'na katılarak yaralandı Birinci Dünya Savaşı'nda Sencer Eşref Bey'in yönetimindeki Teşkilatı Mahsusa'da çalıştı DrHanakhe Reşit Bey'in (Diyarbekir Valisi) ve Aşharuva Rauf (Orbay) Bey'in emrinde Irak ve İran'da atama yaptı bu arada yaralanarak Bandırma'ya döndü Mütareke devresinin başlangıcında İzmir yöresinde bir takım siyasi eşkıyalık olaylarına adı karıştı Yunanlıların İzmir ve çevresini işgali üstüne Anadolu'ya geçen Aşharuva Rauf Bey'in ve Zaraho Bekir Sami Bey'in uyarılarıyla Yunanlılara karşısında eyleme geçti Ağabeyleri Reşit ve Yüzbaşı Tevfik Bey'lerle beraber Bursa ve Balıkesir yöresindeki Kafkas göçmenleri arasından topladığı gönüllülerle önce Ayvalık, sonradan da Akhisar ve Salihli yörelerinde Yunanlılara aleyhinde savaştı Örgütçü yeteneğiyle diğer bazı Kuvayı Milliye çetelerini de tasfiye edip kendi güçlerine katarak Yunanlılara karşı sağlam bir cephe oluşturdu Yunan ilerlemesinin Milen Hattıüstünde durdurulmasında en büyük rolü aldı Bağlı atlı güçlere 14 Kolordu Komutanı Met İzzet Yusuf Paşa göre Kuvayı Seyyareadı verilmişti 1920 yılı boyunca birlikleri, ara sıra Yunan cephesine çekilerek Marmara yöresi ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerinin bastırılmasında vurucu baskı olarak kullanıldı Bu suretle TBMM'nin toplanarak ülkenin kaderini eline almasında önemli bir rol oynadı
Düzce, Adapazarı, Çorum, Yozgat gibi isyan bölgelerinden toplayarak güçlerine kattığı yeni gönüllülerle daha da güçlenerek TBMM hükümetinin dayanağı en enerjik Kuvayı Milliye Komutanı haline geldi Kendisine resmi olarak Milli Kahramanünvanı verilerek TBMM'nde ayakta karşılandı Lakin birliklerinin kendine özgü yapısı ve genel olarak Kafkas göçmenlerinden oluşması kuşkular yarattığı gibi, ayaklanma bölgelerinde verdiği gereksiz idam kararları ve köyleri yaktırması hemşehrileri aralarında da kendisine aleyhinde antipati uyandırmaya başlamıştı İç Anadolu'da Çapanoğulları'nın yönlendirdiği aleyhinde köklü değişiklik hareketini bastırmak için Yozgat yöresinde bulunduğu sırada, Yunanlıların iki koldan saldırıya geçerek Bursa, Balıkesir ve Uşak yörelerini işgal etmeleri üzerine tekrar bu cepheye çağrıldı Düşman saldırısının durdurulmasında büyük başarısı görüldü ve Demirci yöresindeki savaşlarda üstün Yunan güçlerine karşı büyük bir galibiyet kazandı Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Paşa'nın Moskova Büyükelçiliği'ne atanarak yerine İsmet Bey'in getirilmesinden sonradan Ethem Bey ve kardeşleri ile Mustafa Kemal Paşa ve hükümet arasındaki anlaşmazlıklar belirginleşmeye başladı Bir yandan Nizami Ordu'nun güçlendirilmesi için bir engel olarak görülen Kuvayı Seyyare öte yandan da Anadolu ihtilaline el koymaya çalışan sol akımlar ve Enver Paşa taraftarları için hazır bir potansiyel olarak değerlendiriliyordu
Ethem Bey'in Yozgat ayaklanmasının bastırılması esnasında hükümet üzerinde giriştiği bazı baskı gösterilerinden de kuşkulanan Mustafa Kemal Paşa, sol eğimli Yeşilordu Cemiyeti gibi Kuvayı Seyyare'yi de dağıtmaya karar vermişti Durumu değerlendiremeyen Ethem Bey ve kardeşleri dağıtılmış olaylar karşısında yaptıkları duygusal çıkışlarla siyasi hasımlarının eline yeni kozlar verdiler Met Yusuf İzzet Paşa, Hakkı Behiç Bey gibi aydınlatılmış ve niyetli hemşehrileri kadar kendilerine yapılan bir takım uyarıları da değerlendiremediler Böylece 1920 yılı sonunda, Mustafa Kemal Paşa, bir yandan Pşevu kardeşleri gelen giden kurullarla oyalarken bir yandan da meclise haber vermeksizin Batı Cephesi birliklerini Kuvayı Seyyare üstüne sevketti Diğer yamalı Kuvayı Milliye güçlerinden de bir destek sağlamayan ve Yunana orduları ile Türk Nizamı orduları arasında sıkışan Ethem Bey, Yunanlılarla bir mütareke yaparak ufak çarpışmalarla geri çekilmeye başladı bu vesileyle infiale kapılarak TBMM'ne çektiği hakaretamiz telgraf, TBMM'nde bütünüyle aleyhine dönmesine niçin oldu Lozan Anlaşması'ndan sonra da 150'lik listeye dahil edildi Bunun üstüne önce Mısır'a sonradan da Ürdün'e dışarı giden Ethem Bey buradaki Kafkas göçmenleri aralarında sessizce yaşadı Kardeşlerinin aksine, 150'liklerin affından sonra da Türkiye'ye dönmedi 1948 Senesinde Amman'da öldü ve bir Çerkes mezarlığına gömüldü
ESERLERİ
Anılarım
Çerkes Ethem
Berfin Yayınları Anı Dizisi *