Afyonkarahisar'ın Çay ilçesi Eber beldesinde, tektonik kökenli son buzul çağı göllerinden Eber Gölü'ndeki kuruyan alan oranı bu yaz yüzde 80'i buldu. Su derinliği bir devir 24 metre olan Eber Gölü'nün su düzeyi, 1 metreye düştü.
Türkiye Tabiatını Müdafaa Derneği (TTKD) Bilim Danışmanı Dr. Erol Kesici, gölün can çekiştiğini belirterek, yöre halkının pişmanlığını da "Göle her bakımdan ihanet ettik. Hiç bitmez, kirlenmez, tükenmez sandık; o da canlıymış, bilemedik" kelamlarıyla aktardı.
Akademisyen ve göl uzmanı TTKD Bilim Danışmanı Dr. Erol Kesici, Eber Gölü'ndeki son duruma ait yaptığı inceleme sonuçlarını açıkladı. Kesici, geçen yıl kirlilik ve kuraklıktan suyu çürümeye başlayan Eber Gölü'nde bir vakitler su derinliğinin 24 metreyken, son yapılan ölçümlerde 1 metreye kadar düştüğünü kaydetti. Eber Gölü'nün kurumasındaki nedenlere dikkat çeken Kesici, "Vahşi ziraî sulama ve kuraklık nedeniyle su talebi artıyor. Ayrıyeten sıcaklıklara bağlı buharlaşma da arttığı için göl kurumakta. Şu an baktığımızda gölün yaklaşık yüzde 80'i kurumuş, geriye batık ve çatlamış topraklar kaldı. Kuşlar ve su canlıları tehlike altında. Etrafındaki ağır ziraî sulama faaliyetleri ve sondajlar nedeniyle kalan suyunun da bu dönemi sıkıntı çıkaracağını düşünüyorum. Türkiye'nin en büyük beşinci doğal tatlı su gölüyken, maalesef artık değil" dedi.
"30 binden fazla insanın geçim kaynağıydı"
Eber'in eserleriyle bölge iktisadında çok değerli katma paha olduğunu belirten Kesici, “Çevresinde yaşayan 30 binden fazla insanın adeta bereketli tarla ve fabrikasıydı. Göldeki kamış ve saz bitkileri nedeniyle yöreye, kağıt fabrikası kurulmuştu. Kamış ve gölün tıbbi aromatik bitkileri yurt dışına izolasyon-parfümeri materyali olarak, kurbağalar, salyangozlar, balıklar işlenerek Avrupa'ya ihraç edilerek on milyonlarca dolar gelir sağlanırdı" dedi.
Kuşların göç yolu
Gölün bitki çeşitliliği, tatlı su balıkları, su kuşları, su kaplumbağaları ve öteki doğal canlılar bakımından da hayatın can damarı olduğunu anlatan Kesici, “Biyolojik çeşitliliği ve varlıklı bitki örtüsü kuşlar için kışlama, barınma, çoğalma, korunma ve beslenme alanı olarak en ülkü ortamı oluşturuyordu. Avrupa, Asya ve Afrika ortasında göç eden kuşların, İstanbul üzerinden izledikleri göç yollarının kıymetli noktalarından biri de Eber Gölü'dür. Eber Gölü'nde 200'e yakın kuş çeşidi belirlenmiştir. Bu nedenle 1992'de 1'inci derece tabiat sit alanı ilan edilmişti lakin korunamadı" diye konuştu.
"Eber Sarısı'nın da jenerasyonu tehlikede"
Su düzeyinin azalmasıyla son yıllarda gölün, tuzlanmasına bağlı pelikanlar ve flamingoların da tercih alanı olmaya başladığına değinen Erol Kesici, dünyada yalnızca bu gölün olduğu bölgede yetişen endemik cins 'piyam' ismiyle de anılan 'Eber sarısı'nın da jenerasyonunun tehlike altında olduğuna dikkat çekti. Kesici, gölün kurumasına bağlı sazlar, kazlar, kurbağalar yok olunca bölgede sivrisinek, gün sinekleri ve farelerin çoğaldığını da açıkladı.
Erol Kesici, Fransa, Hollanda, İngiltere üzere ülkelerin büyük ilgi gösterdiği, değerli geçim kaynağı kurbağaların çok avlanması ve kuşağının tükenmesinin pişmanlığını ve hüznünü yaşayan yöre halkının kelamlarını şöyle aktardı:
“Göle her bakımdan ihanet ettik. Hiç bitmez, kirlenmez, tükenmez sandık; o da canlıymış, bilemedik. Her şeyden evvel susuz kalmaktayız. Fasulye, domates, biber ve meyve için su bulamaz hale geldik. Onunla da kalmadı cildimiz, ciğerimiz kurudu, biz kuruduk. Kurbağa sesine hasret kaldık, göl kurbağasız olur mu? Kurbağalar yok olunca geceleri gün sineklerinden sivrilerden ışık yakamaz olduk. Su yılanları, kemirgenler yok olunca sazlıklar ve tarlalar, farelere kaldı. Esere ziyan veriyorlar. Gölün kuruması her şeye tesir etmekte, sıcak havalarda, gölün atık kokusu dayanılmaz oluyor. Bilemedik hocam, emanete sahip çıkamadık, felaketi yaşamaktayız, elden ne gelir onu da bilmemekteyiz."
"Göl atık alanı olarak kullanılmaktan vazgeçilmeli"
Gölün, yıllardır etrafındaki 17 yerleşim ünitesinin atık deposu olarak kullanıldığını lisana getiren Dr. Kesici, gölün geri dönüşümünün çok uzun vakit gerektirdiğini belirterek, "Gölü besleyen su kaynaklarının önü açılmalı. Sondaj kuyuları sonlandırılmalı. Göle öbür bir yerden su getirmek tahlil değildir. Gölün doğal akışını korumak en kıymetli muhafaza çalışmasıdır. Gölün taban çamuru ekonomik emellerle değil, bilimsel tekniklerle ekolojik yapısının korunarak temizlenmesi gerekiyor. Sazlık alanlardaki bitkilerin gençleştirilmesi ve bakımları yapılmalı. Göl etrafındaki özellikle büsbütün karalaşmış alanlardaki kamışlık alanlar bilimsel tekniklerle temizlenmeli. Suyun temizlenmesinde büyük değer arz eden kamış ve sazlar çok suya muhtaçlık duymaları nedeniyle denetimli halde kesilmeli. Makul bölgelerinde çok az da olsa su ve canlılık emaresi görülen göl dinlendirilmeli. Göl atık alanı olarak kullanılmaktan vazgeçilmeli. Yoksa Eber Gölü coğrafyamızdan büsbütün silinecek ve geri kazanılması parayla mümkün olmayacaktır" dedi.
