Fabl Turunun Ozellikleri ve Onemli Temsilcileri Hakkında Bilgi
FABL
İnsan dışındaki bitki, hayvan gibi canlı varlıklara ve eşya gibi cansız varlıklara insan kişiliği vererek ve konuşturarak, acık ve etkili bir bicimde soylenmesinde sakınca gorulen bir duşunceyi gizleyerek; kişileri eleştirmek ya da insanlara ders vermek icin yazılan kısa, genellikle manzum(bazen mensur) hikayelere denir
Fablsozcuğunun kokeni Latince hikayemanasına gelen fabıla'dır Fakat bu sozcuk zamanla bir ahlak ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikaye turunun adı olmuştur
OZELLİKLERİ:
1Bu tur hikayelerin kahramanları coğunlukla hayvanlardır Hikaye kahramanı bu hayvanlar, kendi ozelliklerini korumakla birlikte insan gibi konuşurlar Esasen fablbu ozelliği nedeniyle masalımsı eserler arasında yer alır
2 Fabllar hem nazım, hem nesir biciminde olurlar
3 Fablın sonunda her zaman bir ahlak dersi (kıssadan hisse) vardır Bu ders kısa, acık ve doğru olmalıdır ve mutlaka oykunun doğal bir neticesi gibi gorulmelidir
4 Fabllarda oğretici (didaktik) bir amac gudulur, gundelik hayatla ilgili dersler ve oğutler verilir Okurlar coğu zaman verilen dersin veya oğudun ne olduğunu anlamakta zorluk cekmezler Cunku bu ders veya oğut eserin bir yerinde, coğu defa sonunda, bir atasozu ya da ozdeyiş biciminde acıkca belirtilir Fabllarda basit ahlak ilkelerine değinildiği gibi insanların bircok kusurlu yonune de dikkat cekilir
5Fabllar aracılığıyla kanaatkarlık, ozveri, yardımseverlik, iyi niyet gibi olumlu davranışlar cocuğa kazandırılabilir Ozellikle 812 yaş grubu cocuklar fabl okumaktan ve dinlemekten buyuk zevk alırlar Kanaatkarlık, tamahkarlık, kıskanclık, paylaşımcılık gibi cocuklar tarafından anlaşılması guc kavramların somut olaylarla anlatılması sebebiyle cok onemli bir eğitim aracı olarak kabul edilmelidir
6Fabllar insan belleğinde cok kolay saklanabilen ve ortaya cıkarılabilen ozelliklere sahip olduğu icin sozlu gelenek icinde de yaşatılabilmektedir
7Coğu manzum olan fablların başlıca amacı, belli bir ana fikrin yalın veya birkac olayın yardımıyla en kısa yoldan acıklamaktırBundan dolayı fabllar kısadır ve şu dort bolumden oluşur:
a) Olayın ve kahramanların tanıtıldığı giriş bolumu
b) Olayın entrikalarla duğumlendiği gelişme bolumu
c) Duğumun cozulduğu sonuc bolumu
d) Olay ve olayların arkasında yatan ana fikrin acıklandığı ders bolumu (kıssadan hisse bolumu)
8 Butun uluslarda ortak bir nitelikte olan fabllar basit, pratik ahlak ilkeleridir
9 Kişilerin ve cocukların yakınlık duyduğu sevdiği varlıklar olduğu icin fabllar, cocukların ilgisini ceker Oykulemenin kısa oluşu da cocukların fabllara duyduğu ilginin bir başka sebebidir Sıkmadan verilen oğutler, bu nedenle cocukların eğitiminde yararlı olur
10 Fabllarda zaman ve yer belirsizdirOlay coğunlukla bir kır,orman ya da koyde gecer
11 Canlandırılmaya uygun oluşları, anlatımlarındaki hareketliliği eyleme donuşturmeye yardımcı olur Boylelikle yaşayarak oğrenmeye uygundurlar
12 Fabllar olay anlattıkları icin bir başka şiiri okumaktan ya da ezberlemekten daha cok cocukların ilgisini ceker
13 Fabllar teşhis ve intak sanatları uzerine kurulmuştur
KAYNAĞI ve DUNYADAKİ TEMSİLCİLERİ
Bugun hala ilgiyle okunan fablların kokleri cok eski cağlara kadar uzanır Kesin olmamakla beraber, ilk orneklerin Hindistan'dan cıktığı soylenir İlk yazılı ornek de Pancatantramasallarıdır Eserin yazılış tarihi MO 100–300 yılları arasına rastlamaktadırBu eserin yazarının kim olduğu ve hangi yıllar arasında yaşadığı henuz kesinlikle bilinmemektedir
İkinci yazılı ornek, bir Hint eseri olan Kelile ve Dimmedir Yine onun yazım tarihi de MO 300 yılları olarak kabul edilir Bu eser, Beydaba unvanını taşıyan bir bilginfilozof tarafından meydana getirilmiştir Dunya edebiyatında ilk ve onemli fabllar Hint yazarı Beydeba ’ya aittir Beydaba, eserini Debşelem adlı Hint hukumdarı zamanında yazmış ve ona sunmuştur Eserde yurt yonetimi, felsefe ve eğitimle ilgili sorunlar dolaylı olarak tartışma ve eleştirme konusu yapılmaktadır Birinci bolumdeki hikayelerin kahramanları olan iki cakaldan “Kelile acık sozluluğun ve doğruluğun; “Dimme ise yalan ve iftiranın semboludur Beydaba, zulmu ile tanınmış olan Debşelem ’i hayvan hikayeleri aracılığıyla uyarmak ve ona doğru yonetim yolunu gostermek istemiştir
Doğu edebiyatında bir başka unlu eser de Şeyh Sadi (13yy) ’nin Gulistan adlı eseridir Yoneticilerin tutum ve davranışlarından sohbetin kurallarına kadar turlu konuları kapsayan bu eserdeki hikayeler sozlu ve yazılı olarak kuşaktan kuşağa aktarıldığı gibi bircok doğu ve batı dillerine de cevrilmiştir
Batı'da fabl, Aisopos (Ezop) masallarıyla kendini gostermiştir Ezop, Batıda ilk fabl yazarı olarak gosterilirDuzenli bicimde fabl yazıcılığı Ezop ’la başlar MO 650620 yılları arasında yaşadığı sanılan ve duşuncelerini baskılı bir yonetim altında ancak kucuk hayvan hikayeleriyle anlatabildiği soylenilen Ezop ’un fablları bircok dile cevrilmiştir
Ezop ’tan sonra Batıda bu alanda buyuk bir başarıya ve une erişen Fransız yazar ve şairi La Fontaine (1621–1695), bugune kadar nesir olarak yazılmış ve anlatılmış Ezop masallarını yeniden kaleme alıp manzum bicimine cevirerek yeniden yetişkinlerin dunyasına kazandırmıştır La Fontaine, kendisinden once bu alanda yazılmış eserlerden de yararlanmıştır La Fontaine fabllarında genellikle oğut dediğimiz ders, metnin sonuna konulmuştur La Fontaine, eleştirmek istediği kişileri bu oykulerle yermiş ve gulunc durumlara duşurmuştur
Tum dunyada Masalın Babası diye haklı bir un yapan Andersen'in masallarından bazıları fabl ozelliği gosterir(Ornek:Cirkin Ordek Yavrusu)
19yuzyılda ve cağımızda Lewis Caroll,RKipling,OWilde,Tolki en, ABD'li James Thurber ve İngiliz George Orwell ’ı fabl yazarları arasında sayabiliriz
Edebiyatımızda Fablın Gelişimi
15 yuzyıl şairlerinden Şeyhi ’nin Harname adlı mesnevisi bizde ilk fabl orneği olarak kabul edilirOncesinde Mevlana ’nın Mesnevi ’sinde fabl ozellikleri gosteren hikayeler de vardır
19 yuzyılda Şinasi ,Ahmet Mithat Efendi ve Recaizade Mahmut Ekrem Batı dillerinden fabl cevirileri yaptılarAyrıca Muallim Naci ve Nabizade Nazım da cocuklar icin manzum fabllar yazmışlardır
La Fontaine ’in bircok manzum hikayeleri daha sonra değişik tarihlerde başka şairlerimiz tarafından da Turkceye cevrilmiştir Bu şairler arasında cevirileri cocuklarca zevkle okunmuş ve okunmakta olanları şoyle sıralayabiliriz: İ Alaattin Govsa, Siracettin Hasırcıoğlu, A Ulvi Elove, M Fuat Koprulu,Vasfi Mahir Kocaturk ,O Veli Kanık
La Fontaine ’in butun fablları Sabahattin Eyuboğlu ’nun Masallar (1969) adlı kitabında ilk kez topluca yayımlanmıştır Besim Atalay ’ın Hayvan Hikayeleri ya da Hayvanlardan Oğutler adlı eseri de bu turun onemli orneklerindendirNazım Hikmet de, La Fontaine ’in masallarını manzum bir dille Turkcemize kazandırmıştır
Gunumuzde ise, Tarık Dursun K adlı yazarımızın da bu turle ilgili eserleri vardır
TURK EDEBİYATINDA FABLØMevlana ’nın Mesnevi ’sinde fabl turune ornek olabilecek hikayeler mevcutturØ15 Yuzyılda Şeyhi ’nin Harname ’si karşımıza cıkmaktadır Şeyhi ’nin Harname adlı eseri de Divan edebiyatındaki fabl turune ornek gosterilebilirØMilli Eğitim Bakanlığı Harname ’yi “Zavallı Eşeğin Hikayesi adı altında yayınlamıştırØBatılı anlamda ilk fabl orneklerini Tanzimat edebiyatı sanatcısı Şinasi yazmıştırØŞinasi 1862 yılında Tercumei Manzume adlı kitabında Batılı şairlerin şiirlerine yer vermiştirØBunlar arasında La Fontaine ’de vardırØİlk fabl cevirileri, Fransız şairi La Fontaine'den yapılmıştırØAhmed Mithat Efendi, cocukların terbiyesi ve yetiştirilmesi hususunda Fransızcadan bircok kitap cevirmiştir ØOrhan Okay Ahmet Mithat icin, “Kanaatimce cocuk mevzuuna bu kadar geniş olarak temas eden ilk muharririmizdir derØAhmet Mithat Kıssadan Hisse adlı eserini ahlaki gaye guderek yazmıştır Bu eserde yazar, Ezop ’tan, La Fontaine ’den yapmış olduğu cevirilere ve kendi yazmış olduğu fabllere yer vermiştirØAli Ulvi Elove Cocuklarımıza Neşideler, adlı şiir kitabında La Fontaine, Victor Hugo, Lamartine ’den yaptığı cevirilerin yanında, yine bunlardan esinlenerek yazdığı fabl turu şiirlere de yer vermiştirØNabizade Nazım ’ın “Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk adlı eseri vardırØNurullah Atac, Orhan Veli Kanık, Omer Rıza Doğrul, Kemal Demiray, M Fuat Koprulu, Vasfi Mahir Kocaturk, Siracettin Hasırcıklıoğlu, Sebahattin Eyuboğlu fabl turu ile ilgilenmiş ceviri yapmış, araştırmalarda bulunmuşlardır ØTarık Dursun K ’nın fabl uzerine bircok eseri mevcuttur La Fontaine, Ezop ve Krilov ’dan ceviriler yaparak yayınlayan yazar, hayvanlarla ilgili bircok hikaye de yazmıştır
FABL
İnsan dışındaki bitki, hayvan gibi canlı varlıklara ve eşya gibi cansız varlıklara insan kişiliği vererek ve konuşturarak, acık ve etkili bir bicimde soylenmesinde sakınca gorulen bir duşunceyi gizleyerek; kişileri eleştirmek ya da insanlara ders vermek icin yazılan kısa, genellikle manzum(bazen mensur) hikayelere denir
Fablsozcuğunun kokeni Latince hikayemanasına gelen fabıla'dır Fakat bu sozcuk zamanla bir ahlak ilkesi veya davranış kuralını anlatan kısa sembolik (simgesel) bir hikaye turunun adı olmuştur
OZELLİKLERİ:
1Bu tur hikayelerin kahramanları coğunlukla hayvanlardır Hikaye kahramanı bu hayvanlar, kendi ozelliklerini korumakla birlikte insan gibi konuşurlar Esasen fablbu ozelliği nedeniyle masalımsı eserler arasında yer alır
2 Fabllar hem nazım, hem nesir biciminde olurlar
3 Fablın sonunda her zaman bir ahlak dersi (kıssadan hisse) vardır Bu ders kısa, acık ve doğru olmalıdır ve mutlaka oykunun doğal bir neticesi gibi gorulmelidir
4 Fabllarda oğretici (didaktik) bir amac gudulur, gundelik hayatla ilgili dersler ve oğutler verilir Okurlar coğu zaman verilen dersin veya oğudun ne olduğunu anlamakta zorluk cekmezler Cunku bu ders veya oğut eserin bir yerinde, coğu defa sonunda, bir atasozu ya da ozdeyiş biciminde acıkca belirtilir Fabllarda basit ahlak ilkelerine değinildiği gibi insanların bircok kusurlu yonune de dikkat cekilir
5Fabllar aracılığıyla kanaatkarlık, ozveri, yardımseverlik, iyi niyet gibi olumlu davranışlar cocuğa kazandırılabilir Ozellikle 812 yaş grubu cocuklar fabl okumaktan ve dinlemekten buyuk zevk alırlar Kanaatkarlık, tamahkarlık, kıskanclık, paylaşımcılık gibi cocuklar tarafından anlaşılması guc kavramların somut olaylarla anlatılması sebebiyle cok onemli bir eğitim aracı olarak kabul edilmelidir
6Fabllar insan belleğinde cok kolay saklanabilen ve ortaya cıkarılabilen ozelliklere sahip olduğu icin sozlu gelenek icinde de yaşatılabilmektedir
7Coğu manzum olan fablların başlıca amacı, belli bir ana fikrin yalın veya birkac olayın yardımıyla en kısa yoldan acıklamaktırBundan dolayı fabllar kısadır ve şu dort bolumden oluşur:
a) Olayın ve kahramanların tanıtıldığı giriş bolumu
b) Olayın entrikalarla duğumlendiği gelişme bolumu
c) Duğumun cozulduğu sonuc bolumu
d) Olay ve olayların arkasında yatan ana fikrin acıklandığı ders bolumu (kıssadan hisse bolumu)
8 Butun uluslarda ortak bir nitelikte olan fabllar basit, pratik ahlak ilkeleridir
9 Kişilerin ve cocukların yakınlık duyduğu sevdiği varlıklar olduğu icin fabllar, cocukların ilgisini ceker Oykulemenin kısa oluşu da cocukların fabllara duyduğu ilginin bir başka sebebidir Sıkmadan verilen oğutler, bu nedenle cocukların eğitiminde yararlı olur
10 Fabllarda zaman ve yer belirsizdirOlay coğunlukla bir kır,orman ya da koyde gecer
11 Canlandırılmaya uygun oluşları, anlatımlarındaki hareketliliği eyleme donuşturmeye yardımcı olur Boylelikle yaşayarak oğrenmeye uygundurlar
12 Fabllar olay anlattıkları icin bir başka şiiri okumaktan ya da ezberlemekten daha cok cocukların ilgisini ceker
13 Fabllar teşhis ve intak sanatları uzerine kurulmuştur
KAYNAĞI ve DUNYADAKİ TEMSİLCİLERİ
Bugun hala ilgiyle okunan fablların kokleri cok eski cağlara kadar uzanır Kesin olmamakla beraber, ilk orneklerin Hindistan'dan cıktığı soylenir İlk yazılı ornek de Pancatantramasallarıdır Eserin yazılış tarihi MO 100–300 yılları arasına rastlamaktadırBu eserin yazarının kim olduğu ve hangi yıllar arasında yaşadığı henuz kesinlikle bilinmemektedir
İkinci yazılı ornek, bir Hint eseri olan Kelile ve Dimmedir Yine onun yazım tarihi de MO 300 yılları olarak kabul edilir Bu eser, Beydaba unvanını taşıyan bir bilginfilozof tarafından meydana getirilmiştir Dunya edebiyatında ilk ve onemli fabllar Hint yazarı Beydeba ’ya aittir Beydaba, eserini Debşelem adlı Hint hukumdarı zamanında yazmış ve ona sunmuştur Eserde yurt yonetimi, felsefe ve eğitimle ilgili sorunlar dolaylı olarak tartışma ve eleştirme konusu yapılmaktadır Birinci bolumdeki hikayelerin kahramanları olan iki cakaldan “Kelile acık sozluluğun ve doğruluğun; “Dimme ise yalan ve iftiranın semboludur Beydaba, zulmu ile tanınmış olan Debşelem ’i hayvan hikayeleri aracılığıyla uyarmak ve ona doğru yonetim yolunu gostermek istemiştir
Doğu edebiyatında bir başka unlu eser de Şeyh Sadi (13yy) ’nin Gulistan adlı eseridir Yoneticilerin tutum ve davranışlarından sohbetin kurallarına kadar turlu konuları kapsayan bu eserdeki hikayeler sozlu ve yazılı olarak kuşaktan kuşağa aktarıldığı gibi bircok doğu ve batı dillerine de cevrilmiştir
Batı'da fabl, Aisopos (Ezop) masallarıyla kendini gostermiştir Ezop, Batıda ilk fabl yazarı olarak gosterilirDuzenli bicimde fabl yazıcılığı Ezop ’la başlar MO 650620 yılları arasında yaşadığı sanılan ve duşuncelerini baskılı bir yonetim altında ancak kucuk hayvan hikayeleriyle anlatabildiği soylenilen Ezop ’un fablları bircok dile cevrilmiştir
Ezop ’tan sonra Batıda bu alanda buyuk bir başarıya ve une erişen Fransız yazar ve şairi La Fontaine (1621–1695), bugune kadar nesir olarak yazılmış ve anlatılmış Ezop masallarını yeniden kaleme alıp manzum bicimine cevirerek yeniden yetişkinlerin dunyasına kazandırmıştır La Fontaine, kendisinden once bu alanda yazılmış eserlerden de yararlanmıştır La Fontaine fabllarında genellikle oğut dediğimiz ders, metnin sonuna konulmuştur La Fontaine, eleştirmek istediği kişileri bu oykulerle yermiş ve gulunc durumlara duşurmuştur
Tum dunyada Masalın Babası diye haklı bir un yapan Andersen'in masallarından bazıları fabl ozelliği gosterir(Ornek:Cirkin Ordek Yavrusu)
19yuzyılda ve cağımızda Lewis Caroll,RKipling,OWilde,Tolki en, ABD'li James Thurber ve İngiliz George Orwell ’ı fabl yazarları arasında sayabiliriz
Edebiyatımızda Fablın Gelişimi
15 yuzyıl şairlerinden Şeyhi ’nin Harname adlı mesnevisi bizde ilk fabl orneği olarak kabul edilirOncesinde Mevlana ’nın Mesnevi ’sinde fabl ozellikleri gosteren hikayeler de vardır
19 yuzyılda Şinasi ,Ahmet Mithat Efendi ve Recaizade Mahmut Ekrem Batı dillerinden fabl cevirileri yaptılarAyrıca Muallim Naci ve Nabizade Nazım da cocuklar icin manzum fabllar yazmışlardır
La Fontaine ’in bircok manzum hikayeleri daha sonra değişik tarihlerde başka şairlerimiz tarafından da Turkceye cevrilmiştir Bu şairler arasında cevirileri cocuklarca zevkle okunmuş ve okunmakta olanları şoyle sıralayabiliriz: İ Alaattin Govsa, Siracettin Hasırcıoğlu, A Ulvi Elove, M Fuat Koprulu,Vasfi Mahir Kocaturk ,O Veli Kanık
La Fontaine ’in butun fablları Sabahattin Eyuboğlu ’nun Masallar (1969) adlı kitabında ilk kez topluca yayımlanmıştır Besim Atalay ’ın Hayvan Hikayeleri ya da Hayvanlardan Oğutler adlı eseri de bu turun onemli orneklerindendirNazım Hikmet de, La Fontaine ’in masallarını manzum bir dille Turkcemize kazandırmıştır
Gunumuzde ise, Tarık Dursun K adlı yazarımızın da bu turle ilgili eserleri vardır
TURK EDEBİYATINDA FABLØMevlana ’nın Mesnevi ’sinde fabl turune ornek olabilecek hikayeler mevcutturØ15 Yuzyılda Şeyhi ’nin Harname ’si karşımıza cıkmaktadır Şeyhi ’nin Harname adlı eseri de Divan edebiyatındaki fabl turune ornek gosterilebilirØMilli Eğitim Bakanlığı Harname ’yi “Zavallı Eşeğin Hikayesi adı altında yayınlamıştırØBatılı anlamda ilk fabl orneklerini Tanzimat edebiyatı sanatcısı Şinasi yazmıştırØŞinasi 1862 yılında Tercumei Manzume adlı kitabında Batılı şairlerin şiirlerine yer vermiştirØBunlar arasında La Fontaine ’de vardırØİlk fabl cevirileri, Fransız şairi La Fontaine'den yapılmıştırØAhmed Mithat Efendi, cocukların terbiyesi ve yetiştirilmesi hususunda Fransızcadan bircok kitap cevirmiştir ØOrhan Okay Ahmet Mithat icin, “Kanaatimce cocuk mevzuuna bu kadar geniş olarak temas eden ilk muharririmizdir derØAhmet Mithat Kıssadan Hisse adlı eserini ahlaki gaye guderek yazmıştır Bu eserde yazar, Ezop ’tan, La Fontaine ’den yapmış olduğu cevirilere ve kendi yazmış olduğu fabllere yer vermiştirØAli Ulvi Elove Cocuklarımıza Neşideler, adlı şiir kitabında La Fontaine, Victor Hugo, Lamartine ’den yaptığı cevirilerin yanında, yine bunlardan esinlenerek yazdığı fabl turu şiirlere de yer vermiştirØNabizade Nazım ’ın “Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk adlı eseri vardırØNurullah Atac, Orhan Veli Kanık, Omer Rıza Doğrul, Kemal Demiray, M Fuat Koprulu, Vasfi Mahir Kocaturk, Siracettin Hasırcıklıoğlu, Sebahattin Eyuboğlu fabl turu ile ilgilenmiş ceviri yapmış, araştırmalarda bulunmuşlardır ØTarık Dursun K ’nın fabl uzerine bircok eseri mevcuttur La Fontaine, Ezop ve Krilov ’dan ceviriler yaparak yayınlayan yazar, hayvanlarla ilgili bircok hikaye de yazmıştır